I. Đầu Tư PPP Dịch Vụ Công Tổng Quan và Tầm Quan Trọng 55 ký tự
Các nhà kinh tế đều thừa nhận đầu tư là một trong những nhân tố quan trọng nhất đối với sự phát triển của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, do đặc thù bối cảnh kinh tế - xã hội tại mỗi thời điểm và mỗi quốc gia mà bài toán kinh tế đặt ra là đầu tư vào đâu và đầu tư bằng cách nào và như thế nào để hiệu quả. Đây là câu hỏi không chỉ dành cho chính phủ các quốc gia khi muốn thực hiện các chính sách nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mà cũng là băn khoăn của phía tư nhân khi họ cũng muốn đạt được những mục tiêu và lợi ích nhất định. Một trong những lĩnh vực mà các quốc gia cần chú trọng đầu tư xuyên suốt nhiều thập kỷ gần đây là dịch vụ công. Nhiều lập luận đã khẳng định dịch vụ công hết sức quan trọng trong công cuộc đổi mới toàn diện vì dịch vụ công cung cấp hệ thống vận hành cho gần như tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội của một quốc gia. Tại Việt Nam từ thập niên 90, đời sống và các nhu cầu thiết yếu của người dân được đảm bảo và ngày càng đi lên đã thể hiện rõ ràng vai trò của dịch vụ công.
1.1. Vai Trò Của Dịch Vụ Công Trong Phát Triển Kinh Tế
Dịch vụ công đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các nhu cầu cơ bản và thiết yếu cho người dân, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Từ thập niên 90, đời sống và nhu cầu của người dân Việt Nam đã được đảm bảo và ngày càng nâng cao, minh chứng cho vai trò của dịch vụ công. Qua nhiều năm phát triển, dịch vụ công đã xây dựng một hệ thống vận hành về các vấn đề hành chính, sự nghiệp và dịch vụ công ích, tạo nền móng cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư và phát triển dịch vụ công để đảm bảo sự tiến bộ và thịnh vượng của quốc gia.
1.2. Sự Cần Thiết Của Đầu Tư PPP Trong Dịch Vụ Công
Mặc dù dịch vụ công có sự khác nhau tương đối tùy vào bối cảnh mỗi quốc gia, nhưng về cơ bản, dịch vụ công là những hoạt động phục vụ các nhu cầu cơ bản, thiết yếu của người dân, lợi ích chung của xã hội, do Nhà nước chịu trách nhiệm trước xã hội (Nhà nước trực tiếp đảm nhận hoặc ủy quyền cho khu vực tư thực hiện), mục đích nhằm đảm bảo hiệu quả, ổn định và công bằng xã hội. Định nghĩa nêu trên cũng khẳng định các quốc gia đều nhận thức được tầm quan trọng của dịch vụ công, từ đó, chú trọng và huy động mọi nguồn lực phục vụ cho việc đầu tư phát triển dịch vụ công.
II. Thách Thức Đầu Tư Dịch Vụ Công và Giải Pháp PPP 59 ký tự
Tuy tầm quan trọng của dịch vụ công là hết sức rõ ràng, nhưng việc đầu tư phát triển dịch vụ công tại Việt Nam nhiều năm trở lại đây vẫn chỉ được tập trung chú trọng từ phía Nhà nước. Muốn giải quyết được các bất cập từ hình thức truyền thống này, Việt Nam nói riêng và các quốc gia đang phát triển nói chung cần (1) thu hút được các nguồn lực từ khu vực tư nhân, và (2) học tập kinh nghiệm quốc tế từ các quốc gia trên thế giới, để rút ra bài học cho Việt Nam, tìm ra giải pháp hiệu quả. Việc huy động các nguồn lực từ khu vực tư nhân cùng hợp tác đầu tư phát triển dịch vụ công có thể giải quyết được nhiều vấn đề đang tồn đọng.
