Tổng quan nghiên cứu

Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng Nông thôn mới (XD NTM) đã trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn. Tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, với diện tích tự nhiên 56.902,9 ha và dân số khoảng 56.730 người, chương trình XD NTM được triển khai từ năm 2016 đến 2021 đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Theo số liệu thống kê, đến năm 2021, huyện có 23/28 xã đạt chuẩn NTM, còn 5 xã chưa hoàn thành các tiêu chí. Tổng nguồn vốn huy động cho XD NTM giai đoạn này đạt khoảng 1.066 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách địa phương chiếm 329,6 tỷ đồng, vốn Trung ương 202 tỷ đồng và đóng góp của nhân dân khoảng 205,5 tỷ đồng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng XD NTM tại huyện Đại Từ, phân tích các yếu tố ảnh hưởng, thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực hiện, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy huyện đạt chuẩn NTM vào năm 2024. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2021, trên địa bàn huyện Đại Từ với 30 xã, thị trấn. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành chương trình tại địa phương mà còn cung cấp tài liệu tham khảo cho các cấp, ngành và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển nông thôn mới, trong đó có:

  • Lý thuyết phát triển bền vững nông thôn: Nhấn mạnh sự cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và phát huy văn hóa truyền thống.
  • Mô hình huy động nguồn lực đa chiều: Bao gồm huy động nguồn lực đất đai, tài chính, nhân lực và vai trò của hệ thống chính trị trong xây dựng NTM.
  • Khái niệm nông thôn mới: Theo Nghị quyết số 26-NQ/TW (2008), nông thôn mới là vùng có kết cấu hạ tầng hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, xã hội ổn định, bảo vệ môi trường và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Các khái niệm chính bao gồm: tiêu chí xã NTM, tiêu chí huyện NTM, huy động nguồn lực, vai trò Ban chỉ đạo XD NTM, và sự tham gia của cộng đồng dân cư.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các phòng ban chuyên môn huyện Đại Từ, các văn bản chính sách, báo cáo thống kê giai đoạn 2016-2021; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 150 hộ dân và phỏng vấn 30 cán bộ quản lý, lãnh đạo địa phương.
  • Phương pháp chọn mẫu: Phương pháp chọn mẫu có điều kiện kết hợp phân tầng, chọn 3 xã đại diện gồm xã đã đạt chuẩn, xã chưa đạt chuẩn và xã đang thực hiện NTM nâng cao.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích so sánh, đánh giá theo thang đo Likert để đo lường mức độ hài lòng và đánh giá của người dân về các tiêu chí XD NTM.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp giai đoạn 2016-2021, khảo sát sơ cấp năm 2022, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM: Đến năm 2021, huyện Đại Từ có 23/28 xã đạt chuẩn NTM, chiếm khoảng 82%, còn 5 xã chưa đạt chuẩn. Mục tiêu đến năm 2024 là 100% xã đạt chuẩn, trong đó có 3 xã đạt NTM nâng cao và 1 xã đạt chuẩn kiểu mẫu.

  2. Nguồn lực huy động: Tổng vốn huy động cho XD NTM giai đoạn 2016-2021 đạt 1.066 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách địa phương chiếm 30,9%, vốn Trung ương 19%, vốn lồng ghép từ các chương trình khác chiếm 61,5%, và đóng góp của nhân dân chiếm 19,3%.

  3. Tiến độ đạt tiêu chí huyện NTM: Theo bộ tiêu chí giai đoạn 2021-2025, đến năm 2021 huyện mới đạt 3/9 tiêu chí, tương đương 33%. Các tiêu chí chưa đạt chủ yếu liên quan đến hạ tầng giao thông, môi trường và phát triển kinh tế.

  4. Đánh giá của người dân: Qua khảo sát 150 hộ dân, mức độ hài lòng trung bình về các tiêu chí XD NTM đạt 3,8 trên thang 5, tương đương mức "khá". Tiêu chí về giao thông và y tế được đánh giá cao nhất, trong khi tiêu chí về môi trường và phát triển sản xuất còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy huyện Đại Từ đã có bước tiến đáng kể trong XD NTM, đặc biệt là trong huy động nguồn lực và nâng cao chất lượng dịch vụ công. Tuy nhiên, tiến độ đạt các tiêu chí huyện NTM còn chậm do nhiều xã có xuất phát điểm thấp, địa hình phức tạp và nguồn lực hạn chế. So với các địa phương như huyện Hải Hậu (Nam Định) và huyện Tứ Kỳ (Hải Dương), Đại Từ cần tăng cường hơn nữa công tác chỉ đạo, huy động nguồn lực và phát huy vai trò chủ thể của người dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM qua các năm, biểu đồ tròn phân bổ nguồn vốn huy động, và bảng so sánh mức độ hài lòng của người dân theo từng tiêu chí. Những hạn chế về môi trường và phát triển sản xuất phản ánh nhu cầu cần có các giải pháp đồng bộ, bền vững hơn trong giai đoạn tiếp theo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác chỉ đạo và quản lý: Ban chỉ đạo XD NTM huyện cần xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên, tăng cường kiểm tra, giám sát tiến độ thực hiện các tiêu chí. Mục tiêu nâng tỷ lệ xã đạt chuẩn lên 100% vào năm 2024.

