Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp may mặc tại Việt Nam, việc nâng cao chất lượng đào tạo nghề may trở thành một yêu cầu cấp thiết. Tại thành phố Cần Thơ, với hơn 2400 doanh nghiệp và nhu cầu lao động kỹ thuật lớn, chỉ có khoảng 22,5% lao động đã qua đào tạo chuyên môn, trong khi hơn 430.000 lao động chưa qua đào tạo, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nhân lực kỹ thuật chất lượng cao. Thực trạng này đặt ra vấn đề về sự liên kết giữa các cơ sở đào tạo nghề và doanh nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo, đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường lao động.

Luận văn tập trung nghiên cứu xây dựng mô hình liên kết đào tạo nghề may giữa Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ và các doanh nghiệp may tại thành phố Cần Thơ trong giai đoạn từ năm 2007 đến 2011. Mục tiêu chính là đề xuất một mô hình liên kết phù hợp, giúp nâng cao chất lượng đào tạo, tăng tỷ lệ học sinh sinh viên (HSSV) có việc làm đúng chuyên môn sau tốt nghiệp, đồng thời giảm thiểu chi phí đào tạo lại tại doanh nghiệp. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành may mặc tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình liên quan đến đào tạo nghề và liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết liên kết đào tạo nghề: Đào tạo nghề được hiểu là quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cho người học nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất và thị trường lao động. Liên kết đào tạo nghề giữa nhà trường và doanh nghiệp là hình thức hợp tác, phối hợp trong tổ chức đào tạo, trong đó nhà trường giữ vai trò chủ đạo, doanh nghiệp định hướng mục tiêu và hỗ trợ quá trình đào tạo.

  2. Mô hình đào tạo kép (Dual System Training): Mô hình phổ biến tại Đức, trong đó học sinh học lý thuyết tại trường và thực hành tại doanh nghiệp theo hình thức song song. Mô hình này giúp người học tiếp cận thực tế sản xuất, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp và đáp ứng nhanh nhu cầu của doanh nghiệp.

Các khái niệm chính bao gồm: đào tạo nghề, liên kết đào tạo, mô hình liên kết đào tạo, mục tiêu đào tạo nghề, và vai trò của nhà trường và doanh nghiệp trong đào tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các bước cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ, 6 doanh nghiệp may lớn tại Cần Thơ, các tài liệu pháp luật, báo cáo ngành và khảo sát thực tế.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu gồm 6 doanh nghiệp may tiêu biểu tại Cần Thơ, cùng đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý và học sinh sinh viên của trường. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm người tham gia.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phân tích so sánh tỷ lệ tuyển sinh, tốt nghiệp, việc làm; phân tích nội dung phỏng vấn chuyên gia và khảo sát ý kiến doanh nghiệp, nhà trường để xây dựng mô hình liên kết phù hợp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2007-2011, với khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất mô hình trong năm 2012.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đào tạo nghề may tại Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ còn nhiều hạn chế: Mục tiêu đào tạo chưa có sự tham gia của doanh nghiệp, chương trình đào tạo nặng về lý thuyết, thiếu cập nhật công nghệ mới. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp có việc làm đúng nghề chỉ đạt khoảng 60%, trong khi doanh nghiệp phải đào tạo lại khoảng 70% lao động mới tuyển.

  2. Nhu cầu lao động kỹ thuật của doanh nghiệp may tại Cần Thơ rất lớn: Theo khảo sát, 6 doanh nghiệp may đang cần tuyển khoảng 500 công nhân có tay nghề và cán bộ kỹ thuật có kiến thức tin học để quản lý sản xuất. Tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo chiếm tới 82,9% trong tổng số lao động tại thành phố.

  3. Mối liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp còn yếu kém: Doanh nghiệp chủ yếu đào tạo lao động mới bằng hình thức kèm cặp tại vị trí làm việc (chiếm 50% số doanh nghiệp khảo sát), ít doanh nghiệp hợp tác chặt chẽ với nhà trường trong xây dựng chương trình và đánh giá kết quả đào tạo.

  4. Mô hình liên kết đào tạo nghề may đề xuất dựa trên sự kết hợp các mô hình đào tạo kép, đào tạo luân phiên và đào tạo tại nơi làm việc: Mô hình này bao gồm các yếu tố như mục tiêu đào tạo gắn với nhu cầu doanh nghiệp, kế hoạch đào tạo phối hợp, đánh giá kết quả chung giữa nhà trường và doanh nghiệp, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên được hỗ trợ từ doanh nghiệp, đảm bảo việc làm sau tốt nghiệp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự thiếu hụt nhân lực kỹ thuật có tay nghề cao là nguyên nhân chính khiến doanh nghiệp phải đào tạo lại lao động, gây lãng phí nguồn lực. Việc thiếu sự tham gia của doanh nghiệp trong xây dựng mục tiêu và nội dung đào tạo làm chương trình không sát với thực tế sản xuất. So sánh với mô hình đào tạo kép tại Đức, nơi doanh nghiệp và nhà trường phối hợp chặt chẽ trong đào tạo lý thuyết và thực hành, mô hình hiện tại tại Cần Thơ còn nhiều điểm hạn chế.

