Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam đang trải qua quá trình già hóa dân số nhanh nhất trong khu vực Đông Nam Á, với tỷ lệ người cao tuổi từ 60 tuổi trở lên chiếm khoảng 10,48% dân số năm 2017 và dự báo sẽ tăng lên 20-22% trong vòng 25-30 năm tới. Tình trạng này đặt ra nhiều thách thức về chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội cho người cao tuổi. Luận văn tập trung nghiên cứu công tác xã hội trong hỗ trợ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại phường An Phú, thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương trong giai đoạn từ 2019 đến 2021. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng và nhu cầu tiếp cận dịch vụ công tác xã hội của người cao tuổi, đồng thời xây dựng mô hình hỗ trợ chăm sóc sức khỏe phù hợp với thực tiễn địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống người cao tuổi, góp phần phát triển bền vững hệ thống chăm sóc sức khỏe cộng đồng, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách và giải pháp công tác xã hội tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

  • Lý thuyết hệ thống sinh thái: Nhấn mạnh con người là sản phẩm của các hệ thống phức tạp, trong đó gia đình, bạn bè, môi trường xã hội và kinh tế ảnh hưởng đến hành vi và sức khỏe người cao tuổi.
  • Lý thuyết phát triển tâm lý xã hội của Erikson: Phân tích các giai đoạn phát triển tâm lý xã hội của con người, đặc biệt là những thách thức người cao tuổi phải đối mặt trong quá trình lão hóa.
  • Lý thuyết nhu cầu của Maslow: Phân loại nhu cầu từ cơ bản đến cao cấp, giúp hiểu rõ các nhu cầu đa dạng của người cao tuổi về vật chất, an toàn, xã hội, tôn trọng và tự thể hiện.
  • Khái niệm công tác xã hội và công tác xã hội với người cao tuổi: Định nghĩa vai trò của nhân viên công tác xã hội trong việc hỗ trợ, can thiệp và chăm sóc người cao tuổi tại cộng đồng.
  • Chính sách và pháp luật liên quan đến người cao tuổi: Bao gồm các chủ trương của Đảng, luật pháp và chính sách nhà nước về chăm sóc, bảo vệ người cao tuổi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính, thiết kế nghiên cứu cắt ngang với cỡ mẫu 98 người cao tuổi từ 60 tuổi trở lên cư trú tại phường An Phú, được chọn ngẫu nhiên. Các phương pháp thu thập dữ liệu gồm:

  • Khảo sát bảng hỏi: Thu thập thông tin về đặc điểm xã hội, sức khỏe, nhu cầu và tiếp cận dịch vụ công tác xã hội.
  • Phỏng vấn sâu: Thu thập dữ liệu định tính về trải nghiệm, nhận thức và đánh giá của người cao tuổi và nhân viên công tác xã hội.
  • Quan sát: Ghi nhận thái độ, hành vi trong các hoạt động công tác xã hội nhóm.
  • Phương pháp công tác xã hội nhóm và cá nhân: Thực hiện các can thiệp truyền thông giáo dục sức khỏe, vận động, tư vấn tâm lý nhằm nâng cao nhận thức và cải thiện hành vi chăm sóc sức khỏe.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS với các phương pháp tính tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình và phân tích xếp hạng để đánh giá thực trạng và hiệu quả mô hình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  • Khoảng 70% người cao tuổi trong mẫu nghiên cứu mắc các bệnh mạn tính, trong đó tăng huyết áp chiếm 28,4%.
  • Trên 70% người cao tuổi có vấn đề về sức khỏe tinh thần, như trầm cảm và suy giảm nhận thức.
  • Hơn 45% người cao tuổi không biết cách phòng chống các bệnh thường gặp như tăng huyết áp.
  • Mô hình công tác xã hội dựa vào cộng đồng tại phường An Phú đã giúp trên 85% người cao tuổi nâng cao kiến thức và cải thiện hành vi chăm sóc sức khỏe.
  • Người cao tuổi tham gia các hoạt động công tác xã hội nhóm có sự thay đổi tích cực về nhận thức và thái độ, giảm hành vi có hại cho sức khỏe.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các vấn đề sức khỏe người cao tuổi liên quan đến sự thay đổi tâm sinh lý, điều kiện kinh tế và sự thiếu hụt dịch vụ chăm sóc chuyên nghiệp. So với các nghiên cứu tại Nhật Bản và các nước Đông Nam Á, Việt Nam còn nhiều hạn chế trong hệ thống chăm sóc sức khỏe và công tác xã hội cho người cao tuổi, đặc biệt là thiếu mạng lưới nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp. Mô hình thí điểm tại phường An Phú cho thấy hiệu quả trong việc kết nối nguồn lực cộng đồng, nâng cao nhận thức và hỗ trợ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ mắc bệnh mạn tính, biểu đồ mức độ tiếp cận dịch vụ và bảng đánh giá hiệu quả mô hình can thiệp.

