Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình, với diện tích 155,54 km² và dân số trên 104.000 người, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa và khoa học của tỉnh. Giai đoạn 2018-2020, nền kinh tế thành phố có sự phát triển ổn định với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân khoảng 20% trong giai đoạn 2015-2020. Tuy nhiên, chuyển dịch cơ cấu kinh tế vẫn còn nhiều hạn chế, như mức độ chuyển dịch chưa cao và chất lượng chuyển dịch chưa tương xứng với tiềm năng. Đặc biệt, ngành công nghiệp chưa có sự tăng trưởng rõ rệt, trong khi ngành dịch vụ dù được xem là ngành mũi nhọn nhưng đóng góp vào GRDP chưa ấn tượng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thành phố Đồng Hới trong giai đoạn 2018-2020, đồng thời đề xuất các giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các thay đổi cơ cấu ngành kinh tế, nội bộ ngành, thành phần kinh tế và lãnh thổ trên địa bàn thành phố trong giai đoạn 2018-2020, với số liệu sơ cấp thu thập năm 2021 và dự kiến giải pháp đến năm 2025.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, hoạch định chính sách và các tổ chức, cá nhân quan tâm đến phát triển kinh tế địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và phù hợp với xu hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế tiêu biểu, bao gồm:

  • Mô hình các giai đoạn tăng trưởng của Rostow: Phân chia quá trình phát triển kinh tế thành 5 giai đoạn từ xã hội truyền thống đến tiêu dùng cao, nhấn mạnh sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo từng giai đoạn phát triển.

  • Mô hình hai khu vực của Lewis: Phân tích sự chuyển dịch lao động từ khu vực nông nghiệp có năng suất thấp sang khu vực công nghiệp có năng suất cao, dựa trên hiện tượng dư thừa lao động tuyệt đối trong nông nghiệp.

  • Mô hình hai khu vực của trường phái Tân cổ điển: Bổ sung yếu tố khoa học công nghệ vào mô hình sản xuất, nhấn mạnh vai trò của công nghệ trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: cơ cấu kinh tế (theo ngành, thành phần, vùng lãnh thổ), chuyển dịch cơ cấu kinh tế (chuyển dịch ngành, nội bộ ngành, thành phần kinh tế, lãnh thổ), các nhân tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế như điều kiện tự nhiên, nguồn lực phát triển, công nghệ và chính sách.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo thống kê của Chi cục Thống kê, UBND thành phố, Phòng Tài chính Kế hoạch Đồng Hới, các tài liệu nghiên cứu chuyên ngành và dữ liệu sơ cấp thu thập năm 2021 qua khảo sát trực tiếp với 120 đối tượng đại diện các nhà khoa học, quản lý địa phương, doanh nghiệp và người dân.

  • Phương pháp chọn mẫu: Áp dụng phương pháp chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

  • Phương pháp phân tích dữ liệu: Kết hợp phân tích so sánh các chỉ tiêu kinh tế qua các năm 2018-2020 để xác định xu hướng chuyển dịch cơ cấu; sử dụng thống kê mô tả để phân tích ý kiến đánh giá của các đối tượng khảo sát về sự phù hợp của chính sách và thực trạng chuyển dịch cơ cấu.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu giai đoạn 2018-2020, khảo sát sơ cấp năm 2021, đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế: Tỷ trọng giá trị sản xuất ngành nông nghiệp giảm từ 30,31% năm 2018 lên 34,83% năm 2020, trong khi ngành công nghiệp - xây dựng tăng từ 10,77% lên 11,23%, và ngành thương mại - dịch vụ giữ ổn định quanh 7,2%. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất công nghiệp năm 2020 đạt 6,7%, cao hơn so với các ngành khác.

  2. Chuyển dịch cơ cấu lao động: Lao động trong ngành công nghiệp và dịch vụ tăng tỷ trọng, trong khi lao động nông nghiệp giảm, phản ánh xu hướng chuyển dịch lao động theo hướng công nghiệp hóa và dịch vụ hóa.

  3. Chuyển dịch cơ cấu theo thành phần kinh tế: Kinh tế ngoài nhà nước phát triển nhanh, đóng góp ngày càng lớn vào giá trị sản xuất và thu ngân sách, thể hiện qua thu tiền sử dụng đất đạt 1.541 tỷ đồng năm 2020, vượt 10,3% so với dự toán.

  4. Ảnh hưởng của dịch Covid-19 và thiên tai: Năm 2020, ngành thương mại - dịch vụ và du lịch chịu ảnh hưởng nặng nề, doanh thu du lịch giảm trên 80%, kéo theo giảm doanh thu các dịch vụ liên quan như bưu chính, viễn thông, tài chính, ngân hàng.

Thảo luận kết quả

Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của thành phố Đồng Hới phù hợp với quy luật phát triển kinh tế, thể hiện qua giảm tỷ trọng nông nghiệp và tăng tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ. Tuy nhiên, mức độ chuyển dịch còn hạn chế do nhiều nguyên nhân như ảnh hưởng của dịch bệnh, thiên tai, hạn chế về nguồn lực đầu tư và chất lượng nguồn nhân lực.

