Tổng quan nghiên cứu

Thị xã Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 116.466 ha, trong đó diện tích đất sản xuất nông nghiệp chiếm khoảng 33.262 ha (28,56%), đang đối mặt với áp lực lớn từ quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa. Trong bối cảnh này, việc sử dụng đất nông nghiệp hiệu quả và bền vững trở thành vấn đề cấp thiết nhằm đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và duy trì an ninh lương thực. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá hiện trạng sử dụng đất, hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp theo từng tiểu vùng trên địa bàn thị xã Ninh Hòa và đề xuất định hướng sử dụng đất bền vững đến năm 2030. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 9/2021 đến tháng 5/2022, tập trung tại 4 tiểu vùng đại diện với tổng số 80 hộ nông dân được khảo sát. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện cơ sở khoa học cho quản lý đất đai mà còn mang ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao năng suất, chất lượng cây trồng, giảm chi phí đầu tư và bảo vệ tài nguyên đất. Qua đó, nghiên cứu mở ra hướng phát triển bền vững cho sản xuất nông nghiệp tại Ninh Hòa và các vùng có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai bền vững, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết phát triển nông nghiệp bền vững: Theo FAO (1990), phát triển nông nghiệp bền vững là quá trình quản lý nhằm đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không làm suy giảm khả năng đáp ứng của các thế hệ tương lai, bao gồm ba yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường.
  • Mô hình đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp: Hiệu quả được đánh giá trên ba khía cạnh chính gồm hiệu quả kinh tế (giá trị sản xuất, thu nhập thuần), hiệu quả xã hội (thu hút lao động, mức độ chấp nhận của cộng đồng) và hiệu quả môi trường (bảo vệ độ phì nhiêu đất, giảm thiểu ô nhiễm).
  • Khái niệm sử dụng đất bền vững: Sử dụng đất phải đảm bảo năng suất ổn định, không làm suy giảm chất lượng đất và không gây tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái.
  • Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất: Bao gồm thu nhập hỗn hợp, tỷ suất lợi nhuận, mức độ sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, và khả năng cải tạo đất.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 80 hộ nông dân đại diện cho 4 tiểu vùng của thị xã Ninh Hòa, mỗi tiểu vùng chọn 1 xã với 20 hộ điều tra.
    • Số liệu thứ cấp từ các phòng ban chức năng của thị xã, bao gồm thống kê về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, biến động quỹ đất và các chính sách quản lý đất đai.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn ngẫu nhiên trong các xã đại diện tiểu vùng, đảm bảo hộ gia đình có ít nhất 5 năm kinh nghiệm canh tác nông nghiệp.

  • Phương pháp phân tích:

    • Sử dụng Excel để tổng hợp, xử lý số liệu và trình bày kết quả bằng bảng biểu, biểu đồ.
    • Phương pháp chuyên gia được áp dụng để tham khảo ý kiến các nhà quản lý, chuyên gia đất đai và nông dân sản xuất giỏi nhằm định hướng sử dụng đất hợp lý.
    • Tính toán hiệu quả sử dụng đất dựa trên các chỉ tiêu kinh tế (giá trị sản xuất, thu nhập thuần, tỷ suất lợi nhuận), xã hội (thu hút lao động, mức độ chấp nhận) và môi trường (mức độ cải tạo đất, sử dụng phân bón, thuốc BVTV).

  • Timeline nghiên cứu: Từ tháng 9/2021 đến tháng 5/2022, bao gồm thu thập số liệu, xử lý và phân tích dữ liệu, tham vấn chuyên gia và hoàn thiện báo cáo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp:

    • Diện tích đất sản xuất nông nghiệp năm 2021 là 33.262 ha, chiếm 28,56% tổng diện tích tự nhiên.
    • Đất trồng cây hàng năm chiếm 25.100 ha, trong đó đất trồng lúa là 11.200 ha, đất trồng cây lâu năm chiếm 7.200 ha.
    • Biến động diện tích đất nông nghiệp giảm do áp lực đô thị hóa và chuyển đổi mục đích sử dụng đất.

  2. Hiệu quả kinh tế sử dụng đất:

    • Giá trị sản xuất trung bình đạt khoảng 85 triệu đồng/ha/năm ở các tiểu vùng có điều kiện thuận lợi.
    • Thu nhập thuần dao động từ 40 đến 60 triệu đồng/ha/năm, tỷ suất lợi nhuận trung bình đạt 1,2 - 1,5 lần tổng chi phí.
    • Một số loại cây trồng như cây ăn quả và cây công nghiệp lâu năm cho hiệu quả kinh tế cao hơn so với cây lúa truyền thống.

  3. Hiệu quả xã hội:

    • Các loại sử dụng đất thu hút lao động từ 150 đến 250 ngày công/ha/năm, góp phần giải quyết việc làm cho nông dân địa phương.
    • Tỷ lệ người dân đồng thuận tiếp tục phát triển các loại sử dụng đất hiệu quả đạt trên 80%.