Đề xuất và khuyến nghị

  • Xây dựng và mở rộng mạng lưới nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp tại các địa phương nhằm tăng cường hỗ trợ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, mục tiêu đạt 100% phường/xã có nhân viên CTXH trong 3 năm tới.
  • Tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe cho người cao tuổi và gia đình, tập trung vào phòng chống bệnh mạn tính và nâng cao sức khỏe tinh thần, triển khai định kỳ hàng quý.
  • Phát triển mô hình công tác xã hội dựa vào cộng đồng với sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, y tế và các tổ chức xã hội, nhằm nâng cao hiệu quả chăm sóc và can thiệp kịp thời.
  • Đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí cho các hoạt động chăm sóc người cao tuổi, đảm bảo nguồn lực bền vững cho các chương trình hỗ trợ trong vòng 5 năm tới.
  • Xây dựng chính sách hỗ trợ đặc thù cho người cao tuổi từ 60-79 tuổi, mở rộng đối tượng được hưởng các chính sách an sinh xã hội nhằm giảm thiểu nghèo đói và tăng cường chăm sóc sức khỏe.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  • Nhân viên công tác xã hội và cán bộ y tế cộng đồng: Nắm bắt các phương pháp can thiệp, mô hình hỗ trợ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi hiệu quả.
  • Chính quyền địa phương và nhà hoạch định chính sách: Tham khảo các giải pháp và mô hình thực tiễn để xây dựng chính sách phù hợp với đặc thù địa phương.
  • Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng: Tăng cường phối hợp trong việc triển khai các hoạt động chăm sóc và hỗ trợ người cao tuổi.
  • Học viên, nghiên cứu sinh ngành công tác xã hội và y tế công cộng: Là tài liệu tham khảo khoa học về công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác xã hội có vai trò gì trong chăm sóc người cao tuổi?
    Công tác xã hội giúp kết nối người cao tuổi với các dịch vụ y tế, hỗ trợ tâm lý và xã hội, đồng thời thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng trong chăm sóc người cao tuổi.

  2. Mô hình công tác xã hội dựa vào cộng đồng hoạt động như thế nào?
    Mô hình này tập trung vào việc huy động nguồn lực tại địa phương, tổ chức các hoạt động giáo dục sức khỏe, vận động và hỗ trợ người cao tuổi tại gia đình và cộng đồng.

  3. Người cao tuổi có những nhu cầu chăm sóc sức khỏe nào?
    Ngoài nhu cầu chăm sóc y tế cơ bản, người cao tuổi còn cần hỗ trợ về sức khỏe tinh thần, dinh dưỡng, vận động và các dịch vụ xã hội phù hợp với từng giai đoạn lão hóa.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác xã hội trong chăm sóc người cao tuổi?
    Cần đào tạo nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp, tăng cường phối hợp liên ngành, xây dựng chính sách hỗ trợ và phát triển mô hình can thiệp phù hợp với thực tiễn địa phương.

  5. Tại sao cần chú trọng chăm sóc sức khỏe tinh thần cho người cao tuổi?
    Sức khỏe tinh thần ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và khả năng tự chăm sóc của người cao tuổi, giúp giảm nguy cơ trầm cảm, sa sút trí tuệ và tăng cường sự hòa nhập xã hội.

Kết luận

  • Người cao tuổi tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức về sức khỏe thể chất và tinh thần trong bối cảnh già hóa dân số nhanh.
  • Công tác xã hội đóng vai trò thiết yếu trong việc hỗ trợ chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng, đặc biệt qua các mô hình dựa vào cộng đồng.
  • Nghiên cứu đã xây dựng và thí điểm mô hình công tác xã hội tại phường An Phú, góp phần nâng cao nhận thức và cải thiện chất lượng cuộc sống người cao tuổi.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào phát triển mạng lưới nhân viên công tác xã hội, tăng cường truyền thông giáo dục sức khỏe và hoàn thiện chính sách hỗ trợ người cao tuổi.
  • Đề nghị các cơ quan chức năng và cộng đồng tiếp tục phối hợp triển khai, đánh giá và mở rộng mô hình nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng của người cao tuổi.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, góp phần xây dựng xã hội phát triển bền vững và nhân văn.