Tổng quan nghiên cứu

Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại các vùng nông thôn Việt Nam. Tính đến năm 2016, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ, với tổng diện tích tự nhiên 33.994 ha và dân số khoảng 109.695 người, đã đạt được 392 tiêu chí NTM, bình quân 12,25 tiêu chí/xã, trong đó có 2 xã đạt chuẩn NTM. Tuy nhiên, chương trình vẫn còn nhiều khó khăn do yêu cầu ngày càng cao của các tiêu chí mới, năng lực cán bộ cơ sở hạn chế và sự phức tạp trong huy động nguồn lực. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả thực hiện chương trình xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa đến năm 2020, góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các xã trên địa bàn huyện Hạ Hòa, sử dụng số liệu từ năm 2011 đến 2016 và khảo sát năm 2017. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao chất lượng đời sống, phát triển kinh tế nông thôn, đồng thời góp phần thu hẹp khoảng cách phát triển giữa nông thôn và thành thị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết phát triển nông thôn mới và mô hình quản lý phát triển cộng đồng. Lý thuyết phát triển nông thôn mới nhấn mạnh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, đồng thời bảo tồn bản sắc văn hóa và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân. Mô hình quản lý phát triển cộng đồng tập trung vào vai trò chủ thể của người dân trong việc tham gia xây dựng và quản lý các dự án phát triển, huy động nguồn lực và phát huy dân chủ cơ sở. Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn mới, tiêu chí xây dựng NTM (giao thông, thủy lợi, điện, trường học, nhà ở dân cư), năng lực tổ chức triển khai, huy động và quản lý nguồn vốn, và sự tham gia của cộng đồng dân cư.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm số liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND huyện Hạ Hòa, các tài liệu chính sách, nghị quyết của Đảng và Nhà nước, cùng số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp tại 3 xã đại diện: Gia Điền, Mai Tùng và Xuân Áng. Cỡ mẫu khảo sát gồm 15 cán bộ xã, thôn và 120 hộ gia đình được chọn ngẫu nhiên phân tầng theo nhóm thu nhập. Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả, phân tích so sánh và phương pháp đánh giá nhanh nông thôn (RRA). Quá trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ năm 2011 đến 2017, trong đó thu thập số liệu thứ cấp từ 2011-2016 và khảo sát sơ cấp năm 2017. Phương pháp tiếp cận bao gồm tiếp cận hệ thống, tiếp cận theo quá trình, tiếp cận từ dưới lên và tiếp cận có sự tham gia nhằm đảm bảo tính toàn diện và thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa: Đến năm 2016, huyện đạt 392 tiêu chí NTM, bình quân 12,25 tiêu chí/xã; trong đó 2 xã đạt chuẩn NTM, 4 xã đạt từ 14-18 tiêu chí, 20 xã đạt từ 10-14 tiêu chí và 6 xã đạt từ 8-9 tiêu chí. Hệ thống giao thông nông thôn được cứng hóa đạt tỷ lệ 64,2% đường trục xã, liên xã; 54,46% đường trục thôn xóm; 60,42% đường ngõ xóm và 16,51% đường trục chính nội đồng. Tỷ lệ hộ sử dụng điện thường xuyên đạt 100%, tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch đạt 91,3%.

  2. Nguồn lực huy động và đầu tư: Tổng vốn huy động giai đoạn 2011-2015 ước đạt 323.987 triệu đồng, trong đó vốn từ chương trình MTQG là 75.042 triệu đồng, vốn ngân sách địa phương 15.442 triệu đồng, vốn lồng ghép từ các chương trình dự án 158.503 triệu đồng và nguồn lực đóng góp của cộng đồng 75.000 triệu đồng. Người dân đóng góp ngày công và vật chất, tạo sự đồng thuận cao.

  3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động: Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp (từ 52,32% năm 2014 xuống 49,95% năm 2016), tăng tỷ trọng dịch vụ (từ 31,88% lên 42,40%). Lao động qua đào tạo đạt 45,5%, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 21,4% năm 2010 xuống còn 7,5% năm 2015.

  4. Nâng cao nhận thức và tham gia của người dân: Công tác tuyên truyền được tổ chức với hơn 1.579 hội nghị, phát 238 cuốn sổ tay, 5.370 tờ rơi, 822 băng rôn, 1.252 pano, áp phích và 2.160 buổi phát thanh, tiếp cận khoảng 20.000 lượt người. Người dân tham gia đóng góp công sức, tiền của và ý kiến xây dựng chương trình.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Hạ Hòa đã đạt được nhiều thành tựu trong xây dựng NTM, đặc biệt là trong phát triển hạ tầng giao thông, điện, nước sạch và nhà ở dân cư. Việc huy động đa dạng nguồn lực, trong đó có sự đóng góp tích cực của cộng đồng dân cư, là yếu tố then chốt tạo nên thành công. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động phù hợp với xu hướng phát triển bền vững, góp phần nâng cao thu nhập và giảm nghèo. Công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức đã tạo sự đồng thuận và phát huy vai trò chủ thể của người dân. So sánh với các nghiên cứu về xây dựng NTM ở các địa phương khác như Quảng Ninh, Yên Bái và Đan Phượng, huyện Hạ Hòa có nhiều điểm tương đồng về phương pháp huy động nguồn lực và phát huy dân chủ cơ sở, tuy nhiên vẫn còn hạn chế về năng lực cán bộ cơ sở và một số tiêu chí chưa đạt yêu cầu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ đạt tiêu chí NTM theo năm, bảng tổng hợp nguồn vốn huy động và biểu đồ cơ cấu kinh tế qua các năm để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ cơ sở: Tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về quản lý, kỹ thuật xây dựng NTM cho cán bộ xã, thôn nhằm nâng cao hiệu quả triển khai. Mục tiêu đạt 100% cán bộ chủ chốt được đào tạo trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân: Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, tăng cường tuyên truyền về lợi ích và vai trò của người dân trong xây dựng NTM, nhằm nâng cao tỷ lệ tham gia đóng góp và giám sát. Mục tiêu tăng 20% số hộ tham gia đóng góp trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo xây dựng NTM huyện, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

