Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở nên thiết yếu trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Từ khi Việt Nam gia nhập WTO năm 2007, nhu cầu học và sử dụng tiếng Anh tăng mạnh, đặc biệt trong giáo dục và thi chứng chỉ quốc tế như Cambridge, IELTS, TOEFL. Bộ giáo trình “Cambridge English Prepare!” do Nhà xuất bản Đại học Cambridge phát hành là nguồn tài liệu quan trọng giúp học viên nâng cao kỹ năng đọc hiểu, chuẩn bị cho các kỳ thi quốc tế.

Nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các phương tiện liên kết ngữ pháp (grammatical cohesive devices) trong 159 bài đọc thuộc 7 cấp độ của bộ sách này. Các thiết bị liên kết ngữ pháp gồm có tham chiếu (reference), thay thế (substitution), lược bỏ (ellipsis) và liên từ (conjunction). Mục tiêu chính là xác định tần suất sử dụng, đặc điểm ngữ nghĩa và chức năng của từng loại thiết bị trong các bài đọc, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao kỹ năng đọc và viết tiếng Anh cho người học.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ các bài đọc trong bộ sách “Cambridge English Prepare!” xuất bản năm 2015, với dữ liệu được thu thập và phân tích theo phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho giáo viên và học viên trong việc nhận diện và vận dụng các thiết bị liên kết ngữ pháp nhằm cải thiện sự mạch lạc và hiệu quả trong giao tiếp tiếng Anh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về sự liên kết (cohesion) của Halliday và Hasan (1976), trong đó sự liên kết được chia thành hai loại chính: liên kết ngữ pháp và liên kết từ vựng. Liên kết ngữ pháp gồm bốn loại thiết bị: tham chiếu, thay thế, lược bỏ và liên từ.

  • Tham chiếu (Reference): Là việc sử dụng các đại từ, từ chỉ định để liên kết các phần trong văn bản, bao gồm tham chiếu cá nhân, chỉ định và so sánh. Tham chiếu nội văn (endophoric) được chia thành tham chiếu hồi quy (anaphoric) và tham chiếu tiến hành (cataphoric).
  • Thay thế (Substitution): Thay thế một từ hoặc cụm từ bằng một từ khác nhằm tránh lặp lại, gồm thay thế danh từ, động từ và mệnh đề.
  • Lược bỏ (Ellipsis): Bỏ qua một phần từ hoặc cụm từ đã được nhắc đến trước đó mà vẫn đảm bảo nghĩa rõ ràng, gồm lược bỏ danh từ, động từ và mệnh đề.
  • Liên từ (Conjunction): Các từ hoặc cụm từ dùng để nối các câu hoặc đoạn văn, chia thành bốn nhóm: bổ sung, đối lập, nguyên nhân - kết quả và thời gian.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng tham khảo các khái niệm về văn bản (text), diễn ngôn (discourse) và phân tích diễn ngôn (discourse analysis) để làm rõ vai trò của các thiết bị liên kết trong việc tạo nên sự mạch lạc và ý nghĩa thống nhất của văn bản.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp định lượng: Thống kê tần suất xuất hiện của từng loại thiết bị liên kết ngữ pháp trong 159 bài đọc thuộc 7 cấp độ của bộ sách “Cambridge English Prepare!”.
  • Phương pháp định tính: Phân tích chi tiết các đặc điểm ngữ nghĩa và chức năng của từng loại thiết bị trong ngữ cảnh cụ thể.
  • Phương pháp quy nạp: Tổng hợp kết quả phân tích để rút ra các kết luận và đề xuất mang tính khái quát.

Dữ liệu được thu thập từ toàn bộ các bài đọc trong bộ sách, với cỡ mẫu gồm 159 bài đọc, phân bố đều trên 7 cấp độ. Việc chọn mẫu dựa trên tiêu chí toàn diện, đảm bảo tính đại diện cho các cấp độ khác nhau. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng cách xác định, phân loại các thiết bị liên kết, sau đó thống kê và diễn giải ý nghĩa của chúng trong từng ngữ cảnh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tần suất sử dụng các thiết bị liên kết ngữ pháp:

    • Tham chiếu chiếm tỷ lệ cao nhất với khoảng 64% tổng số thiết bị liên kết được sử dụng trong các bài đọc.
    • Liên từ đứng thứ hai với khoảng 34%.
    • Lược bỏ và thay thế chiếm tỷ lệ rất nhỏ, mỗi loại khoảng 0.3%.

  2. Phân loại tham chiếu:

    • Tham chiếu cá nhân (đại từ nhân xưng, tính từ sở hữu) được sử dụng phổ biến nhất, ví dụ: “she”, “they”, “its”.
    • Tham chiếu chỉ định (this, that, these, those) cũng xuất hiện nhiều, giúp xác định đối tượng hoặc sự vật trong văn bản.
    • Tham chiếu so sánh ít được sử dụng hơn nhưng vẫn góp phần tạo sự liên kết về mặt ý nghĩa.

  3. Chức năng của liên từ:

    • Liên từ bổ sung (and, also, moreover) được dùng để thêm thông tin.
    • Liên từ đối lập (but, however) thể hiện sự tương phản hoặc ý kiến trái chiều.
    • Liên từ nguyên nhân - kết quả (so, therefore) giúp kết nối các ý theo quan hệ nhân quả.
    • Liên từ thời gian (then, next) biểu thị trình tự sự kiện.

  4. Đặc điểm của lược bỏ và thay thế:

    • Mặc dù tần suất thấp, lược bỏ và thay thế góp phần tránh lặp lại, giúp văn bản ngắn gọn và mạch lạc hơn.
    • Ví dụ lược bỏ trong câu trả lời ngắn gọn: “Yes, I have (Ø)” thay cho “Yes, I have been swimming.”

