Tổng quan nghiên cứu

Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những cơ sở đào tạo hàng đầu về giáo viên kỹ thuật và dạy nghề tại Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên kỹ thuật trở thành yêu cầu cấp thiết. Theo số liệu thống kê, từ năm học 2013-2014 đến 2016-2017, số lượng sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật trúng tuyển dao động khoảng 300-400 sinh viên mỗi năm, với tổng số sinh viên đang học khoảng 1.500-1.700 người. Tuy nhiên, thực trạng nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập của sinh viên ngành này còn nhiều hạn chế. Cụ thể, hơn 60% sinh viên có nhận thức chưa đầy đủ về nghề giáo viên dạy nghề, 80% sinh viên chọn ngành học vì lý do chủ quan không liên quan đến đam mê nghề nghiệp, và gần 44% sinh viên có thái độ học tập thụ động, lơ là.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập của sinh viên khối ngành sư phạm kỹ thuật tại trường, góp phần đào tạo ra những nhà giáo có phẩm chất, năng lực và thái độ học tập nghiêm túc, cầu tiến. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 312 sinh viên các năm thứ nhất, ba và tư thuộc các ngành sư phạm kỹ thuật đang học tại trường trong giai đoạn từ năm 2013 đến 2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng đào tạo, nâng cao hiệu quả học tập và phát triển nguồn nhân lực giáo viên kỹ thuật đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển kinh tế xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về nhận thức và thái độ trong tâm lý học giáo dục. Nhận thức được hiểu là quá trình con người hiểu biết, phản ánh hiện thực khách quan, bao gồm nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính. Nhận thức nghề nghiệp là sự hiểu biết về đặc điểm, vai trò, yêu cầu của nghề nghiệp trong xã hội, là cơ sở để hình thành thái độ và hành vi nghề nghiệp đúng đắn. Thái độ học tập được định nghĩa là trạng thái tâm lý tích cực hoặc tiêu cực của sinh viên đối với hoạt động học tập, biểu hiện qua nhận thức, cảm xúc và hành vi học tập.

Khung lý thuyết còn bao gồm các mô hình về các yếu tố tác động đến nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập, trong đó nhà trường, giảng viên, chương trình đào tạo, môi trường thực hành, động lực học tập và điều kiện sinh hoạt được xem là những nhân tố quan trọng. Mối quan hệ biện chứng giữa nhận thức và thái độ được nhấn mạnh, trong đó nhận thức đúng đắn sẽ thúc đẩy thái độ tích cực và ngược lại.

Các khái niệm chính bao gồm: nhận thức nghề nghiệp, thái độ học tập, đặc điểm nghề giáo viên dạy nghề, tiêu chuẩn giáo viên dạy nghề, các yếu tố tác động đến nhận thức và thái độ học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp phân tích định lượng và định tính. Dữ liệu chính được thu thập qua bảng hỏi với 312 sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật thuộc các năm thứ nhất, ba và tư tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM. Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các ngành đào tạo sư phạm kỹ thuật.

Ngoài ra, phương pháp phỏng vấn sâu được áp dụng với giảng viên và sinh viên để thu thập thông tin về thực trạng nhận thức và thái độ học tập, cũng như nguyên nhân của các vấn đề. Ý kiến chuyên gia được lấy để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các giải pháp đề xuất.

Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả như tính trung bình, phần trăm, kiểm định độ tin cậy và phân tích so sánh giữa các nhóm sinh viên. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2017, bao gồm giai đoạn khảo sát, phân tích và thực nghiệm giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức nghề nghiệp chưa đầy đủ: Hơn 60% sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật có nhận thức chưa đầy đủ về nghề giáo viên dạy nghề, đặc biệt là về vai trò, ý nghĩa xã hội và các yêu cầu phẩm chất, năng lực nghề nghiệp. Ví dụ, nhiều sinh viên chưa hiểu rõ đặc điểm lao động sư phạm và chức năng giáo dục của nghề.

  2. Lý do chọn ngành chủ quan, thiếu đam mê: Khoảng 80% sinh viên đăng ký học ngành sư phạm vì các lý do chủ quan như điều kiện học phí, cơ hội việc làm, hoặc theo sự định hướng gia đình, không dựa trên niềm đam mê nghề nghiệp thực sự.

  3. Thái độ học tập còn hạn chế: Tỷ lệ 43,9% sinh viên có thái độ học tập lơ là, không tích cực, thụ động trong các hoạt động học tập trên lớp và ở nhà. Hơn 1/3 sinh viên có kết quả học tập trung bình, thể hiện qua việc thiếu chuyên cần, ít tự học và chuẩn bị bài.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Các yếu tố như phương pháp giảng dạy chưa phù hợp, thiếu môi trường thực hành, điều kiện sinh hoạt khó khăn, cũng như nhận thức nghề nghiệp thấp đã tác động tiêu cực đến thái độ học tập của sinh viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập của sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo và hiệu quả học tập. Nguyên nhân chủ yếu là do sinh viên chưa được trang bị đầy đủ kiến thức về nghề giáo viên dạy nghề ngay từ đầu, thiếu môi trường thực hành và truyền thông về vai trò nghề nghiệp. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với các báo cáo về thái độ học tập và nhận thức nghề nghiệp của sinh viên ngành giáo dục kỹ thuật tại một số quốc gia đang phát triển.