  3. Huy động và quản lý hiệu quả nguồn lực tài chính: Xây dựng cơ chế huy động vốn linh hoạt, minh bạch, khuyến khích doanh nghiệp và cộng đồng tham gia đầu tư. Đơn giản hóa thủ tục giải ngân, thanh quyết toán để tăng tốc độ thực hiện dự án. Mục tiêu tăng 30% nguồn vốn huy động ngoài ngân sách trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng ban liên quan.

  4. Ưu tiên phát triển hạ tầng kỹ thuật và sản xuất nông nghiệp: Tập trung đầu tư nâng cấp giao thông, thủy lợi, điện và các vùng sản xuất chuyên canh có hiệu quả kinh tế cao. Kết hợp ứng dụng khoa học kỹ thuật, cơ giới hóa trong sản xuất để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Mục tiêu hoàn thành 80% tiêu chí hạ tầng kỹ thuật đến năm 2020. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý xây dựng NTM huyện, các xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và lãnh đạo địa phương: Giúp hiểu rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả xây dựng NTM, từ đó hoạch định chính sách phù hợp.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú về xây dựng NTM, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và đoàn thể tại địa phương: Hỗ trợ trong công tác tuyên truyền, vận động và huy động nguồn lực từ cộng đồng dân cư.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp, phát triển hạ tầng nông thôn: Tham khảo các mô hình huy động vốn, cơ chế phối hợp và tiềm năng phát triển kinh tế nông thôn tại huyện Hạ Hòa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chương trình xây dựng nông thôn mới là gì?
    Chương trình xây dựng NTM là một chính sách tổng thể nhằm phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và hạ tầng kỹ thuật tại các vùng nông thôn, nâng cao đời sống người dân và bảo tồn bản sắc văn hóa. Ví dụ, huyện Hạ Hòa đã đạt 392 tiêu chí NTM đến năm 2016.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chương trình NTM?
    Các yếu tố chính gồm năng lực cán bộ cơ sở, nhận thức và sự tham gia của người dân, khả năng huy động và quản lý nguồn lực tài chính, cũng như cơ chế chính sách hỗ trợ. Tại Hạ Hòa, năng lực cán bộ còn hạn chế là một thách thức lớn.

  3. Làm thế nào để huy động nguồn lực xây dựng NTM hiệu quả?
    Cần đa dạng hóa nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp, tín dụng và đóng góp của cộng đồng dân cư. Ví dụ, huyện Hạ Hòa huy động được khoảng 323 tỷ đồng trong giai đoạn 2011-2015, trong đó người dân đóng góp khoảng 75 tỷ đồng.

  4. Vai trò của người dân trong xây dựng NTM như thế nào?
    Người dân là chủ thể quyết định thành công của chương trình, tham gia từ khâu bàn bạc, đóng góp công sức, tài chính đến giám sát thực hiện. Tại Hạ Hòa, công tác tuyên truyền đã tiếp cận khoảng 20.000 lượt người, nâng cao nhận thức và sự đồng thuận.

  5. Các giải pháp chính để đẩy mạnh xây dựng NTM tại huyện Hạ Hòa là gì?
    Bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền vận động, huy động và quản lý nguồn lực hiệu quả, ưu tiên phát triển hạ tầng kỹ thuật và sản xuất nông nghiệp. Mục tiêu cụ thể là hoàn thành 80% tiêu chí hạ tầng kỹ thuật đến năm 2020.

Kết luận

  • Huyện Hạ Hòa đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong xây dựng NTM với 392 tiêu chí đạt chuẩn đến năm 2016, góp phần nâng cao đời sống và phát triển kinh tế nông thôn.
  • Việc huy động đa dạng nguồn lực, đặc biệt là sự tham gia tích cực của người dân, là yếu tố then chốt tạo nên thành công.
  • Năng lực cán bộ cơ sở và sự phức tạp của các tiêu chí mới là những thách thức cần được giải quyết kịp thời.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo cán bộ, tăng cường tuyên truyền, huy động nguồn lực và phát triển hạ tầng kỹ thuật.
  • Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi tiến độ và hiệu quả thực hiện chương trình đến năm 2020 để điều chỉnh chính sách phù hợp, đồng thời kêu gọi sự tham gia của các bên liên quan nhằm thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn huyện Hạ Hòa.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng nông thôn mới giàu đẹp, văn minh và hiện đại tại huyện Hạ Hòa!