Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự bùng nổ của Internet cùng công nghệ, thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ đã thúc đẩy hệ thống thanh toán điện tử trên toàn thế giới, đặc biệt tại châu Phi. Tanzania nổi bật là thị trường đi đầu với dịch vụ ví điện tử phát triển vượt trội, khi chỉ có hơn 1 triệu tài khoản ngân hàng nhưng lại có hơn 16 triệu tài khoản ví điện tử. Theo GSMA, tổng giá trị chuyển tiền qua ví điện tử tại Tanzania năm 2018 đạt 1,7 tỷ USD với giá trị giao dịch trung bình 24,5 USD. Trong bối cảnh đó, Công ty Viettel Tanzania (Halotel) đã phát triển dịch vụ ví điện tử Halopesa nhằm cạnh tranh với các đối thủ lớn như Vodacom, Tigo và Airtel.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hóa lý thuyết về chiến lược kinh doanh, phân tích môi trường kinh doanh và chiến lược phát triển ví điện tử của Halotel trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện chiến lược kinh doanh ví điện tử tại thị trường Tanzania. Phạm vi nghiên cứu bao gồm thị trường Tanzania với trọng tâm là dịch vụ ví điện tử Halopesa của Halotel.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp Halotel tận dụng các nguồn lực, khai thác cơ hội thị trường, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong lĩnh vực thương mại điện tử tại Tanzania, góp phần gia tăng doanh thu và lợi nhuận cho doanh nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình chiến lược kinh doanh doanh nghiệp, bao gồm:

  • Khái niệm chiến lược kinh doanh: Chiến lược kinh doanh là tập hợp các quyết định và hành động nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để tận dụng cơ hội và đối phó thách thức từ môi trường bên ngoài, hướng tới mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp.

  • Phân loại chiến lược kinh doanh: Theo cấp độ (cấp công ty, cấp đơn vị kinh doanh, cấp chức năng), theo định hướng hoạt động (ổn định, phát triển, suy giảm), theo phạm vi hoạt động (nội địa, quốc tế), và theo cách thức cạnh tranh (chi phí thấp, khác biệt hóa, trọng tâm).

  • Phân tích môi trường kinh doanh: Sử dụng mô hình PESTEL để đánh giá các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội, công nghệ, môi trường và pháp luật tại Tanzania. Đồng thời áp dụng mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter để phân tích môi trường ngành viễn thông và ví điện tử.

  • Phân tích SWOT: Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu nội bộ kết hợp với cơ hội và thách thức bên ngoài để xây dựng chiến lược phù hợp.

  • Ma trận BCG và ma trận các chiến lược chính: Định vị các đơn vị kinh doanh chiến lược (SBU) của Halotel trong bối cảnh thị trường để lựa chọn chiến lược đầu tư, duy trì hay thu hoạch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích dữ liệu thứ cấp: Thu thập số liệu từ các báo cáo ngành, GSMA, ngân hàng nhà nước Tanzania, các báo cáo tài chính của Halotel và đối thủ cạnh tranh.

  • Phân tích so sánh: So sánh các chỉ số về doanh thu, số lượng thuê bao, vùng phủ sóng, công nghệ và chiến lược của Halotel với các đối thủ lớn như Vodacom, Tigo và Airtel.

  • Phân tích SWOT và PESTEL: Đánh giá môi trường kinh doanh và nội lực của Halotel để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh ví điện tử.

  • Phân tích định lượng và định tính: Sử dụng các chỉ số tài chính, thị phần, tốc độ tăng trưởng và các đánh giá định tính về môi trường chính trị, xã hội, công nghệ để đưa ra nhận định chiến lược.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ dữ liệu liên quan đến thị trường ví điện tử Tanzania trong giai đoạn 2016-2018, cùng các báo cáo nội bộ và công khai của Halotel và các đối thủ. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tính đại diện và khả năng thu thập dữ liệu chính xác. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2019, đảm bảo cập nhật các biến động thị trường và chính sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thị phần và vị thế cạnh tranh: Halotel chiếm khoảng 3% thị phần ví điện tử tại Tanzania, thấp hơn nhiều so với Vodacom (43%), Tigo (36%) và Airtel (17%). Mặc dù có hạ tầng mạng lưới lớn với 2600 trạm phát sóng và 18.746 km cáp quang, Halotel vẫn chưa tận dụng tối đa lợi thế này để mở rộng dịch vụ ví điện tử.