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy tham chiếu là thiết bị liên kết ngữ pháp chủ đạo trong các bài đọc của bộ sách, phù hợp với vai trò của nó trong việc duy trì sự liên tục và rõ ràng của thông tin trong văn bản. Liên từ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các ý tưởng, tạo nên sự mạch lạc về mặt logic và thời gian.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với quan điểm của Halliday và Hasan (1976) về tầm quan trọng của tham chiếu và liên từ trong sự liên kết văn bản. Tuy nhiên, tỷ lệ rất thấp của lược bỏ và thay thế có thể phản ánh đặc điểm của văn bản giáo trình dành cho người học tiếng Anh ở trình độ cơ bản đến nâng cao, nơi mà sự rõ ràng và đầy đủ thông tin được ưu tiên hơn sự ngắn gọn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm của từng loại thiết bị liên kết trên tổng số, giúp minh họa rõ ràng sự phân bố và mức độ phổ biến của chúng trong các cấp độ khác nhau.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giảng dạy về tham chiếu cá nhân và chỉ định:
    Giáo viên nên tập trung hướng dẫn học viên nhận diện và sử dụng thành thạo các đại từ và từ chỉ định trong văn bản để nâng cao khả năng hiểu và viết đoạn văn mạch lạc. Thời gian thực hiện: trong các buổi học đọc hiểu và viết trong học kỳ.

  2. Phát triển kỹ năng sử dụng liên từ đa dạng:
    Khuyến khích học viên luyện tập sử dụng các loại liên từ bổ sung, đối lập, nguyên nhân - kết quả và thời gian để tạo sự liên kết logic trong bài viết. Chủ thể thực hiện: giáo viên và học viên trong các bài tập viết luận và thảo luận nhóm.

  3. Giới thiệu và thực hành lược bỏ, thay thế trong viết:
    Mặc dù ít xuất hiện trong bài đọc, lược bỏ và thay thế giúp văn bản ngắn gọn, tránh lặp từ. Giáo viên nên đưa vào bài tập nâng cao nhằm giúp học viên biết cách sử dụng hiệu quả. Thời gian: giai đoạn học nâng cao hoặc luyện thi.

  4. Sử dụng tài liệu “Cambridge English Prepare!” làm nguồn học liệu chính:
    Bộ sách cung cấp các bài đọc có cấu trúc ngữ pháp liên kết rõ ràng, phù hợp để luyện tập và áp dụng các thiết bị liên kết ngữ pháp. Nhà trường và giáo viên nên tích hợp vào chương trình giảng dạy.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh:
    Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn giúp giáo viên thiết kế bài giảng về ngữ pháp liên kết, nâng cao hiệu quả dạy đọc và viết.

  2. Học viên tiếng Anh:
    Học viên có thể hiểu rõ hơn về cách các thiết bị liên kết ngữ pháp vận hành trong văn bản, từ đó cải thiện kỹ năng đọc hiểu và viết luận.

  3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng:
    Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về ngữ pháp liên kết, phân tích văn bản và phát triển chương trình giảng dạy tiếng Anh.

  4. Nhà biên soạn giáo trình:
    Kết quả nghiên cứu giúp biên soạn viên thiết kế giáo trình phù hợp với trình độ người học, chú trọng vào các thiết bị liên kết ngữ pháp cần thiết.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thiết bị liên kết ngữ pháp là gì?
    Là các yếu tố ngữ pháp như tham chiếu, thay thế, lược bỏ và liên từ dùng để kết nối các phần trong văn bản, giúp tạo sự mạch lạc và dễ hiểu.

  2. Tại sao tham chiếu lại quan trọng trong văn bản?
    Tham chiếu giúp người đọc xác định đối tượng hoặc sự vật được nhắc đến, tránh lặp lại từ ngữ và duy trì sự liên tục của ý tưởng.

  3. Liên từ có vai trò gì trong bài đọc?
    Liên từ kết nối các câu, đoạn theo quan hệ logic như bổ sung, đối lập, nguyên nhân - kết quả và thời gian, giúp văn bản rõ ràng và dễ theo dõi.

  4. Lược bỏ và thay thế có thường xuyên xuất hiện trong bài đọc không?
    Trong bộ sách “Cambridge English Prepare!”, hai thiết bị này xuất hiện rất ít, nhưng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc làm cho văn bản ngắn gọn và tránh lặp từ.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào việc học tiếng Anh?
    Người học nên luyện tập nhận diện và sử dụng các thiết bị liên kết ngữ pháp trong đọc và viết, đồng thời giáo viên cần thiết kế bài tập phù hợp để phát triển kỹ năng này.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định tham chiếu là thiết bị liên kết ngữ pháp phổ biến nhất trong các bài đọc của bộ “Cambridge English Prepare!”, chiếm khoảng 64%.
  • Liên từ chiếm khoảng 34%, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối ý tưởng và tạo sự mạch lạc.
  • Lược bỏ và thay thế tuy ít xuất hiện nhưng góp phần làm văn bản ngắn gọn, tránh lặp lại.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao kỹ năng đọc và viết tiếng Anh cho người học.
  • Đề xuất các giải pháp giảng dạy tập trung vào nhận diện và sử dụng hiệu quả các thiết bị liên kết ngữ pháp, đồng thời khuyến khích sử dụng bộ sách làm tài liệu học tập chính.

Tiếp theo, các nhà nghiên cứu và giáo viên nên triển khai áp dụng các đề xuất này trong thực tiễn giảng dạy, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các kỹ năng ngôn ngữ khác để nâng cao hiệu quả học tập tiếng Anh. Hãy bắt đầu áp dụng ngay hôm nay để cải thiện kỹ năng đọc hiểu và viết của bạn!