I. Tổng Quan Về Công Tác Thanh Tra Ngân Sách Tại Quảng Nam
Công tác thanh tra là một chức năng thiết yếu của quản lý nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và chấn chỉnh những sai phạm, tồn tại trong quản lý, điều hành ngân sách. Đảng và Nhà nước ta luôn xác định thanh tra là công tác quan trọng, là chức năng thiết yếu của quản lý Nhà nước. Trong quá trình quản lý, các cơ quan quản lý Nhà nước cần phải tiến hành hoạt động thanh tra nhằm phát hiện những bất cập, sơ hở từ đó kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền biện pháp khắc phục nhằm bảo đảm các chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước được thực thi một cách nghiêm minh, góp phần phòng ngừa, phát hiện và xử lý những hành vi vi phạm pháp luật, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Theo Luật Thanh tra, Thanh tra nhà nước là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Hoạt động thanh tra không chỉ xem xét tính hợp pháp mà còn xem xét tính hợp lý của hành vi của đối tượng quản lý. Bản chất của hoạt động thanh tra không phải chỉ phát hiện, xử lý vi phạm mà điều quan trọng hơn là tìm ra nguyên nhân vi phạm để từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm.
1.1. Khái niệm và bản chất của thanh tra ngân sách nhà nước
Thanh tra ngân sách nhà nước là hoạt động xem xét, đánh giá việc tuân thủ pháp luật trong quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước. Thanh tra (inspect) xuất phát từ gốc La-tinh (in-spectare) có nghĩa là “nhìn vào bên trong” chỉ một sự xem xét từ bên ngoài vào hoạt động của một đối tượng nhất định; là sự kiểm soát đối với đối tượng được thanh tra trên cơ sở thẩm quyền (quyền hạn và nghĩa vụ) được giao nhằm đạt được mục đích nhất định. Thanh tra mang tính quyền lực, thông qua công tác thanh tra thường là phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định. Bản chất của hoạt động thanh tra không phải chỉ phát hiện, xử lý vi phạm mà điều quan trọng hơn là tìm ra nguyên nhân vi phạm để từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm.
1.2. Vai trò của công tác thanh tra tài chính trong quản lý kinh tế
Công tác thanh tra tài chính đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả của quản lý ngân sách. Đất nước ta đang trong giai đoạn phát triển nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế nhưng thể chế chính sách chưa được chuyển biến kịp thời để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước nên hiện tượng tham ô, tham nhũng, lãng phí, thất thoát đang diễn ra với những biểu hiện ngày càng tinh vi, phức tạp, gây nên những thiệt hại rất lớn cho nền kinh tế của đất nước. Việc phòng chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát hiện nay được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm, xem như đây làm nhiệm vụ để bảo vệ sự sống còn của Đảng, của Nhà nước và của cả dân dân tộc. Đồng thời, qua đó ta cũng thấy được rằng ngành thanh tra góp một phần quan trọng trong việc thực hiện các biện pháp để đạt được mục tiêu về KT-XH.
II. Thách Thức Trong Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước Tại Quảng Nam
Hoạt động thanh tra quản lý NSNN vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định như: Chất lượng các cuộc thanh tra chưa cao; đội ngũ cán bộ, công chức chưa được kiện toàn, trình độ và năng lực chưa ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ, còn bất cập về nhiều mặt như tri thức và năng lực thực thi nhiệm vụ cũng như khả năng 1 vận dụng khoa học công nghệ hiện đại trong công tác còn rất hạn chế; bên cạnh đó điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác thanh tra còn chưa được đầu tư đúng mức. Do vậy, từng bước nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra quản lý NSNN tại tỉnh Quảng Nam là một yêu cầu cấp thiết, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
2.1. Các sai phạm ngân sách thường gặp và nguyên nhân chủ quan
Các sai phạm thường liên quan đến việc lập dự toán, phân bổ, sử dụng và quyết toán ngân sách. Những đặc trưng quan trọng của Thanh tra nhà nước đó là: - Thanh tra nhà nước bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. - Về chức năng: Cơ quan thanh tra nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, quyền 7 hạn của mình thực hiện và giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật.