2.1. Vấn Đề Ngân Sách và Quản Lý Trong Đầu Tư Công
Để các quốc gia giám sát và đảm bảo tính hiệu quả, tính công bằng, việc cung ứng dịch vụ công phải được thực hiện dựa trên nguyên tắc tất cả công dân được tiếp nhận bình đẳng. Vì vậy, Nhà nước phải dành các nguồn lực quan trọng cho cung ứng dịch vụ công. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu về dịch vụ công tăng nhanh dẫn đến tình trạng khoản chi phí cho những dịch vụ này vượt quá khả năng đáp ứng của ngân sách nhà nước. Mặt khác, năng lực quản lý dịch vụ công của nhà nước cũng chưa tương xứng với yêu cầu của sự phát triển.
2.2. Rủi Ro Nợ Công và Tầm Quan Trọng Quản Lý Chi Tiêu
Thực tế trong những năm gần đây, thế giới đã chứng kiến cuộc khủng hoảng nợ công trầm trọng ở Châu Âu, với Hy Lạp là quốc gia đầu tiên bước vào vòng xoáy, kèm theo đó là những hậu quả tai hại, ảnh hưởng nặng nề đến toàn bộ nền kinh tế. Nguyên nhân sâu xa chính là sự yếu kém của chính phủ trong quản lý hoạt động chi tiêu công. Việc kiểm soát chi tiêu kém, để thất thoát, bớt xén làm cho chất lượng hàng hóa, dịch vụ công thấp cũng là một yếu tố làm giảm hiệu quả chi tiêu của chính phủ. Chính phủ với tư cách là bộ máy lãnh đạo xã hội, đồng thời là một nhân tố có trách nhiệm cung cấp hàng hóa và dịch vụ công đảm bảo cho sự phát triển, phải được đánh giá hiệu quả hoạt động bằng sản phẩm của mình, được cụ thể hóa bằng các tiêu chí về mức cải thiện đời sống tinh thần và vật chất của nhân dân trong dài hạn.
III. Mô Hình PPP Giải Pháp Thu Hút Vốn Tư Nhân Hiệu Quả 56 ký tự
Chính vì vậy, việc huy động các nguồn lực từ khu vực tư nhân để kết hợp cùng nguồn lực từ phía Nhà nước, cùng với đó sự xuất hiện của một cơ chế vận hành và quản lý hiệu quả đang là một nhu cầu cấp thiết. Hiện nay, trong các loại hình hợp tác giữa khu vực công và khu vực tư nhân, hình thức đối tác công tư (PPP), huy động khu vực tư nhân tham gia cùng khu vực Nhà nước, đang là một phương pháp hiệu quả, mang lại lợi ích cho cả Nhà nước, tư nhân và người dân, được rất nhiều quốc gia đánh giá cao và áp dụng. Hình thức PPP đã ra đời và phát triển rộng rãi vào những năm 70 của thế kỷ trước. Cho đến nay, PPP được sử dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới.
3.1. Lịch Sử và Sự Phát Triển Của Mô Hình PPP Trên Thế Giới
Hình thức PPP đã ra đời và phát triển rộng rãi vào những năm 70 của thế kỷ trước. Cho đến nay, PPP được sử dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới. Các số liệu thống kê trên thế giới cho thấy, dù không phải tất cả các dự án PPP đều mang lại kết quả thành công mỹ mãn, song mô hình này được đánh giá là có hiệu quả, thu hút được nguồn vốn tư nhân tham gia vào các dự án công của Nhà nước, từ đó giúp giảm áp lực cho ngân sách.
3.2. So Sánh PPP Với Các Hình Thức Đầu Tư Công Khác
Mô hình PPP khác biệt so với đầu tư công truyền thống và đầu tư tư nhân hoàn toàn. Trong khi đầu tư công chịu gánh nặng hoàn toàn từ ngân sách nhà nước, PPP chia sẻ rủi ro và lợi nhuận giữa khu vực công và tư nhân. So với đầu tư tư nhân thuần túy, PPP đảm bảo tính công bằng và tiếp cận dịch vụ cho mọi công dân thông qua sự giám sát của nhà nước.
