Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nhanh chóng hiện nay, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, đặc biệt là công trình giao thông, đóng vai trò thiết yếu trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Tại thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp, công tác quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình giao thông được xem là một trong những yếu tố quyết định hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Giai đoạn nghiên cứu từ năm 2019 đến 2021 cho thấy, mặc dù Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất thành phố Cao Lãnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong quản lý chi phí, nhưng vẫn tồn tại không ít hạn chế như chậm tiến độ, phát sinh chi phí vượt mức dự toán, và công tác phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý chi phí xây dựng công trình giao thông tại Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất thành phố Cao Lãnh, phân tích các nguyên nhân tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án giao thông do Ban quản lý từ năm 2019 đến 2021, với trọng tâm là quản lý chi phí trong các giai đoạn chuẩn bị, thực hiện và kết thúc dự án. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, giảm thất thoát, lãng phí, đồng thời đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình giao thông trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án, quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Quản lý chi phí là quá trình kiểm soát chi phí xây dựng từ khi hình thành đến khi hoàn thành dự án, nhằm đảm bảo chi phí không vượt quá tổng mức đầu tư được phê duyệt. Quản lý chi phí bao gồm dự toán, lập kế hoạch, kiểm soát và quyết toán chi phí.

  • Mô hình quản lý dự án theo chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act): Áp dụng trong việc lập kế hoạch chi phí, thực hiện, giám sát và điều chỉnh chi phí đầu tư xây dựng.

  • Khái niệm về các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí: Bao gồm các nhân tố khách quan như đặc điểm kỹ thuật công trình, môi trường kinh tế - chính trị, và các nhân tố chủ quan như năng lực quản lý của Ban QLDA, năng lực nhà thầu, tư vấn và quy trình phối hợp.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: tổng mức đầu tư, dự toán chi phí xây dựng, kiểm soát chi phí, dự toán theo suất vốn đầu tư, và các giai đoạn quản lý chi phí (chuẩn bị, thực hiện, kết thúc).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và khảo sát điều tra thực tế:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo của Phòng Tài chính Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước, UBND thành phố Cao Lãnh và các tài liệu pháp luật liên quan như Nghị định 10/2021/NĐ-CP, Thông tư 11/2021/TT-BXD.

  • Khảo sát điều tra: Sử dụng bảng câu hỏi đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến quản lý chi phí và mức độ phù hợp của các khâu quản lý chi phí. Đối tượng khảo sát là 50 cán bộ quản lý, kiểm tra giám sát tại các đơn vị liên quan.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, áp dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và đánh giá mức độ tác động của các nhân tố. Kết quả được trình bày qua bảng biểu và biểu đồ để minh họa các phát hiện chính.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2021, với việc thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian từ tháng 10/2020 đến tháng 10/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả quản lý chi phí ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư: Qua khảo sát, 70% cán bộ đánh giá công tác lập dự toán và kế hoạch chi phí ở giai đoạn này đạt mức khá trở lên. Tuy nhiên, vẫn còn 30% cho rằng dự toán chưa chính xác, dẫn đến điều chỉnh phát sinh trong quá trình thực hiện.

  2. Quản lý chi phí trong giai đoạn thực hiện dự án: Kết quả cho thấy có khoảng 25% dự án bị phát sinh chi phí vượt tổng mức đầu tư ban đầu từ 5-10%. Nguyên nhân chủ yếu do điều chỉnh thiết kế, bổ sung khối lượng thi công và biến động giá nguyên vật liệu.

  3. Công tác nghiệm thu và quyết toán vốn đầu tư: Tỷ lệ dự án hoàn thành quyết toán đúng hạn chỉ đạt khoảng 60%, còn lại chậm trễ do thủ tục phức tạp và thiếu phối hợp giữa các bên liên quan.

  4. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí: Năng lực quản lý của Ban QLDA và năng lực nhà thầu được đánh giá là hai yếu tố chủ chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi phí, với mức độ tác động lần lượt là 85% và 78% theo khảo sát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong quản lý chi phí là do sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa Ban QLDA, tư vấn và nhà thầu, cũng như năng lực chuyên môn của một số cán bộ quản lý còn hạn chế. So với các nghiên cứu trong nước, kết quả này tương đồng với những hạn chế được ghi nhận tại các địa phương khác như Ninh Bình và Vĩnh Phúc, nơi cũng gặp khó khăn trong kiểm soát chi phí và tiến độ dự án.