Việc đề xuất mô hình liên kết đào tạo nghề may dựa trên sự kết hợp các mô hình quốc tế giúp tận dụng ưu điểm của từng mô hình, đồng thời phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương. Mô hình này không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo mà còn tăng tỷ lệ HSSV có việc làm đúng nghề lên trên 80% trong vòng 1-2 năm sau khi áp dụng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ việc làm đúng nghề trước và sau khi áp dụng mô hình, cũng như bảng khảo sát mức độ hài lòng của doanh nghiệp và nhà trường về mô hình mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình đào tạo nghề may gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp: Cần tổ chức các hội thảo, tọa đàm giữa nhà trường và doanh nghiệp để xây dựng mục tiêu, nội dung và phương pháp đào tạo phù hợp với yêu cầu thực tế sản xuất. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: Ban giám hiệu trường và đại diện doanh nghiệp.

  2. Tăng cường hợp tác trong đào tạo thực hành và thực tập sản xuất tại doanh nghiệp: Thiết lập các hợp đồng liên kết đào tạo, phân bổ thời gian học lý thuyết tại trường và thực hành tại doanh nghiệp theo mô hình đào tạo kép. Thời gian thực hiện: 1 năm; chủ thể: Phòng đào tạo trường và phòng nhân sự doanh nghiệp.

  3. Phát triển đội ngũ giáo viên có kỹ năng thực hành cao và cập nhật công nghệ mới: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn cho giáo viên tại doanh nghiệp, mời chuyên gia doanh nghiệp tham gia giảng dạy thực hành. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; chủ thể: Ban giám hiệu trường phối hợp doanh nghiệp.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá kết quả đào tạo chung giữa nhà trường và doanh nghiệp: Thiết lập tiêu chuẩn đánh giá, phối hợp tổ chức kỳ thi lý thuyết và thực hành, đảm bảo chất lượng đầu ra. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: Hội đồng đào tạo trường và đại diện doanh nghiệp.

  5. Tăng cường công tác tư vấn tuyển sinh và đảm bảo việc làm cho học sinh sau tốt nghiệp: Doanh nghiệp tham gia tư vấn nghề nghiệp, cam kết tiếp nhận lao động sau đào tạo, tạo niềm tin cho học sinh và phụ huynh. Thời gian thực hiện: liên tục; chủ thể: Phòng tuyển sinh trường và phòng nhân sự doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và cán bộ quản lý các trường nghề: Giúp hiểu rõ về mô hình liên kết đào tạo nghề hiệu quả, từ đó áp dụng vào quản lý và phát triển chương trình đào tạo.

  2. Doanh nghiệp ngành may và các ngành công nghiệp liên quan: Tham khảo để xây dựng mối quan hệ hợp tác với các cơ sở đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và giảm chi phí đào tạo lại.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục và đào tạo nghề: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng chính sách phát triển đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động.

  4. Giáo viên và chuyên gia đào tạo nghề may: Nâng cao nhận thức về vai trò của liên kết đào tạo, cập nhật phương pháp giảng dạy và kỹ năng thực hành theo yêu cầu doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần liên kết đào tạo giữa nhà trường và doanh nghiệp trong ngành may?
    Liên kết giúp chương trình đào tạo sát với thực tế sản xuất, nâng cao kỹ năng thực hành cho học sinh, giảm chi phí đào tạo lại tại doanh nghiệp và tăng tỷ lệ việc làm đúng nghề sau tốt nghiệp.

  2. Mô hình đào tạo kép có thể áp dụng như thế nào tại Việt Nam?
    Mô hình đào tạo kép kết hợp học lý thuyết tại trường và thực hành tại doanh nghiệp, phù hợp với điều kiện Việt Nam khi doanh nghiệp tham gia xây dựng chương trình và đánh giá kết quả đào tạo.

  3. Doanh nghiệp có lợi ích gì khi tham gia liên kết đào tạo?
    Doanh nghiệp được tiếp cận nguồn lao động có kỹ năng phù hợp, giảm chi phí đào tạo lại, nâng cao năng lực cạnh tranh và xây dựng hình ảnh tích cực trong cộng đồng.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả mô hình liên kết đào tạo?
    Thông qua tỷ lệ học sinh có việc làm đúng nghề, mức độ hài lòng của doanh nghiệp và nhà trường, cũng như chất lượng sản phẩm đào tạo được phản hồi từ thị trường lao động.

  5. Những khó khăn chính khi xây dựng mô hình liên kết đào tạo là gì?
    Bao gồm sự thiếu phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp, hạn chế về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên chưa cập nhật công nghệ mới, và khó khăn trong việc đảm bảo việc làm cho học sinh sau tốt nghiệp.

Kết luận

  • Mô hình liên kết đào tạo nghề may giữa Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ và các doanh nghiệp may tại Cần Thơ là giải pháp thiết thực để nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.
  • Thực trạng đào tạo hiện nay còn nhiều hạn chế, đặc biệt là thiếu sự tham gia của doanh nghiệp trong xây dựng chương trình và đánh giá kết quả đào tạo.
  • Mô hình đề xuất kết hợp các yếu tố của đào tạo kép, đào tạo luân phiên và đào tạo tại nơi làm việc, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
  • Việc triển khai mô hình cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý giáo dục để đảm bảo hiệu quả và bền vững.
  • Khuyến khích các bên liên quan nhanh chóng áp dụng mô hình, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh để phù hợp với sự phát triển của ngành may và thị trường lao động trong tương lai.

Hành động tiếp theo là tổ chức các buổi hội thảo giữa nhà trường và doanh nghiệp để triển khai mô hình, đồng thời xây dựng kế hoạch đào tạo chi tiết trong vòng 6 tháng tới. Đề nghị các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp quan tâm phối hợp thực hiện để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành may.