Tổng quan nghiên cứu

Vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng chi ngân sách nhà nước (NSNN), đóng vai trò quan trọng trong phát triển cơ sở hạ tầng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tại Thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai, với diện tích 20.065,21 ha và dân số khoảng 65.534 người, công tác đầu tư xây dựng cơ bản được chú trọng nhằm phát triển đô thị loại IV, cải thiện hạ tầng và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Giai đoạn 2017-2020, tổng chi NSNN qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) An Khê đạt khoảng 366.785 triệu đồng, trong đó chi đầu tư XDCB chiếm tỷ lệ từ 8,4% đến 11,6% mỗi năm, phản ánh sự gia tăng nguồn lực đầu tư cho phát triển địa phương.

Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN An Khê còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn và tiến độ dự án. Mục tiêu nghiên cứu là tăng cường kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN An Khê, nhằm đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại KBNN An Khê trong giai đoạn 2017-2019, với mục tiêu hệ thống hóa lý luận, phản ánh thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi đầu tư XDCB. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, góp phần phát triển bền vững địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kiểm soát chi ngân sách nhà nước, đặc biệt tập trung vào kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát chi trong việc đảm bảo sử dụng vốn công đúng mục đích, hiệu quả, minh bạch và tuân thủ pháp luật. Lý thuyết này làm cơ sở cho việc xây dựng quy trình kiểm soát chi đầu tư XDCB, bao gồm các nguyên tắc, yêu cầu và phương pháp kiểm soát.

  2. Mô hình quản lý đầu tư công: Tập trung vào các giai đoạn đầu tư gồm chuẩn bị, thực hiện và quyết toán dự án, đồng thời phân tích các rủi ro và nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý vốn đầu tư công. Mô hình này giúp đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp kiểm soát chi đầu tư XDCB phù hợp với đặc thù địa phương.

Các khái niệm chính bao gồm: chi đầu tư xây dựng cơ bản, kiểm soát chi đầu tư, quy trình kiểm soát chi, rủi ro trong chi đầu tư, và các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát chi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả, tổng hợp, phân tích và so sánh để đánh giá thực trạng kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN An Khê. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu chi NSNN và chi đầu tư XDCB giai đoạn 2017-2020 từ báo cáo của KBNN An Khê, hồ sơ pháp lý và quy trình nghiệp vụ tại đơn vị. Ngoài ra, tác giả thu thập thông tin qua trao đổi trực tiếp với giao dịch viên và cán bộ kiểm soát chi tại KBNN An Khê.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ hồ sơ, chứng từ chi đầu tư XDCB qua KBNN An Khê trong giai đoạn nghiên cứu. Phương pháp phân tích bao gồm phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ chi đầu tư so với tổng chi NSNN, đánh giá quy trình nghiệp vụ và các nhân tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2019, tập trung vào đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi đầu tư XDCB qua KBNN An Khê tăng dần: Giai đoạn 2017-2020, tỷ lệ chi đầu tư XDCB so với tổng chi NSNN tại An Khê dao động từ 8,4% đến 11,6%, cho thấy sự gia tăng nguồn lực đầu tư cho phát triển hạ tầng địa phương. Năm 2018 có sự giảm nhẹ do nguồn thu ngân sách địa phương không đạt kế hoạch, ảnh hưởng bởi thiên tai và biến động kinh tế.

  2. Quy trình kiểm soát chi đầu tư XDCB được thực hiện đầy đủ nhưng còn tồn tại hạn chế: Quy trình kiểm soát gồm các bước mở tài khoản thanh toán, tiếp nhận hồ sơ pháp lý, kiểm soát tạm ứng và thanh toán khối lượng hoàn thành, quyết toán dự án. Thời gian xử lý hồ sơ được rút ngắn còn 3 ngày làm việc, tuy nhiên vẫn còn tình trạng hồ sơ chưa đầy đủ, sai sót trong kiểm soát dẫn đến chậm trễ giải ngân.

  3. Nhân tố chủ quan ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kiểm soát: Cơ cấu tổ chức gọn nhẹ với 11 cán bộ, trong đó 27% có trình độ thạc sĩ, 45% đại học, nhưng năng lực chuyên môn và kinh nghiệm của một số cán bộ còn hạn chế. Trang thiết bị kỹ thuật và ứng dụng công nghệ thông tin đã được cải thiện nhưng chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến tốc độ và độ chính xác trong kiểm soát.

  4. Nhân tố khách quan như chính sách, chế độ và ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng vốn còn nhiều bất cập: Hệ thống pháp luật và chế độ quản lý đầu tư chưa hoàn chỉnh, có sự chồng chéo và thiếu thống nhất giữa các cấp, gây khó khăn trong kiểm soát. Ý thức chấp hành của một số đơn vị sử dụng vốn chưa cao, dẫn đến sai phạm và lãng phí vốn đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi đầu tư XDCB còn phức tạp, chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. So với một số nghiên cứu trong ngành tài chính công, kết quả này tương đồng với thực trạng tại các KBNN cấp huyện khác, nơi mà năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ vẫn là thách thức lớn.

