Tổng quan nghiên cứu

Chuyển đổi số trong hoạt động quản lý dân cư là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông. Tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, với diện tích 6,86 km² và dân số khoảng 193.849 người năm 2022, mật độ dân số đạt 28.300 người/km², việc ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý dân cư có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, cải cách thủ tục hành chính và phục vụ người dân tốt hơn. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận về chuyển đổi số trong quản lý dân cư, khảo sát thực trạng chuyển đổi số tại quận Hoàn Kiếm từ năm 2020 đến 2023, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả chuyển đổi số trong lĩnh vực này.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý dân cư trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, với trọng tâm là việc ứng dụng công nghệ số trong các thủ tục hành chính, quản lý dữ liệu dân cư và cải thiện chất lượng dịch vụ công. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần hiện đại hóa nền hành chính, nâng cao năng lực quản lý nhà nước, giảm thiểu thủ tục rườm rà, tiết kiệm thời gian và chi phí cho người dân, đồng thời tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý dân cư. Các chỉ số chuyển đổi số của Hà Nội đã tăng 16 bậc, từ thứ 40 lên thứ 24/63 tỉnh, thành phố, phản ánh sự tiến bộ rõ rệt trong ứng dụng công nghệ số tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và chuyển đổi số để phân tích hoạt động quản lý dân cư. Trước hết, khái niệm quản lý dân cư được hiểu là hoạt động sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh và quản lý cư trú của công dân nhằm đảm bảo an ninh trật tự và phát triển kinh tế - xã hội. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của các cơ quan nhà nước trong việc tổ chức, điều hành và kiểm tra các hoạt động xã hội dựa trên pháp luật.

Về chuyển đổi số, luận văn áp dụng định nghĩa của Cục Tin học hóa – Bộ Thông tin và Truyền thông: chuyển đổi số là quá trình thay đổi toàn diện về cách thức hoạt động dựa trên công nghệ số, nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng hoạt động. Các khái niệm chính bao gồm: chuyển đổi số trong cơ quan nhà nước, chính phủ số, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, và mã số định danh cá nhân. Mô hình chuyển đổi số tập trung vào việc số hóa quy trình, tích hợp dữ liệu và cung cấp dịch vụ công trực tuyến.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các cơ quan quản lý dân cư tại quận Hoàn Kiếm, các báo cáo chính thức của Bộ Công an, Bộ Thông tin và Truyền thông, cùng các văn bản pháp luật như Luật Cư trú năm 2020 và các nghị định liên quan. Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ công chức quản lý dân cư và người dân trên địa bàn quận, với số lượng khoảng vài trăm người nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích, tổng hợp dữ liệu định tính và định lượng; thống kê mô tả để làm rõ các chỉ số về mức độ hài lòng, hiệu quả chuyển đổi số; khảo sát thực tế quá trình quản lý dân cư và ứng dụng công nghệ số tại các phường thuộc quận Hoàn Kiếm. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2023, tập trung đánh giá sự thay đổi và tiến bộ trong chuyển đổi số quản lý dân cư tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả chuyển đổi số trong quản lý dân cư được nâng cao rõ rệt: Quận Hoàn Kiếm đã hoàn thành số hóa và lưu trữ tập trung thông tin của hơn 98 triệu người dân tại Trung tâm dữ liệu quốc gia về dân cư. Tỷ lệ cấp căn cước công dân gắn chip đạt khoảng 81 triệu thẻ, với hơn 30 triệu tài khoản định danh điện tử được tạo. Điều này giúp rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính, giảm chi phí và tăng tính chính xác trong quản lý.

  2. Mức độ hài lòng của người dân đối với dịch vụ công trực tuyến tăng cao: Khảo sát năm 2022 cho thấy 21 trong tổng số 25 dịch vụ công quan trọng liên quan đến đời sống người dân đã được chuyển sang môi trường điện tử. Tỷ lệ người dân sử dụng dịch vụ công trực tuyến tại quận Hoàn Kiếm đạt trên 90% đối với các dịch vụ như thông báo lưu trú (98,3%), làm con dấu mới (90,8%) và cấp hộ chiếu (62%).

  3. Hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực được đầu tư đồng bộ: Quận đã trang bị hệ thống công nghệ hiện đại, bao gồm mạng truyền số liệu chuyên dùng kết nối 100% xã, phường; đồng thời tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức quản lý dân cư về chuyển đổi số. Khoảng 10.000 chữ ký số đã được cấp cho người dân để thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến.

  4. Chính sách và pháp luật được hoàn thiện để hỗ trợ chuyển đổi số: Luật Cư trú năm 2020 và các nghị định liên quan đã quy định rõ trách nhiệm quản lý cư trú, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho việc ứng dụng mã số định danh cá nhân và cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Các văn bản quy phạm pháp luật về chuyển đổi số cũng được ban hành nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những thành tựu trên xuất phát từ sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và các bộ, ngành, đặc biệt là Bộ Công an trong việc xây dựng và vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Việc tích hợp thẻ căn cước công dân gắn chip với các dịch vụ công trực tuyến đã tạo ra bước đột phá trong cải cách thủ tục hành chính, giúp người dân tiết kiệm thời gian và chi phí.