So với các địa phương như Thừa Thiên Huế, Hà Tĩnh và Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Hới còn chậm trong việc phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn và dịch vụ chất lượng cao. Các địa phương này đã áp dụng các chính sách tái cơ cấu kinh tế hiệu quả, tập trung phát triển công nghiệp chế biến, dịch vụ tài chính, du lịch và nâng cao năng suất lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ trọng giá trị sản xuất theo ngành qua các năm, bảng so sánh tốc độ tăng trưởng ngành, và biểu đồ phân bổ lao động theo ngành để minh họa rõ xu hướng chuyển dịch.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phát triển ngành công nghiệp trọng điểm: Đẩy mạnh đầu tư vào công nghiệp chế biến, công nghiệp hỗ trợ và công nghiệp công nghệ cao nhằm nâng cao giá trị gia tăng, đặt mục tiêu tăng tỷ trọng ngành công nghiệp trong GRDP lên trên 15% vào năm 2025. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố phối hợp với các sở ngành liên quan.

  2. Phát triển dịch vụ chất lượng cao: Ưu tiên phát triển các ngành dịch vụ tài chính, du lịch, logistics và công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư trong lĩnh vực dịch vụ. Mục tiêu tăng doanh thu dịch vụ ít nhất 10% mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Du lịch.

  3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng chuyên môn và quản lý cho lao động, đặc biệt trong các ngành công nghiệp và dịch vụ mũi nhọn, nhằm tăng năng suất lao động ít nhất 7%/năm. Chủ thể thực hiện: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các trường đào tạo nghề.

  4. Thu hút và sử dụng hiệu quả vốn đầu tư: Tăng cường huy động vốn từ các thành phần kinh tế, đặc biệt là khu vực tư nhân và vốn FDI, đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Mục tiêu tăng vốn đầu tư toàn xã hội lên 20% so với giai đoạn trước. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Ban Quản lý các khu công nghiệp.

  5. Phát triển cơ sở hạ tầng đồng bộ: Đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, điện, nước và hạ tầng công nghệ thông tin để tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất và kinh doanh, hoàn thành các dự án trọng điểm trước năm 2025. Chủ thể thực hiện: Sở Giao thông Vận tải, Sở Xây dựng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách địa phương: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách phát triển kinh tế, tái cơ cấu ngành phù hợp với điều kiện thực tế của thành phố Đồng Hới.

  2. Các doanh nghiệp và nhà đầu tư: Hiểu rõ xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế, từ đó lựa chọn lĩnh vực đầu tư phù hợp, tận dụng các cơ hội phát triển ngành công nghiệp và dịch vụ.

  3. Các nhà nghiên cứu và học giả kinh tế: Tham khảo các phân tích, số liệu và mô hình nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế cấp thành phố, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu hơn về phát triển kinh tế địa phương.

  4. Các tổ chức đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Dựa trên kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình đào tạo, nâng cao kỹ năng phù hợp với nhu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế, góp phần nâng cao chất lượng lao động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là gì?
    Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là quá trình thay đổi tỷ trọng các ngành, thành phần kinh tế và vùng lãnh thổ trong nền kinh tế nhằm phù hợp với trình độ phát triển và điều kiện kinh tế - xã hội hiện tại. Ví dụ, chuyển dịch từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ là xu hướng phổ biến trong phát triển kinh tế.

  2. Tại sao chuyển dịch cơ cấu kinh tế quan trọng đối với thành phố Đồng Hới?
    Chuyển dịch cơ cấu giúp thành phố khai thác hiệu quả tiềm năng tự nhiên, nâng cao năng suất lao động, thu hút đầu tư và phát triển bền vững. Đồng Hới với vị trí chiến lược và tài nguyên phong phú cần chuyển dịch để tăng trưởng kinh tế nhanh và ổn định.

  3. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế?
    Các nhân tố chính gồm điều kiện tự nhiên, nguồn lực lao động, vốn đầu tư, công nghệ sản xuất và chính sách quản lý nhà nước. Ví dụ, sự phát triển công nghệ cao thúc đẩy chuyển dịch sang ngành công nghiệp chế biến và dịch vụ chất lượng cao.

  4. Thách thức lớn nhất trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Đồng Hới là gì?
    Ảnh hưởng của dịch Covid-19 và thiên tai làm giảm tốc độ tăng trưởng ngành dịch vụ và du lịch, cùng với hạn chế về nguồn lực đầu tư và chất lượng nguồn nhân lực là những thách thức chính.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế?
    Các giải pháp bao gồm phát triển công nghiệp trọng điểm, nâng cao chất lượng dịch vụ, đào tạo nguồn nhân lực, thu hút vốn đầu tư và cải thiện cơ sở hạ tầng. Ví dụ, tăng cường đào tạo nghề để nâng cao năng suất lao động trong các ngành công nghiệp và dịch vụ.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đồng thời đánh giá thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế thành phố Đồng Hới giai đoạn 2018-2020 với nhiều số liệu cụ thể.

  • Phát hiện chính cho thấy sự chuyển dịch theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về mức độ và chất lượng chuyển dịch.

  • Đề xuất 5 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, bao gồm phát triển công nghiệp trọng điểm, nâng cao dịch vụ chất lượng cao, đào tạo nguồn nhân lực, thu hút vốn đầu tư và phát triển cơ sở hạ tầng.

  • Nghiên cứu cung cấp tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý, doanh nghiệp, nhà nghiên cứu và tổ chức đào tạo trong việc hoạch định và thực hiện các chính sách phát triển kinh tế địa phương.

  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả chuyển dịch cơ cấu kinh tế đến năm 2025, đồng thời cập nhật số liệu và điều chỉnh chính sách phù hợp với diễn biến kinh tế xã hội. Đề nghị các cơ quan chức năng phối hợp chặt chẽ để thực hiện thành công mục tiêu phát triển kinh tế bền vững của thành phố Đồng Hới.