Việc áp dụng hệ thống TABMIS đã góp phần nâng cao hiệu quả kiểm soát, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, tuy nhiên cần tiếp tục hoàn thiện quy trình và nâng cao năng lực cán bộ để giảm thiểu sai sót. Ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng vốn cần được nâng cao thông qua đào tạo và tăng cường giám sát, nhằm đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích và hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ chi đầu tư XDCB so với tổng chi NSNN qua các năm, bảng tổng hợp số lượng hồ sơ kiểm soát và thời gian xử lý, cũng như sơ đồ quy trình kiểm soát chi đầu tư XDCB tại KBNN An Khê để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và cập nhật chính sách mới cho cán bộ KBNN An Khê nhằm nâng cao trình độ và kỹ năng kiểm soát chi đầu tư XDCB. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do KBNN tỉnh Gia Lai phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Hoàn thiện và chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi đầu tư XDCB: Rà soát, sửa đổi quy trình kiểm soát để đơn giản hóa thủ tục, tăng tính đồng bộ và minh bạch, giảm thiểu sai sót và thời gian xử lý hồ sơ. Thực hiện trong 6 tháng, do Ban lãnh đạo KBNN An Khê chủ trì phối hợp với Sở Tài chính tỉnh Gia Lai.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi: Nâng cấp hệ thống TABMIS và trang thiết bị kỹ thuật, triển khai phần mềm hỗ trợ kiểm soát tự động, giúp tăng tốc độ xử lý và giảm thiểu lỗi. Thời gian triển khai 12-18 tháng, do KBNN tỉnh Gia Lai phối hợp với Bộ Tài chính và các nhà cung cấp công nghệ.

  4. Tăng cường giám sát, nâng cao ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng vốn: Tổ chức các buổi tập huấn, tuyên truyền về pháp luật, chế độ quản lý đầu tư và trách nhiệm sử dụng vốn cho các chủ đầu tư, ban quản lý dự án. Đồng thời, thiết lập cơ chế kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm. Thời gian thực hiện liên tục, do KBNN An Khê phối hợp với UBND thị xã An Khê và các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và kiểm soát tài chính tại Kho bạc Nhà nước: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp kiểm soát chi đầu tư XDCB, từ đó cải thiện hiệu quả công tác kiểm soát tại các đơn vị KBNN cấp huyện, thị xã.

  2. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản: Nắm rõ các yêu cầu, quy trình kiểm soát chi đầu tư qua KBNN, từ đó chuẩn bị hồ sơ, tài liệu đầy đủ, đúng quy định, góp phần đẩy nhanh tiến độ giải ngân và thực hiện dự án.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và đầu tư công: Tham khảo để xây dựng, hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý và kiểm soát chi đầu tư công, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua KBNN, phục vụ cho nghiên cứu khoa học và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua Kho bạc Nhà nước là gì?
    Kiểm soát chi đầu tư XDCB qua KBNN là quá trình thẩm định, kiểm tra và giám sát các khoản chi đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích, đúng quy định pháp luật và hiệu quả.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi đầu tư XDCB?
    Hiệu quả kiểm soát chịu ảnh hưởng bởi nhân tố chủ quan như năng lực cán bộ, quy trình nghiệp vụ, trang thiết bị kỹ thuật; và nhân tố khách quan như hệ thống pháp luật, chế độ chính sách, ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng vốn.

  3. Quy trình kiểm soát chi đầu tư XDCB tại KBNN An Khê gồm những bước nào?
    Quy trình gồm ba giai đoạn chính: kiểm soát mở tài khoản thanh toán vốn đầu tư, kiểm soát hồ sơ pháp lý gửi một lần, kiểm soát cấp phát tạm ứng và thanh toán khối lượng hoàn thành, cuối cùng là kiểm soát quyết toán dự án.

  4. Làm thế nào để rút ngắn thời gian kiểm soát chi đầu tư XDCB?
    Áp dụng công nghệ thông tin như hệ thống TABMIS, chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ, nâng cao năng lực cán bộ và phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ xuống còn 3 ngày làm việc.

  5. Tại sao ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng vốn lại quan trọng?
    Ý thức chấp hành cao giúp đơn vị sử dụng vốn chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, tuân thủ quy định, giảm thiểu sai phạm và lãng phí vốn, từ đó nâng cao hiệu quả kiểm soát và sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản.

Kết luận

  • Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản qua KBNN An Khê đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sử dụng vốn ngân sách đúng mục đích và hiệu quả.
  • Tỷ lệ chi đầu tư XDCB qua KBNN An Khê tăng từ 8,4% lên 11,6% giai đoạn 2017-2020, phản ánh sự quan tâm đầu tư phát triển hạ tầng địa phương.
  • Quy trình kiểm soát được thực hiện đầy đủ nhưng còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ, quy trình nghiệp vụ và ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng vốn.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình, ứng dụng công nghệ và tăng cường giám sát đơn vị sử dụng vốn.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho việc cải tiến công tác kiểm soát chi đầu tư XDCB tại KBNN An Khê trong giai đoạn tiếp theo, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12-18 tháng để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu nhằm hoàn thiện hơn công tác quản lý vốn đầu tư công.