IV. Thực Trạng Đầu Tư PPP Tại Việt Nam Cơ Hội và Rào Cản 57 ký tự
So với thế giới, PPP tại Việt Nam xuất hiện muộn hơn, chỉ mới trong vòng ba thập niên trở lại đây. Dù trước đó đã tồn tại dưới hình thức này hoặc hình thức khác nhưng đến năm 2010, Thủ tướng Chính phủ mới ban hành văn bản pháp lý đầu tiên về PPP - Quyết định số 71/2010/QĐ-TTg Về việc ban hành Quy chế thí điểm đầu tư theo hình thức đối tác công – tư. Từ đó tới nay, Hợp tác công tư ngày càng được chú trọng, nhiều dự án PPP đã được triển khai và đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, đầu tư PPP tại Việt Nam vẫn đang dừng lại ở việc các dự án chủ yếu tập trung vào lĩnh vực giao thông, năng lượng, số lượng dự án hoặc nguồn vốn đầu tư cho các loại dự án thuộc các lĩnh vực khác chưa nhiều, thực trạng này đặt ra yêu cầu cho Nhà nước là cần có giải pháp đẩy mạnh việc đầu tư PPP sang các lĩnh vực khác cả về số lượng, chất lượng, nguồn vốn, đặc biệt là các lĩnh vực thuộc dịch vụ công.
4.1. Lịch Sử Phát Triển PPP Tại Việt Nam
PPP tại Việt Nam bắt đầu muộn hơn so với thế giới, với văn bản pháp lý đầu tiên được ban hành vào năm 2010. Từ đó đến nay, hình thức hợp tác này ngày càng được chú trọng và nhiều dự án PPP đã được triển khai, đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, phần lớn các dự án tập trung vào lĩnh vực giao thông và năng lượng, trong khi các lĩnh vực dịch vụ công khác vẫn chưa được đầu tư đúng mức.
4.2. Sự Tập Trung Đầu Tư PPP Vào Lĩnh Vực Giao Thông
Mặc dù khu vực công đã hướng đến chủ trương và đang đưa ra những biện pháp nhằm tăng cường hợp tác PPP với khu vực tư nhân, tuy nhiên, mấu chốt của việc thúc đẩy đầu tư dưới hình thức PPP không thể chỉ xuất phát từ một phía khu vực công, mà còn đòi hỏi sự tham gia của khu vực tư nhân. Việc các doanh nghiệp, các nhà đầu tư tư nhân có quyết định tham gia đầu tư PPP hay không sẽ quyết định đến việc thúc đẩy được hợp tác đầu tư PPP cả về chất và về lượng. Vì vậy, vấn đề cốt lõi là cần nghiên cứu các yếu tố thu hút đầu tư PPP của khu vực tư nhân tại Việt Nam.
V. Kinh Nghiệm Quốc Tế Về PPP và Bài Học Cho Việt Nam 60 ký tự
Từ những lập luận và dẫn chứng nêu trên, việc nghiên cứu các yếu tố thu hút đầu tư tư nhân dưới hình thức đối tác công tư - PPP trong lĩnh vực dịch vụ công là cần thiết, nhiều nghiên cứu trên thế giới cũng cho thấy PPP là một biện pháp tiềm năng để phát triển dịch vụ công. Dịch vụ công bao gồm rất nhiều lĩnh vực cụ thể, việc đầu tư giàn trải vào tất cả các lĩnh vực dịch vụ công cùng lúc sẽ không khả thi vì không đủ nguồn lực do vậy, việc xác định những lĩnh vực dịch vụ công khác để thu hút đầu tư PPP cũng vô cùng quan trọng.