2.2. Hạn chế về nguồn lực và năng lực của cơ quan thanh tra tài chính
Nguồn lực hạn chế và năng lực cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu là một thách thức lớn. - Về chủ thể: Là các cơ quan quản lý nhà nước. Thanh tra được coi là chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý nhà nước, là công cụ quan trọng của quản lý nhà nước. Hoạt động đó có thể do thủ trưởng cơ quan quản lý quyết định hoặc do một loại cơ quan nằm trong hệ thống cơ quan quản lý nhà nước tiến hành, đó là các cơ quan thanh tra nhà nước. - Về đối tượng: Là các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự quản lý. Có thể thấy đối tượng thanh tra là rất rộng, tương ứng theo đối tượng quản lý.
2.3. Ảnh hưởng của thể chế và chính sách đến công tác thanh tra
Sự chồng chéo, thiếu đồng bộ của thể chế, chính sách gây khó khăn cho công tác thanh tra. - Về nội dung thanh tra: Là xem xét, đánh giá, xử lý việc thực hiện chính sách, pháp luật. Như vậy, nội dung thanh tra là khá toàn diện, nó bao gồm từ việc xem xét làm rõ hoạt động hay hành vi của cơ quan, tổ chức, cá nhân, đánh giá những hoạt động và hành vi đó, đồng thời đưa ra những biện pháp xử lý kịp thời bảo đảm hiệu quả, hiệu lực của công tác quản lý.
III. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Thanh Tra Ngân Sách Quảng Nam
Để nâng cao hiệu quả công tác thanh tra quản lý ngân sách nhà nước, cần có các giải pháp đồng bộ từ hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực cán bộ đến tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin. Trong thời gian qua UBND tỉnh Quảng Nam luôn quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo tăng cường hoạt động thanh tra nói chung và công tác thanh tra quản lý NSNN nói riêng nhằm kịp thời phát hiện và chấn chỉnh những tồn tại, sai phạm trong quản lý, điều hành ngân sách, góp phần phòng ngừa tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.
3.1. Hoàn thiện quy trình và kế hoạch thanh tra ngân sách
Cần xây dựng quy trình thanh tra chi tiết, rõ ràng và kế hoạch thanh tra khoa học, bám sát thực tế. Đặc điểm của công tác thanh tra - Tính quyền lực: Thanh tra là một chức năng quản lý nhà nước thể hiện quyền lực nhà nước của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý. - Tính khách quan: Xem xét, đánh giá một cách khách quan việc thực hiện chính sách pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch nhà nước của các cơ quan, tổ chức và cá nhân nhằm đưa ra kết luận đúng - sai, đánh giá ưu - khuyết điểm, phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa và xử lý vi phạm, góp phần bảo vệ lợi ích c...
3.2. Nâng cao năng lực cán bộ thanh tra tài chính Quảng Nam
Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức công vụ cho cán bộ thanh tra. Ngành thanh tra được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ như là một công cụ quan trọng trong công cuộc phòng chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát, những vấn đề mà trong thời gian qua gây bức xúc, làm giảm niềm tin của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước.
3.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong thanh tra tài chính công
Sử dụng các phần mềm, công cụ hỗ trợ để nâng cao hiệu quả và minh bạch của công tác thanh tra. Xuất phát từ vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của thanh tra công tác quản lý NSNN trên phương diện lý luận và thực tiễn, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Công tác thanh tra quản lý NSNN tỉnh Quảng Nam” nhằm góp phần vào việc nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra ở tỉnh Quảng Nam.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn và Kết Quả Thanh Tra Ngân Sách Tại Tỉnh
Việc ứng dụng các giải pháp cần gắn liền với thực tiễn của tỉnh Quảng Nam và đánh giá hiệu quả thông qua kết quả thanh tra. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Công tác thanh tra quản lý NSNN có vai trò quan trọng và là chức năng thiết yếu của quản lý nhà nước nên đã có nhiều đề tài nghiên cứu về vấn đề này.
4.1. Phân tích báo cáo thanh tra ngân sách điển hình tại Quảng Nam
Phân tích các báo cáo thanh tra để rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp. Cụ thể: - Luận văn thạc sĩ “Tăng cường công tác thanh tra thu chi NSNN tỉnh Đồng Nai” của tác giả Nguyễn Thế Khang (2016). Trong công trình này tác giả đã hệ thống hóa những vấn đề cơ sở lý luận về thanh tra thu - chi NSNN và phân tích thực trạng công tác thanh tra thu - chi NSNN tỉnh Đồng Nai, trong đó nêu lên những kết quả đã đạt được và những hạn chế qua công tác này.