Việc thiếu đam mê nghề nghiệp dẫn đến thái độ học tập thụ động, ảnh hưởng đến kết quả học tập và sự phát triển năng lực nghề nghiệp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng và sai về nghề nghiệp theo từng năm học, cũng như biểu đồ phân bố thái độ học tập tích cực và tiêu cực của sinh viên. Bảng so sánh kết quả học tập giữa các nhóm sinh viên có nhận thức nghề nghiệp khác nhau cũng minh họa rõ mối liên hệ giữa nhận thức và thái độ học tập.

Những phát hiện này nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhà trường và giảng viên trong việc nâng cao nhận thức nghề nghiệp và tạo động lực học tập cho sinh viên. Đồng thời, cần có sự đổi mới chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và truyền thông để sinh viên hiểu rõ hơn về nghề nghiệp tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến nội dung chương trình đào tạo: Tập trung phát triển kỹ năng dạy học chuyên ngành và kỹ năng thực hành nghề cho sinh viên, đảm bảo chương trình phù hợp với yêu cầu thực tiễn và phát triển năng lực nghề nghiệp. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ban giám hiệu, khoa chuyên môn.

  2. Xây dựng và triển khai môn học “Nhập môn giáo dục kỹ thuật”: Môn học này giúp sinh viên hiểu rõ về nghề giáo viên dạy nghề, vai trò xã hội và các yêu cầu nghề nghiệp. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Viện Sư phạm Kỹ thuật phối hợp với các khoa.

  3. Tổ chức môi trường thực hành và thúc đẩy hoạt động thực tập sư phạm: Tăng cường các phòng thực hành, xưởng nghề và các hoạt động thực tập để sinh viên tiếp cận thực tế nghề nghiệp, nâng cao kỹ năng và thái độ học tập tích cực. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Phòng thực hành, Viện SPKT.

  4. Tăng cường công tác truyền thông, quảng bá vai trò nghề nghiệp: Thực hiện các chiến dịch truyền thông, hội thảo, tọa đàm nhằm nâng cao nhận thức về ý nghĩa và giá trị nghề giáo viên dạy nghề, hình thành định hướng giá trị nghề nghiệp cho sinh viên. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Phòng Công tác sinh viên, Viện SPKT.

Các giải pháp này cần được phối hợp đồng bộ, có sự tham gia của giảng viên, sinh viên và các bên liên quan để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Việc đánh giá định kỳ kết quả thực hiện cũng cần được chú trọng nhằm điều chỉnh kịp thời.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học sư phạm kỹ thuật: Giúp xây dựng chính sách đào tạo, cải tiến chương trình và nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên kỹ thuật.

  2. Giảng viên và cán bộ đào tạo ngành sư phạm kỹ thuật: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường truyền thông nghề nghiệp và nâng cao thái độ học tập của sinh viên.

  3. Sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật: Giúp hiểu rõ hơn về nghề nghiệp tương lai, nhận thức đúng đắn về vai trò và yêu cầu nghề, từ đó nâng cao động lực và thái độ học tập tích cực.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về nhận thức nghề nghiệp, thái độ học tập và phát triển nguồn nhân lực giáo viên kỹ thuật trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nhận thức nghề nghiệp của sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật lại quan trọng?
    Nhận thức nghề nghiệp giúp sinh viên hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và yêu cầu của nghề giáo viên dạy nghề, từ đó hình thành thái độ học tập tích cực và phát triển năng lực nghề nghiệp phù hợp.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến thái độ học tập thụ động của sinh viên là gì?
    Nguyên nhân bao gồm nhận thức nghề nghiệp chưa đầy đủ, phương pháp giảng dạy chưa phù hợp, thiếu môi trường thực hành và điều kiện sinh hoạt khó khăn, cũng như động lực học tập yếu.

  3. Giải pháp nào hiệu quả nhất để nâng cao nhận thức nghề nghiệp cho sinh viên?
    Xây dựng và triển khai môn học “Nhập môn giáo dục kỹ thuật” kết hợp với truyền thông về vai trò nghề nghiệp và tổ chức môi trường thực hành là những giải pháp hiệu quả.

  4. Làm thế nào để đánh giá thái độ học tập của sinh viên một cách khách quan?
    Có thể sử dụng bảng hỏi khảo sát các biểu hiện hành vi học tập trên lớp và ở nhà, kết hợp với phân tích kết quả học tập và ý kiến giảng viên để đánh giá toàn diện.

  5. Các giảng viên có vai trò như thế nào trong việc nâng cao nhận thức và thái độ học tập của sinh viên?
    Giảng viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn là người truyền cảm hứng, thiết kế hoạt động học tập tích cực, tạo môi trường học tập thân thiện và hỗ trợ sinh viên phát triển toàn diện.

Kết luận

  • Hơn 60% sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật có nhận thức chưa đầy đủ về nghề giáo viên dạy nghề, ảnh hưởng đến thái độ học tập và kết quả học tập.
  • 43,9% sinh viên có thái độ học tập thụ động, không tích cực tham gia các hoạt động học tập trên lớp và ở nhà.
  • Các yếu tố như chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy, môi trường thực hành và truyền thông nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhận thức và thái độ học tập.
  • Đề xuất các giải pháp cải tiến chương trình, xây dựng môn học chuyên biệt, tăng cường thực hành và truyền thông nhằm nâng cao nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập cho sinh viên.
  • Tiếp tục thực nghiệm và đánh giá các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo để đảm bảo hiệu quả và phát triển bền vững chất lượng đào tạo ngành sư phạm kỹ thuật.

Nhà trường, giảng viên và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp, góp phần đào tạo nguồn nhân lực giáo viên kỹ thuật chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển kinh tế xã hội. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục được khuyến khích nghiên cứu toàn bộ luận văn.