  2. Huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực: Đẩy mạnh xã hội hóa, kêu gọi đầu tư từ doanh nghiệp, tổ chức tín dụng và cộng đồng dân cư. Ưu tiên đầu tư cho hạ tầng giao thông, thủy lợi và các công trình phục vụ sản xuất, văn hóa, môi trường trong giai đoạn 2022-2024.

  3. Phát triển sản xuất và nâng cao thu nhập: Hỗ trợ nông dân áp dụng khoa học kỹ thuật, phát triển các mô hình liên kết chuỗi giá trị, khuyến khích phát triển các sản phẩm OCOP. Mục tiêu tăng thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn lên trên 45 triệu đồng/năm.

  4. Nâng cao nhận thức và vai trò của cộng đồng: Tăng cường tuyên truyền, đào tạo, tập huấn cho cán bộ và người dân về XD NTM, phát huy vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng và giám sát thực hiện chương trình.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ thực trạng, khó khăn và giải pháp trong XD NTM, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và chỉ đạo hiệu quả.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, phát triển nông thôn: Cung cấp tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu và thực tiễn XD NTM tại địa phương miền núi.

  3. Các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp: Hiểu rõ cơ hội và thách thức trong huy động nguồn lực, phát triển sản xuất và liên kết chuỗi giá trị tại huyện Đại Từ.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội: Nâng cao nhận thức về vai trò của mình trong XD NTM, tham gia tích cực vào các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng NTM là gì và tại sao quan trọng?
    Xây dựng NTM là quá trình phát triển toàn diện nông thôn về kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường nhằm nâng cao đời sống người dân. Đây là nền tảng để phát triển bền vững, ổn định chính trị và bảo vệ môi trường.

  2. Huyện Đại Từ đã đạt được những kết quả gì trong XD NTM?
    Đến năm 2021, huyện có 82% xã đạt chuẩn NTM, huy động được hơn 1.000 tỷ đồng vốn đầu tư, tổ chức hơn 115 lớp tập huấn cho trên 10.000 lượt người, nâng cao chất lượng hạ tầng và dịch vụ công.

  3. Những khó khăn chính trong XD NTM tại Đại Từ là gì?
    Địa hình phức tạp, nhiều xã có xuất phát điểm thấp, nguồn lực hạn chế, tiến độ đạt các tiêu chí huyện NTM còn chậm, đặc biệt là về môi trường và phát triển sản xuất.

  4. Các giải pháp đề xuất nhằm thúc đẩy XD NTM tại Đại Từ?
    Tăng cường chỉ đạo, huy động nguồn lực đa dạng, phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, nâng cao nhận thức cộng đồng và cải thiện hạ tầng kỹ thuật.

  5. Ai là chủ thể quan trọng trong XD NTM?
    Người dân nông thôn là chủ thể chính, cùng với sự hỗ trợ, định hướng của Nhà nước và sự phối hợp của các tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp và các bên liên quan.

Kết luận

  • Huyện Đại Từ đã đạt được nhiều thành tựu trong XD NTM với 23/28 xã đạt chuẩn, huy động nguồn lực hơn 1.000 tỷ đồng giai đoạn 2016-2021.
  • Tiến độ đạt các tiêu chí huyện NTM còn chậm, mới hoàn thành 3/9 tiêu chí theo bộ tiêu chí 2021-2025.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm điều kiện tự nhiên, nguồn lực tài chính, nhân lực và vai trò Ban chỉ đạo.
  • Đề xuất 7 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm hoàn thành mục tiêu huyện đạt chuẩn NTM vào năm 2024.
  • Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cấp, ngành và cộng đồng tiếp tục triển khai hiệu quả chương trình XD NTM.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tăng cường giám sát và đánh giá tiến độ, đồng thời mở rộng nghiên cứu về phát triển bền vững nông thôn sau năm 2024.

Call to action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện thành công mục tiêu xây dựng huyện Đại Từ đạt chuẩn nông thôn mới, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên bền vững.