So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tại quận Hoàn Kiếm phản ánh sự đồng bộ và hiệu quả trong việc ứng dụng chuyển đổi số vào quản lý dân cư, vượt trội hơn nhiều địa phương khác chưa hoàn thiện hạ tầng hoặc chưa có chính sách hỗ trợ đồng bộ. Việc sử dụng công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, big data và điện toán đám mây đã giúp nâng cao chất lượng dữ liệu và khả năng phân tích, phục vụ công tác quản lý và hoạch định chính sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ cấp thẻ căn cước công dân gắn chip theo năm, biểu đồ mức độ hài lòng của người dân với các dịch vụ công trực tuyến, và bảng tổng hợp các chỉ số chuyển đổi số của quận Hoàn Kiếm so với các quận khác tại Hà Nội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công chức về chuyển đổi số: Đẩy mạnh các chương trình đào tạo kỹ năng số, nâng cao nhận thức và năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dân cư. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý dân cư được đào tạo bài bản trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là UBND quận phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin và bảo mật dữ liệu: Đầu tư nâng cấp hệ thống mạng, máy chủ, thiết bị đầu cuối và các giải pháp bảo mật để đảm bảo an toàn thông tin cá nhân trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Mục tiêu nâng cấp toàn bộ hạ tầng trong 3 năm, do Sở Thông tin và Truyền thông Hà Nội chủ trì.

  3. Đẩy mạnh cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 4: Mở rộng số lượng dịch vụ công trực tuyến hoàn toàn, giảm thiểu thủ tục giấy tờ và tiếp xúc trực tiếp. Mục tiêu đạt 100% dịch vụ công liên quan đến quản lý dân cư được thực hiện trực tuyến trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là các phòng ban thuộc UBND quận và Sở Nội vụ.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả chuyển đổi số: Thiết lập hệ thống giám sát, đánh giá định kỳ về tiến độ và chất lượng chuyển đổi số trong quản lý dân cư, từ đó kịp thời điều chỉnh chính sách và giải pháp. Mục tiêu xây dựng hệ thống giám sát hoàn chỉnh trong 1 năm, do Ban Chỉ đạo chuyển đổi số quận Hoàn Kiếm đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức quản lý dân cư: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng ứng dụng công nghệ số trong công tác quản lý, từ đó cải thiện hiệu quả công việc và phục vụ người dân tốt hơn.

  2. Lãnh đạo các cơ quan nhà nước địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch chuyển đổi số phù hợp với đặc thù địa phương, đồng thời đánh giá hiệu quả các chương trình chuyển đổi số đã triển khai.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, công nghệ thông tin: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển đổi số trong quản lý nhà nước, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

  4. Doanh nghiệp công nghệ và nhà cung cấp dịch vụ số: Hiểu rõ nhu cầu và thách thức trong chuyển đổi số của cơ quan nhà nước để phát triển các giải pháp công nghệ phù hợp, hỗ trợ hiệu quả cho quản lý dân cư.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuyển đổi số trong quản lý dân cư là gì?
    Chuyển đổi số trong quản lý dân cư là quá trình ứng dụng công nghệ số để số hóa, tự động hóa các quy trình quản lý dân cư, từ thu thập, lưu trữ đến xử lý thông tin, nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng dịch vụ công.

  2. Lợi ích chính của chuyển đổi số trong quản lý dân cư là gì?
    Lợi ích bao gồm giảm thời gian và chi phí xử lý thủ tục hành chính, nâng cao tính chính xác và minh bạch thông tin, cải thiện trải nghiệm người dân, đồng thời tăng cường khả năng quản lý và ra quyết định của cơ quan nhà nước.

  3. Quận Hoàn Kiếm đã đạt được những thành tựu gì trong chuyển đổi số quản lý dân cư?
    Quận đã hoàn thành số hóa dữ liệu dân cư, cấp hơn 81 triệu thẻ căn cước công dân gắn chip, triển khai 25 dịch vụ công trực tuyến, với tỷ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến đạt trên 90% trong nhiều lĩnh vực.

  4. Những thách thức lớn nhất trong chuyển đổi số quản lý dân cư hiện nay là gì?
    Bao gồm hạn chế về hạ tầng công nghệ, thiếu nguồn nhân lực có kỹ năng số, khó khăn trong bảo mật và bảo vệ dữ liệu cá nhân, cũng như sự chưa đồng bộ trong chính sách và quy trình thực hiện.

  5. Làm thế nào để người dân có thể tiếp cận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến hiệu quả?
    Người dân cần được tuyên truyền, hướng dẫn sử dụng các nền tảng số như ứng dụng VNeID, được hỗ trợ kỹ thuật khi cần thiết, đồng thời các dịch vụ công cần được thiết kế thân thiện, dễ sử dụng và đảm bảo an toàn thông tin.

Kết luận

  • Chuyển đổi số trong quản lý dân cư tại quận Hoàn Kiếm đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và cải cách thủ tục hành chính.
  • Việc xây dựng và vận hành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là nền tảng quan trọng cho chuyển đổi số, giúp thống nhất, liên thông và chia sẻ thông tin hiệu quả.
  • Các chính sách pháp luật, đặc biệt là Luật Cư trú năm 2020, đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý dân cư.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm bao gồm đào tạo nguồn nhân lực, hoàn thiện hạ tầng công nghệ, mở rộng dịch vụ công trực tuyến và tăng cường giám sát, đánh giá.
  • Tiếp tục triển khai các bước tiếp theo trong giai đoạn 2024-2025 nhằm hoàn thiện chuyển đổi số quản lý dân cư, hướng tới xây dựng chính quyền số hiện đại, phục vụ người dân và doanh nghiệp tốt hơn.

Hành động ngay hôm nay để tham gia vào quá trình chuyển đổi số, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch và hiệu quả tại quận Hoàn Kiếm và toàn thành phố Hà Nội.