  2. Tăng trưởng doanh thu và thuê bao: Doanh thu dịch vụ ví điện tử của Halotel tăng trưởng chậm hơn so với các đối thủ chính. Vodacom ghi nhận tăng trưởng doanh thu dịch vụ ví điện tử 16,1% trong năm 2017, với 8,4 triệu thuê bao hoạt động, trong khi Halotel mới đạt khoảng 3% thị phần với số lượng thuê bao thấp hơn nhiều.

  3. Công nghệ và dịch vụ: Halotel kế thừa công nghệ tiên tiến từ Viettel Global nhưng gặp khó khăn trong việc phát triển dịch vụ ví điện tử do hạn chế về tần số và vùng phủ sóng 4G chưa rộng, đặc biệt tại khu vực nông thôn. Các đối thủ như Vodacom và Tigo đã triển khai 4G từ năm 2016-2017 với mạng lưới phủ rộng hơn.

  4. Môi trường pháp lý và chi phí: Thuế và phí tại Tanzania chiếm khoảng 42% tổng doanh thu, trong đó thuế tiêu thụ đặc biệt là 17%. Chi phí xin giấy phép lao động cao (khoảng 4.000 USD cho 2 năm) và chính sách pháp luật thay đổi liên tục tạo áp lực lớn cho Halotel trong việc duy trì và phát triển dịch vụ ví điện tử.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính khiến Halotel chưa thể chiếm lĩnh thị trường ví điện tử là do sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ đã có vị thế vững chắc như Vodacom với M-Pesa – dịch vụ ví điện tử được xem là cha đẻ của mô hình này. M-Pesa có lợi thế về số lượng thuê bao lớn, mạng lưới điểm thanh toán rộng khắp (hơn 85.000 điểm), và dịch vụ đa dạng như chuyển tiền liên mạng, tiết kiệm, vay vốn.

Halotel dù sở hữu hạ tầng mạng lưới hiện đại và nguồn lực tài chính mạnh từ Viettel Global nhưng chưa tận dụng hiệu quả các nguồn lực này để phát triển dịch vụ ví điện tử. Việc vùng phủ sóng 4G còn hạn chế, đặc biệt tại khu vực nông thôn, làm giảm khả năng tiếp cận khách hàng tiềm năng. Bên cạnh đó, chi phí vận hành cao và môi trường pháp lý phức tạp cũng là những thách thức lớn.

So sánh với các nghiên cứu về thị trường ví điện tử tại châu Phi, kết quả nghiên cứu cho thấy Halotel cần tập trung vào việc mở rộng vùng phủ sóng, cải tiến dịch vụ và tối ưu chi phí để nâng cao sức cạnh tranh. Việc áp dụng các chiến lược marketing phù hợp và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cũng là yếu tố then chốt để phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thị phần thị trường ví điện tử, bảng so sánh các chỉ số thuê bao, doanh thu và vùng phủ sóng 4G của các nhà mạng, giúp minh họa rõ ràng vị thế và tiềm năng phát triển của Halotel.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng vùng phủ sóng và nâng cấp công nghệ
    Đẩy mạnh đầu tư mở rộng mạng lưới 4G, đặc biệt tại khu vực nông thôn nhằm tăng khả năng tiếp cận khách hàng. Mục tiêu tăng vùng phủ sóng 4G lên ít nhất 50% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban kỹ thuật và đầu tư Halotel phối hợp với Viettel Global.

  2. Tối ưu hóa chi phí vận hành và quản lý
    Rà soát và điều chỉnh các quy trình vận hành để giảm chi phí quản lý và vận hành ít nhất 15% trong 12 tháng tới. Áp dụng công nghệ tự động hóa và số hóa quy trình. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính và Phòng Kỹ thuật Halotel.

  3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đào tạo chuyên sâu
    Tổ chức các chương trình đào tạo nâng cao kỹ năng quản lý rủi ro, marketing số và phát triển sản phẩm ví điện tử cho đội ngũ nhân viên trong vòng 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức Nhân sự phối hợp với Trung tâm Đào tạo Viettel.

  4. Điều chỉnh chiến lược tiếp cận khách hàng và marketing
    Xây dựng chiến lược marketing tập trung vào nhóm khách hàng trẻ và khu vực nông thôn, sử dụng các kênh truyền thông số và sự kiện cộng đồng để tăng nhận diện thương hiệu Halopesa. Mục tiêu tăng thuê bao ví điện tử lên 10% mỗi quý. Chủ thể thực hiện: Phòng Kinh doanh và Marketing Halotel.

  5. Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ ví điện tử
    Phát triển các tính năng mới như tiết kiệm, vay vốn, thanh toán hóa đơn đa dạng nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng. Triển khai thử nghiệm trong 12 tháng và mở rộng sau khi đánh giá hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Thương mại điện tử Halopesa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Halotel
    Giúp hiểu rõ môi trường kinh doanh, đối thủ cạnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược phát triển ví điện tử, từ đó đưa ra quyết định chiến lược phù hợp.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh, Marketing, Công nghệ Thông tin
    Cung cấp kiến thức thực tiễn về chiến lược kinh doanh trong lĩnh vực viễn thông và thương mại điện tử tại thị trường châu Phi, đặc biệt là mô hình ví điện tử.

  3. Các nhà đầu tư và đối tác kinh doanh trong lĩnh vực viễn thông và fintech
    Đánh giá tiềm năng và rủi ro khi đầu tư vào thị trường ví điện tử tại Tanzania, từ đó xây dựng kế hoạch hợp tác và phát triển bền vững.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức phát triển kinh tế
    Hiểu rõ tác động của chính sách, môi trường pháp lý và kinh tế đến sự phát triển của dịch vụ ví điện tử, hỗ trợ xây dựng chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển thị trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao ví điện tử lại phát triển mạnh tại Tanzania?
    Do tỷ lệ người dân có tài khoản ngân hàng thấp (khoảng 1 triệu), trong khi số thuê bao di động và tài khoản ví điện tử lên tới hơn 16 triệu, cùng với hạ tầng viễn thông phát triển và nhu cầu thanh toán điện tử cao.

  2. Halotel gặp những thách thức gì khi phát triển ví điện tử?
    Thách thức chính gồm cạnh tranh gay gắt từ các nhà mạng lớn, chi phí vận hành cao, hạn chế về vùng phủ sóng 4G và môi trường pháp lý phức tạp với thuế phí cao.

  3. Chiến lược nào giúp Halotel nâng cao thị phần ví điện tử?
    Mở rộng vùng phủ sóng, tối ưu chi phí, nâng cao chất lượng dịch vụ, đa dạng hóa sản phẩm và tập trung marketing vào nhóm khách hàng tiềm năng như giới trẻ và khu vực nông thôn.

  4. Halotel có lợi thế gì so với các đối thủ?
    Halotel sở hữu hạ tầng mạng lưới hiện đại với hơn 18.700 km cáp quang và 2600 trạm phát sóng, cùng nguồn lực tài chính mạnh từ Viettel Global, tạo nền tảng phát triển dịch vụ ví điện tử.

  5. Tác động của môi trường pháp lý đến chiến lược kinh doanh của Halotel?
    Môi trường pháp lý tại Tanzania khá chặt chẽ với thuế phí chiếm tới 42% doanh thu, chính sách thay đổi thường xuyên và chi phí xin giấy phép lao động cao, gây áp lực lớn cho hoạt động và chiến lược phát triển của Halotel.

Kết luận

  • Halotel đang hoạt động trong thị trường ví điện tử phát triển nhanh nhưng cạnh tranh khốc liệt tại Tanzania với thị phần hiện chỉ chiếm khoảng 3%.
  • Công ty sở hữu hạ tầng viễn thông hiện đại và nguồn lực tài chính mạnh, tuy nhiên còn hạn chế về vùng phủ sóng 4G và dịch vụ ví điện tử chưa đa dạng.
  • Môi trường kinh tế, chính trị và pháp lý tại Tanzania tạo ra cả cơ hội và thách thức cho Halotel trong việc phát triển dịch vụ ví điện tử.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào mở rộng vùng phủ sóng, tối ưu chi phí, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, điều chỉnh chiến lược marketing và đa dạng hóa sản phẩm.
  • Giai đoạn tiếp theo (2020-2022) cần tập trung triển khai các giải pháp này để nâng cao thị phần, tăng doanh thu và lợi nhuận, đồng thời củng cố vị thế cạnh tranh của Halotel trên thị trường ví điện tử Tanzania.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Halotel cần xem xét và áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi sát sao diễn biến thị trường để điều chỉnh chiến lược kịp thời, hướng tới phát triển bền vững và hiệu quả trong lĩnh vực ví điện tử.