5.1. Lựa Chọn Lĩnh Vực Ưu Tiên Đầu Tư PPP
Tại Việt Nam những năm qua, lĩnh vực có số dự án PPP được triển khai và số vốn đầu tư vượt trội so với các lĩnh vực khác là lĩnh vực giao thông với 220 dự án và 672.345 tỷ đồng tiền vốn đầu tư (Cổng thông tin điện tử Bộ Xây dựng, 2019). Đây là lĩnh vực đã được khu vực tư nhân quan tâm và nhiều công trình đã nghiên cứu đầu tư PPP trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, một số lĩnh vực dịch vụ công khác rất thiết yếu đối với xã hội và người dân như dịch vụ cung cấp điện hay dịch vụ cung cấp nước sạch lại chưa được áp dụng hiệu quả hình thức PPP tại Việt Nam.
5.2. Tập Trung Nghiên Cứu Kinh Nghiệm Quốc Tế Về PPP
Trong khi đó, các quốc gia đã có kinh nghiệm quốc tế về đầu tư PPP trên thế giới như Đức, Trung Quốc lại rất để tâm vào dịch vụ công, đặc biệt là các lĩnh vực thiết thực đối với đời sống của cư dân như cung cấp điện hay cung cấp nước sạch và đã có nhiều dự án PPP về cung cấp nước sạch và cung cấp điện đã được triển khai và thành công tại các quốc gia này, dẫn đến, nhiều công trình nghiên cứu đã được thực hiện về hai lĩnh vực nêu trên. Đây là lý do Luận án lựa chọn dịch vụ công và đưa ra các trường hợp điển hình của hai lĩnh vực cung cấp nước và cung cấp điện để tập trung nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, từ đó rút ra bài học cho Việt Nam.
VI. Giải Pháp Thúc Đẩy Đầu Tư PPP Dịch Vụ Công Việt Nam 59 ký tự
Vì các lý do nêu trên, việc nghiên cứu hình thức đối tác công tư trong lĩnh vực dịch vụ công là cần thiết. Tuy nhiên, các nghiên cứu cần tập trung vào một số lĩnh vực, và học tập kinh nghiệm quốc tế từ các quốc gia, các khu vực đã phát triển hơn trên thị trường PPP, để rút ra bài học kinh nghiệm và kiến nghị các giải pháp phát triển thị trường PPP trong một số lĩnh vực dịch vụ công tại Việt Nam dựa trên các bài học kinh nghiệm này.
6.1. Nghiên Cứu Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Đầu Tư PPP
Luận án Tiến sĩ “Đầu tư dưới hình thức đối tác công tư (Public - Private Partnership - PPP) trong một số lĩnh vực dịch vụ công: thực tiễn tại một số nước trên thế giới và bài học cho Việt Nam” được thực hiện nhằm hướng tới mục tiêu kiến nghị các giải pháp tăng cường thu hút đầu tư tư nhân theo hình thức PPP trong một số lĩnh vực dịch vụ công từ bài học kinh nghiệm rút ra thực tiễn đầu tư dưới hình thức PPP của một số nước.
6.2. Mục Tiêu và Nhiệm Vụ Nghiên Cứu Cụ Thể
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu nói trên, các mục nhiệm vụ cụ thể bao gồm: Thứ nhất, tổng quan tình hình nghiên cứu, từ đó đề xuất các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đầu tư PPP của khu vực tư nhân vào dịch vụ công. Thứ hai, phân tích cơ sở lý luận và rút ra các yếu tố tác động đến thu hút đầu tư tư nhân vào dịch vụ công theo hình thức PPP.Thứ ba, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế và rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Thứ tư, nghiên cứu thực trạng thu hút khu vực tư nhân đầu tư PPP trong lĩnh vực dịch vụ công tại Việt Nam. Thứ năm, nghiên cứu định hướng phát triển và đề xuất giải pháp nhằm tăng cường thu hút đầu tư tư nhân vào lĩnh vực dịch vụ công nói chung và dịch vụ cung cấp nước sạch, dịch vụ cung cấp điện nói riêng theo hình thức PPP tại Việt Nam.