4.2. Đánh giá tác động của thanh tra đến quản lý ngân sách
Đánh giá tác động của công tác thanh tra đến việc sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nước. - Tác giả Vũ Tiến Đĩnh (2013) nghiên cứu về “Tăng cường thanh tra quản lý chi ngân sách tỉnh Sơn La”. Trong công trình này tác giả chỉ làm rõ cơ sở pháp lý thanh tra chi ngân sách và thực tiễn công tác thanh tra chi ngân sách tỉnh Sơn La, mà không đi vào tìm hiểu toàn bộ công tác thanh tra quản lý NSNN.
V. Đề Xuất Giải Pháp Hoàn Thiện Thanh Tra Quản Lý Ngân Sách
Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi để hoàn thiện công tác thanh tra quản lý ngân sách nhà nước tại tỉnh Quảng Nam, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. - Tác giả Nguyễn Tấn Đại (2017) nghiên cứu “Hoàn thiện công tác thanh tra quản lý NSNN tại Thanh tra thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế”. Đề tài đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về công tác thanh tra quản lý NSNN và phân tích, đánh giá thực trạng về công tác thanh tra quản lý NSNN tại Thanh tra thị xã Hương 2 Thủy đã nêu lên những kết quả đạt được, những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế.
5.1. Giải pháp về thể chế và chính sách thanh tra ngân sách
Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, quy định về thanh tra ngân sách. Từ đó, đưa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thanh tra quản lý NSNN tại Thanh tra thị xã Hương Thủy, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác thanh tra trên địa bàn thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế.
5.2. Giải pháp về tổ chức và hoạt động thanh tra tài chính
Kiện toàn bộ máy thanh tra, nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra. - Tác giả Nguyễn Tuấn Dũng (2011)-Học viện Tài chính với công trình nghiên cứu “Đổi mới hoạt động thanh tra, kiểm tra Kho bạc Nhà nước đến năm 2020”: công trình nghiên cứu này đã chỉ ra được một số tồn tại, hạn chế của hoạt động thanh tra do Kho bạc Nhà nước Trung ương thực hiện đồng thời kiến nghị một số giải pháp để hoàn thiện hoạt động thanh tra tuy nhiên công trình nghiên cứu này nghiêm cứu chưa thật sâu; chưa đánh giá được đầy đủ các tồn tại của hoạt động thanh tra; chưa tổng kết được nguyên nhân khách quan, nguyên nhân chủ quan của các tồn tại hạn chế đó; công trình này cũng chưa đề ra được các giải pháp phù hợp.
VI. Tương Lai Của Công Tác Thanh Tra Ngân Sách Tại Quảng Nam
Định hướng phát triển công tác thanh tra ngân sách trong bối cảnh mới, hướng tới một nền tài chính công minh bạch, hiệu quả. - Luận văn thạc sĩ: “Tăng cường công tác thanh tra đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN trong lĩnh vực giáo dục tại tỉnh Lai Châu” năm 2016 của tác giả Lê Văn Lương. Đề tài đã nghiên cứu và tìm hiểu thực trạng thanh tra đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN trong lĩnh vực giáo dục, kết hợp và vận dụng lý thuyết thực tiễn tại tỉnh Lai Châu .
6.1. Xu hướng cải cách thanh tra tài chính công trong tương lai
Phân tích các xu hướng cải cách và đề xuất giải pháp phù hợp cho Quảng Nam. Từ đó đề ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác thanh tra ở lĩnh vực xây dựng cơ bản nói riêng nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước trong lĩnh xây dựng cơ bản nói chung.
6.2. Vai trò của giám sát cộng đồng trong quản lý ngân sách
Tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào giám sát ngân sách để nâng cao tính minh bạch. Tóm lại, dù có nhiều nghiên cứu về công tác thanh tra quản lý NSNN với những đóng góp có ý nghĩa, tuy nhiên những công trình nghiên cứu này còn hạn chế hay khoảng trống chưa được đề cập ở một số khía cạnh sau: - Thứ nhất, trong các đề tài nghiên cứu này, các tác giả đã hệ thống các nội dung cơ bản của công tác tra quản lý ngân sách và đề xuất phương hướng để hoàn thiện công tác thanh tra cụ thể theo phạm vi nghiên cứu của đề tài.
