I. Giới thiệu về cơ chế tự chủ tài chính
Cơ chế tự chủ tài chính tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập, đặc biệt là tại Trung tâm pháp y tâm thần khu vực Miền Trung, đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ. Cơ chế tài chính này cho phép các đơn vị tự quyết định về chi tiêu, thu nhập, và quản lý ngân sách, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững. Việc thực hiện tự chủ tài chính không chỉ giúp trung tâm tăng cường khả năng tự chủ mà còn nâng cao trách nhiệm trong quản lý tài chính. Theo Nghị định 16/2016/NĐ-CP, các đơn vị sự nghiệp công lập được phép tự chủ trong việc sử dụng ngân sách nhà nước và các nguồn thu khác. Điều này giúp giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước, đồng thời khuyến khích các đơn vị chủ động trong việc tìm kiếm nguồn thu. Như vậy, cơ chế tự chủ tài chính không chỉ là một yêu cầu mà còn là một cơ hội để các đơn vị phát triển hơn nữa.
1.1. Khái niệm và mục đích của cơ chế tự chủ tài chính
Cơ chế tự chủ tài chính được hiểu là khả năng của các đơn vị sự nghiệp y tế công lập trong việc tự quyết định về ngân sách, chi tiêu và nguồn thu của mình. Mục đích chính của việc thực hiện cơ chế này là nhằm tăng cường tính tự chủ, trách nhiệm và hiệu quả trong quản lý tài chính. Đặc biệt, tại Trung tâm pháp y tâm thần, việc thực hiện tự chủ tài chính giúp trung tâm có thể chủ động hơn trong việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng, trang thiết bị và đào tạo nhân lực. Điều này rất quan trọng trong bối cảnh ngành y tế hiện nay, khi mà nhu cầu về dịch vụ y tế ngày càng cao nhưng ngân sách nhà nước lại có hạn. Hơn nữa, việc thực hiện tự chủ tài chính còn giúp nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của bệnh nhân và xã hội.
II. Thực trạng thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại Trung tâm pháp y tâm thần khu vực Miền Trung
Trong giai đoạn 2020 - 2022, Trung tâm pháp y tâm thần khu vực Miền Trung đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo quyết định số 2490/QĐ-BYT. Tuy nhiên, việc thực hiện còn gặp nhiều khó khăn và thách thức. Một trong những vấn đề lớn nhất là việc xác định các nguồn thu hợp pháp và cách thức quản lý ngân sách. Theo báo cáo tài chính, trung tâm đã có những bước tiến trong việc tăng cường nguồn thu từ các dịch vụ y tế, tuy nhiên, tỷ lệ ngân sách nhà nước cấp vẫn chiếm tỷ trọng lớn. Điều này dẫn đến sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, làm giảm tính tự chủ của trung tâm. Hơn nữa, việc tổ chức thực hiện cơ chế tự chủ tài chính còn thiếu đồng bộ và chưa được quy định rõ ràng, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát chi tiêu. Như vậy, để nâng cao hiệu quả tự chủ tài chính, cần có những giải pháp đồng bộ và cụ thể hơn.
2.1. Các nguồn thu và chi của Trung tâm
Trung tâm pháp y tâm thần khu vực Miền Trung đã xác định được một số nguồn thu chính từ các dịch vụ y tế như khám chữa bệnh, giám định pháp y tâm thần và các dịch vụ liên quan. Tuy nhiên, việc quản lý và sử dụng nguồn thu này còn gặp nhiều khó khăn. Theo thống kê, trong giai đoạn 2020 - 2022, nguồn thu từ dịch vụ y tế chỉ đáp ứng được một phần nhỏ so với nhu cầu chi tiêu cho hoạt động của trung tâm. Điều này cho thấy sự cần thiết phải cải thiện công tác quản lý tài chính và tăng cường khả năng tự chủ tài chính. Đặc biệt, việc xây dựng các quy chế chi tiêu nội bộ và khai thác tốt nhất các nguồn thu hợp pháp là rất cần thiết để nâng cao hiệu quả hoạt động của trung tâm.
III. Định hướng và giải pháp hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính
Để hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính tại Trung tâm pháp y tâm thần khu vực Miền Trung, cần có những định hướng và giải pháp cụ thể. Trước hết, cần xây dựng và hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ, nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính. Bên cạnh đó, việc kêu gọi xã hội hóa và phát triển khoa học công nghệ cũng rất quan trọng. Trung tâm cần tích cực tìm kiếm các nguồn đầu tư từ bên ngoài để tăng cường cơ sở hạ tầng và trang thiết bị y tế. Hơn nữa, việc đào tạo nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ cũng là một yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dịch vụ. Các giải pháp này không chỉ giúp trung tâm cải thiện tình hình tài chính mà còn nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của bệnh nhân và xã hội.
3.1. Các giải pháp cụ thể
Một số giải pháp cụ thể để hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính bao gồm: (1) Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ rõ ràng và minh bạch; (2) Tăng cường quản lý nguồn thu từ các dịch vụ y tế; (3) Đẩy mạnh xã hội hóa và kêu gọi đầu tư từ các tổ chức, cá nhân; (4) Đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ nhân viên; (5) Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính. Những giải pháp này sẽ giúp trung tâm nâng cao khả năng tự chủ, đồng thời cải thiện chất lượng dịch vụ, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội về chăm sóc sức khỏe tâm thần.