  4. Hiệu quả môi trường:

    • Mức độ sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật được kiểm soát, giảm khoảng 15% so với giai đoạn trước nhờ áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến.
    • Độ phì nhiêu đất được cải thiện qua các biện pháp luân canh và bón phân hữu cơ, độ che phủ rừng đạt trên 42%, đảm bảo ngưỡng an toàn sinh thái.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc sử dụng đất nông nghiệp tại Ninh Hòa đang chịu ảnh hưởng rõ rệt từ các yếu tố tự nhiên, kinh tế và xã hội. Địa hình đa dạng với 3 dạng chính (núi cao, đồi dốc, đồng bằng ven biển) tạo ra sự phân hóa về hiệu quả sử dụng đất giữa các tiểu vùng. Các tiểu vùng đồng bằng ven biển có hiệu quả kinh tế cao hơn nhờ điều kiện đất đai và thủy lợi thuận lợi. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với xu hướng chuyển dịch cơ cấu cây trồng sang các loại cây có giá trị kinh tế cao hơn và áp dụng kỹ thuật canh tác bền vững. Việc giảm sử dụng phân bón hóa học và thuốc BVTV góp phần bảo vệ môi trường, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp. Các biểu đồ so sánh hiệu quả kinh tế và xã hội giữa các tiểu vùng sẽ minh họa rõ nét sự khác biệt và tiềm năng phát triển từng vùng. Kết quả này khẳng định tầm quan trọng của việc quản lý sử dụng đất theo hướng bền vững, vừa đảm bảo lợi ích kinh tế trước mắt, vừa bảo vệ tài nguyên đất và môi trường lâu dài.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quy hoạch sử dụng đất theo tiểu vùng

    • Định hướng phát triển các loại cây trồng phù hợp với điều kiện tự nhiên từng tiểu vùng nhằm tối ưu hóa hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: UBND thị xã phối hợp với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

  2. Áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến và bền vững

    • Khuyến khích sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học, áp dụng luân canh cây trồng và kỹ thuật tưới tiết kiệm nước.
    • Mục tiêu giảm 20% lượng phân bón hóa học trong 5 năm tới. Chủ thể: Trung tâm Khuyến nông, các tổ chức nông dân.

  3. Phát triển dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp và đào tạo nghề

    • Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ và hỗ trợ tiếp cận thị trường cho nông dân.
    • Mục tiêu nâng cao trình độ kỹ thuật cho 80% nông dân trong 3 năm. Chủ thể: Trung tâm đào tạo nghề, các tổ chức xã hội.

  4. Bảo vệ và cải tạo tài nguyên đất, môi trường sinh thái

    • Thực hiện các biện pháp bảo vệ đất, chống xói mòn, trồng rừng phòng hộ và duy trì độ che phủ rừng trên 40%.
    • Chủ thể: Ban quản lý rừng, UBND các xã, phường.

  5. Tăng cường quản lý và giám sát sử dụng đất

    • Xây dựng hệ thống giám sát biến động đất đai, xử lý nghiêm các hành vi chuyển đổi đất trái phép.
    • Chủ thể: Phòng Tài nguyên và Môi trường, Công an địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai và nông nghiệp

    • Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy hoạch sử dụng đất bền vững, nâng cao hiệu quả quản lý tài nguyên đất.

  2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực quản lý đất đai, nông nghiệp bền vững

    • Cung cấp cơ sở dữ liệu, phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất và định hướng phát triển nông nghiệp bền vững.

  3. Nông dân và các tổ chức hợp tác xã nông nghiệp

    • Áp dụng các giải pháp kỹ thuật, mô hình canh tác hiệu quả, nâng cao thu nhập và bảo vệ môi trường sản xuất.

  4. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn

    • Định hướng đầu tư phù hợp với tiềm năng đất đai và xu hướng phát triển bền vững của thị xã Ninh Hòa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc sử dụng đất nông nghiệp bền vững lại quan trọng đối với Ninh Hòa?
    Việc sử dụng đất bền vững giúp bảo vệ tài nguyên đất, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội lâu dài của địa phương.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá hiệu quả sử dụng đất trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu sử dụng các chỉ tiêu kinh tế (giá trị sản xuất, thu nhập thuần), xã hội (thu hút lao động, mức độ chấp nhận) và môi trường (mức độ cải tạo đất, sử dụng phân bón, thuốc BVTV) dựa trên số liệu khảo sát và thống kê.

  3. Các tiểu vùng nghiên cứu được phân chia dựa trên tiêu chí nào?
    Tiểu vùng được phân chia dựa trên sự khác biệt về địa hình, điều kiện sản xuất nông nghiệp và hệ thống cây trồng, đại diện cho các vùng có đặc điểm tự nhiên và kinh tế xã hội khác nhau trong thị xã.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả sử dụng đất?
    Các giải pháp bao gồm quy hoạch sử dụng đất theo tiểu vùng, áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, phát triển dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp, bảo vệ tài nguyên đất và tăng cường quản lý giám sát sử dụng đất.

  5. Làm thế nào để nông dân có thể áp dụng kết quả nghiên cứu vào sản xuất thực tế?
    Nông dân có thể tham gia các lớp tập huấn kỹ thuật, áp dụng các mô hình canh tác bền vững, sử dụng phân bón hữu cơ và thuốc BVTV sinh học, đồng thời phối hợp với các tổ chức hỗ trợ để nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo vệ môi trường.

Kết luận

  • Đất nông nghiệp tại thị xã Ninh Hòa chiếm khoảng 28,56% tổng diện tích tự nhiên, đang chịu áp lực lớn từ đô thị hóa và công nghiệp hóa.
  • Hiệu quả sử dụng đất được đánh giá toàn diện trên ba khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường, với giá trị sản xuất trung bình đạt khoảng 85 triệu đồng/ha/năm và tỷ suất lợi nhuận từ 1,2 đến 1,5 lần tổng chi phí.
  • Việc áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến và quản lý bền vững đã góp phần giảm sử dụng phân bón hóa học và thuốc BVTV, đồng thời cải thiện độ phì nhiêu đất và bảo vệ môi trường sinh thái.
  • Đề xuất các giải pháp quy hoạch sử dụng đất theo tiểu vùng, phát triển kỹ thuật canh tác, đào tạo nghề và tăng cường quản lý nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp bền vững đến năm 2030.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển bền vững cho sản xuất nông nghiệp tại Ninh Hòa, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các địa phương có điều kiện tương tự.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và nông dân cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển.