Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp 4.0 phát triển mạnh mẽ, nhu cầu về nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao ngày càng tăng, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ hàn. Tỉnh Đồng Nai, với tổng sản phẩm trên địa bàn (GDP) đạt trên 116.105 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm 2019, là một trong những trung tâm công nghiệp trọng điểm phía Nam, đặt ra yêu cầu cấp thiết về đào tạo nghề phù hợp với thị trường lao động. Tuy nhiên, thực trạng đào tạo nghề hàn trình độ sơ cấp tại Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA 2 hiện nay còn nhiều hạn chế, khi chương trình đào tạo chủ yếu theo định hướng nội dung, chưa đáp ứng đầy đủ năng lực thực tiễn của người học theo yêu cầu công việc tại doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng chuẩn năng lực đào tạo trình độ sơ cấp nghề hàn tại Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA 2 theo định hướng tiếp cận năng lực, nhằm giúp người học đạt được năng lực chung và năng lực đặc thù nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu thực tế của thị trường lao động. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA 2, tỉnh Đồng Nai, với khảo sát 270 mẫu từ doanh nghiệp, cán bộ quản lý, giáo viên và sinh viên tốt nghiệp trình độ sơ cấp nghề hàn.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nghề hàn, góp phần giải quyết bài toán cung - cầu nhân lực kỹ thuật tại các khu công nghiệp trọng điểm, đồng thời hỗ trợ thực hiện các chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn theo định hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình đào tạo theo năng lực (Competency-Based Training - CBT), trong đó năng lực được hiểu là sự tích hợp của kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để thực hiện thành công một công việc trong bối cảnh cụ thể. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Năng lực (Competency): Khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng và thái độ để hoàn thành công việc hiệu quả.
  • Dạy học theo năng lực: Phương pháp đào tạo tập trung vào kết quả đầu ra, giúp người học phát triển năng lực thực tiễn, phù hợp với yêu cầu nghề nghiệp.
  • Chuẩn năng lực đào tạo: Bộ tiêu chuẩn xác định các năng lực cần đạt được sau quá trình đào tạo, làm cơ sở xây dựng chương trình và đánh giá kết quả học tập.
  • Tiếp cận năng lực trong giáo dục nghề nghiệp: Phương pháp thiết kế chương trình đào tạo dựa trên phân tích vị trí công việc và yêu cầu thực tế của doanh nghiệp.
  • Khung trình độ quốc gia Việt Nam (VQF): Hệ thống phân cấp trình độ đào tạo từ sơ cấp đến tiến sĩ, với chuẩn đầu ra cụ thể về kiến thức, kỹ năng và thái độ.

Ngoài ra, nghiên cứu tham khảo các mô hình quốc tế như Khung bằng cấp Úc (AQF), mô hình đào tạo kép của Đức, và hệ thống đánh giá kỹ năng nghề quốc gia Nhật Bản, nhằm đảm bảo tính thực tiễn và phù hợp với xu hướng phát triển giáo dục nghề nghiệp toàn cầu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật (Luật Giáo dục sửa đổi, Luật Giáo dục nghề nghiệp, Nghị định, Thông tư của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội), tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước, khảo sát thực trạng tại Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA 2 và các doanh nghiệp sử dụng lao động hàn.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng, sử dụng thống kê toán học để xử lý kết quả khảo sát 270 mẫu gồm cán bộ quản lý, giáo viên, sinh viên tốt nghiệp và đại diện doanh nghiệp.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Phỏng vấn sâu, khảo sát bằng bảng hỏi, quan sát giờ học lý thuyết và thực hành, hội thảo lấy ý kiến chuyên gia.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ năm 2018 đến 2022, trong đó khảo sát thực trạng và xây dựng chuẩn năng lực được tiến hành chủ yếu trong năm 2021 và đầu 2022, hoàn thiện luận văn và bảo vệ vào tháng 4 năm 2022.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và thực tiễn, giúp xây dựng chuẩn năng lực đào tạo nghề hàn trình độ sơ cấp phù hợp với yêu cầu của thị trường lao động và chính sách giáo dục nghề nghiệp hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng chuẩn năng lực đào tạo nghề hàn tại LILAMA 2 còn hạn chế: Chương trình đào tạo hiện tại chủ yếu theo định hướng nội dung, chưa cập nhật đầy đủ năng lực thực tiễn theo yêu cầu vị trí công việc. Khoảng 70% doanh nghiệp phản ánh thợ hàn tốt nghiệp trình độ sơ cấp gặp khó khăn khi áp dụng kiến thức vào thực tế sản xuất.

  2. Nhu cầu năng lực nghề hàn theo vị trí công việc: Qua khảo sát 270 mẫu, 85% doanh nghiệp yêu cầu thợ hàn phải có năng lực thực hành kỹ thuật hàn đa dạng, kỹ năng an toàn lao động và khả năng làm việc nhóm. Tỷ lệ này cao hơn 20% so với chuẩn năng lực hiện hành của nhà trường.

  3. Đặc điểm nghề hàn trình độ sơ cấp: Công việc đòi hỏi kỹ năng thực hành cao, kiến thức về các phương pháp hàn như MIG, MAG, TIG, và hiểu biết về tiêu chuẩn quốc tế như AWS, DIN, JIS. Thời gian làm việc trung bình 8 giờ/ngày, mức lương khởi điểm dao động từ 6-8 triệu đồng/tháng, với rủi ro về an toàn lao động và môi trường cao.

  4. Kết quả xây dựng chuẩn năng lực mới: Bộ chuẩn năng lực được xây dựng bao gồm năng lực chung (giao tiếp, làm việc nhóm, an toàn lao động) và năng lực đặc thù nghề hàn (kỹ thuật hàn, kiểm tra chất lượng mối hàn, sử dụng thiết bị hàn). Kết quả kiểm nghiệm cho thấy 92% cán bộ, giáo viên và doanh nghiệp đánh giá chuẩn năng lực mới phù hợp và khả thi để áp dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc xây dựng chuẩn năng lực đào tạo trình độ sơ cấp nghề hàn theo định hướng tiếp cận năng lực là cần thiết và phù hợp với xu thế phát triển giáo dục nghề nghiệp hiện đại. Việc tập trung vào năng lực thực tiễn giúp người học sau khi tốt nghiệp có thể đáp ứng yêu cầu công việc tại doanh nghiệp, giảm thời gian đào tạo lại và nâng cao hiệu quả lao động.

So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với mô hình đào tạo kép của Đức và hệ thống đánh giá kỹ năng nghề quốc gia Nhật Bản, nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong quá trình xây dựng chuẩn năng lực và chương trình đào tạo. Việc áp dụng chuẩn năng lực mới cũng phù hợp với quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp và các văn bản pháp luật liên quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ phù hợp của chuẩn năng lực mới theo từng nhóm đối tượng khảo sát, bảng ma trận năng lực thể hiện mối liên hệ giữa năng lực chung và năng lực đặc thù nghề hàn, giúp minh bạch hóa quy trình xây dựng chuẩn năng lực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cập nhật và áp dụng chuẩn năng lực đào tạo mới: Nhà trường cần triển khai áp dụng chuẩn năng lực đã xây dựng vào chương trình đào tạo trình độ sơ cấp nghề hàn, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu thực tế của doanh nghiệp trong vòng 1 năm tới.

  2. Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên với các doanh nghiệp sử dụng lao động hàn để cập nhật yêu cầu năng lực, tổ chức thực tập, đánh giá và phản hồi chất lượng đào tạo, đảm bảo tính thực tiễn và kịp thời.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn về phương pháp dạy học theo năng lực, kỹ thuật hàn mới và tiêu chuẩn quốc tế cho đội ngũ giáo viên trong vòng 6 tháng, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị hiện đại: Nhà trường cần ưu tiên đầu tư trang thiết bị, phòng thực hành hiện đại, phù hợp với chuẩn năng lực mới và công nghệ hàn tiên tiến, đảm bảo điều kiện học tập tốt nhất cho sinh viên trong 2 năm tới.

  5. Xây dựng hệ thống đánh giá và chứng nhận năng lực: Phát triển hệ thống đánh giá kết quả học tập dựa trên chuẩn năng lực, kết hợp đánh giá lý thuyết và thực hành, đồng thời cấp chứng nhận năng lực nghề hàn có giá trị thực tiễn và được doanh nghiệp công nhận.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp: Giúp hiểu rõ quy trình xây dựng chuẩn năng lực đào tạo theo định hướng tiếp cận năng lực, từ đó áp dụng vào quản lý và phát triển chương trình đào tạo tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

  2. Giáo viên và giảng viên đào tạo nghề hàn: Nắm bắt kiến thức về chuẩn năng lực nghề hàn, phương pháp dạy học theo năng lực, nâng cao hiệu quả giảng dạy và đáp ứng yêu cầu thực tiễn của doanh nghiệp.

  3. Doanh nghiệp sử dụng lao động kỹ thuật hàn: Tham khảo để phối hợp với cơ sở đào tạo trong việc xây dựng chuẩn năng lực, đặt hàng đào tạo và đánh giá chất lượng nguồn nhân lực, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất và cạnh tranh.

  4. Sinh viên và người học nghề hàn: Hiểu rõ các năng lực cần đạt được sau đào tạo, chuẩn bị tốt hơn cho công việc thực tế, nâng cao cơ hội việc làm và phát triển nghề nghiệp bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chuẩn năng lực đào tạo nghề hàn là gì?
    Chuẩn năng lực đào tạo nghề hàn là bộ tiêu chuẩn xác định các kiến thức, kỹ năng và thái độ mà người học cần đạt được sau quá trình đào tạo để có thể thực hiện công việc hàn một cách hiệu quả và an toàn.

  2. Tại sao cần xây dựng chuẩn năng lực theo định hướng tiếp cận năng lực?
    Phương pháp này giúp chương trình đào tạo tập trung vào kết quả đầu ra, đảm bảo người học có năng lực thực tiễn phù hợp với yêu cầu công việc tại doanh nghiệp, giảm thiểu khoảng cách giữa đào tạo và thực tế sản xuất.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm nghiên cứu lý luận, khảo sát thực trạng bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát và thống kê toán học để đảm bảo tính khách quan và khoa học.

  4. Chuẩn năng lực mới có điểm gì khác biệt so với chuẩn hiện tại?
    Chuẩn năng lực mới bổ sung các năng lực thực hành kỹ thuật hàn đa dạng, kỹ năng an toàn lao động, kỹ năng làm việc nhóm và cập nhật tiêu chuẩn quốc tế, phù hợp hơn với yêu cầu thực tế của doanh nghiệp.

  5. Làm thế nào để áp dụng chuẩn năng lực vào chương trình đào tạo?
    Cần xây dựng ma trận năng lực gắn với nội dung đào tạo, tổ chức đào tạo theo phương pháp dạy học phát triển năng lực, đánh giá kết quả học tập dựa trên chuẩn năng lực và phối hợp chặt chẽ với doanh nghiệp trong quá trình đào tạo.

Kết luận

  • Đề tài đã xây dựng thành công chuẩn năng lực đào tạo trình độ sơ cấp nghề hàn tại Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA 2 theo định hướng tiếp cận năng lực, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của doanh nghiệp và thị trường lao động.
  • Chuẩn năng lực mới bao gồm năng lực chung và năng lực đặc thù nghề hàn, được kiểm nghiệm và đánh giá cao về tính khả thi và phù hợp.
  • Nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề hàn, hỗ trợ thực hiện các chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn và phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật tại tỉnh Đồng Nai.
  • Các bước tiếp theo là triển khai áp dụng chuẩn năng lực vào chương trình đào tạo, đào tạo nâng cao năng lực giảng viên và đầu tư cơ sở vật chất hiện đại.
  • Kêu gọi các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp và các bên liên quan phối hợp chặt chẽ để phát triển đào tạo nghề hàn theo chuẩn năng lực, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực kỹ thuật trong khu vực.