Việc phát sinh chi phí vượt mức dự toán phản ánh sự thiếu chính xác trong lập dự toán và dự báo biến động giá nguyên vật liệu, đồng thời cho thấy cần thiết phải áp dụng các công cụ quản lý hiện đại và tăng cường giám sát trong quá trình thi công. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ dự án vượt chi phí và tiến độ có thể minh họa rõ nét hơn mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để Ban QLDA và các cơ quan liên quan điều chỉnh quy trình quản lý chi phí, nâng cao năng lực cán bộ và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới phương thức quản lý chi phí theo đầu ra của dự án: Ban QLDA cần áp dụng mô hình quản lý chi phí dựa trên kết quả đầu ra, tập trung vào kiểm soát chặt chẽ các yếu tố phát sinh chi phí trong từng giai đoạn dự án. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể thực hiện là Ban QLDA phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và ứng dụng công nghệ thông tin: Xây dựng bộ máy quản lý chi phí chuyên trách, đồng thời triển khai phần mềm quản lý dự án và chi phí để theo dõi, giám sát tiến độ và chi phí theo thời gian thực. Mục tiêu nâng cao độ chính xác dự toán và giảm thiểu sai sót. Thời gian triển khai 1 năm, do Ban QLDA chủ trì.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và kỹ năng phối hợp liên ngành. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực quản lý, thực hiện liên tục hàng năm.

  4. Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn và chế độ trách nhiệm: Ban QLDA cần xây dựng quy chế phân công nhiệm vụ rõ ràng, tăng cường trách nhiệm cá nhân trong quản lý chi phí, đồng thời thiết lập cơ chế kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban lãnh đạo Ban QLDA và UBND thành phố Cao Lãnh chỉ đạo.

  5. Hoàn thiện quản lý chi phí qua các giai đoạn đầu tư: Tăng cường kiểm soát chi phí từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư đến kết thúc dự án, đặc biệt chú trọng công tác nghiệm thu, quyết toán và đánh giá hiệu quả kinh tế dự án. Thực hiện thường xuyên, do Ban QLDA phối hợp với các đơn vị liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án tại các Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng: Giúp nâng cao năng lực quản lý chi phí, áp dụng các giải pháp thực tiễn để kiểm soát chi phí hiệu quả, giảm thất thoát vốn đầu tư.

  2. Chuyên viên tài chính kế hoạch của các cơ quan nhà nước: Tham khảo để hiểu rõ quy trình quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình giao thông, từ đó tham mưu chính sách và giám sát hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Nhà thầu và tư vấn xây dựng: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí và quy trình quản lý chi phí, từ đó nâng cao chất lượng hồ sơ dự toán, hợp đồng và phối hợp với chủ đầu tư hiệu quả hơn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng: Cung cấp tài liệu tham khảo khoa học về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình giao thông, đồng thời làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý dự án và đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình giao thông là gì?
    Quản lý chi phí là quá trình kiểm soát toàn bộ chi phí xây dựng từ khi lập dự toán đến khi quyết toán, nhằm đảm bảo chi phí không vượt quá tổng mức đầu tư được phê duyệt. Ví dụ, quản lý chi phí giúp hạn chế phát sinh không cần thiết trong quá trình thi công.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý chi phí?
    Năng lực quản lý của Ban QLDA và năng lực nhà thầu là hai nhân tố chủ chốt. Ngoài ra, biến động giá nguyên vật liệu và sự phối hợp giữa các bên cũng ảnh hưởng đáng kể. Một nghiên cứu tại Cao Lãnh cho thấy năng lực quản lý chiếm 85% mức độ tác động.

  3. Phương pháp dự toán chi phí nào được áp dụng phổ biến?
    Phương pháp dự toán dựa vào thiết kế và định mức được sử dụng rộng rãi, dựa trên bản vẽ thiết kế và bảng định mức kinh tế kỹ thuật. Ngoài ra, dự toán theo suất vốn đầu tư và dự toán theo dự án tương tự cũng được áp dụng tùy theo giai đoạn và tính chất dự án.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí tại Ban QLDA?
    Cần đổi mới phương thức quản lý theo đầu ra, hoàn thiện tổ chức bộ máy, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ và phân định rõ trách nhiệm. Ví dụ, ứng dụng phần mềm quản lý dự án giúp theo dõi tiến độ và chi phí chính xác hơn.

  5. Tại sao công tác nghiệm thu và quyết toán vốn đầu tư thường chậm trễ?
    Nguyên nhân chủ yếu do thủ tục phức tạp, thiếu phối hợp giữa các bên và năng lực cán bộ hạn chế. Việc chậm trễ này dẫn đến ứ đọng vốn và giảm hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình giao thông, tập trung tại Ban Quản lý dự án và Phát triển quỹ đất thành phố Cao Lãnh, Đồng Tháp.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy công tác quản lý chi phí còn nhiều hạn chế như phát sinh chi phí vượt dự toán, chậm tiến độ nghiệm thu và quyết toán.
  • Các nhân tố ảnh hưởng chủ yếu gồm năng lực quản lý của Ban QLDA, năng lực nhà thầu, biến động giá nguyên vật liệu và sự phối hợp giữa các bên.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới phương thức quản lý, hoàn thiện tổ chức, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ và phân định trách nhiệm rõ ràng.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các Ban QLDA khác nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình giao thông trên toàn quốc.

Quý độc giả và các cơ quan quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp trong luận văn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình giao thông, góp phần phát triển bền vững hạ tầng giao thông tại địa phương.