Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhu cầu sử dụng tiếng Anh trong môi trường làm việc quốc tế ngày càng tăng cao. Tại Việt Nam, đặc biệt là sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Huế, việc chuẩn bị cho kỳ thi TOEIC trở thành một yêu cầu quan trọng nhằm nâng cao năng lực ngoại ngữ và tăng cơ hội việc làm. Theo khảo sát với 110 sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tham gia các khóa học TOEIC tại Huế, 72,5% sinh viên gặp khó khăn do vốn từ vựng hạn chế, 62,7% gặp trở ngại vì tốc độ nói quá nhanh trong phần nghe. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khám phá các khó khăn trong kỹ năng nghe, xác định các chiến lược học ngôn ngữ được sử dụng để chuẩn bị cho phần thi nghe TOEIC, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả học tập. Nghiên cứu tập trung vào sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Huế trong giai đoạn 2014-2016, với ý nghĩa góp phần cải thiện phương pháp giảng dạy và học tập kỹ năng nghe trong bối cảnh thi TOEIC, từ đó nâng cao điểm số và năng lực giao tiếp tiếng Anh của sinh viên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng nghe và chiến lược học ngôn ngữ trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (L2). Kỹ năng nghe được định nghĩa là quá trình chủ động tiếp nhận, giải mã và hiểu thông tin từ ngôn ngữ nói (O’Malley và Chamot, 1990; Vandergrift, 1999). Chiến lược học ngôn ngữ được phân loại theo O’Malley và Chamot (1990) thành ba nhóm chính: chiến lược siêu nhận thức (metacognitive), chiến lược nhận thức (cognitive) và chiến lược xã hội - cảm xúc (social affective). Chiến lược siêu nhận thức bao gồm các hoạt động như lên kế hoạch, giám sát và đánh giá quá trình học; chiến lược nhận thức liên quan đến việc xử lý trực tiếp vật liệu học như ghi chú, suy luận, lặp lại; chiến lược xã hội - cảm xúc tập trung vào hợp tác và kiểm soát cảm xúc trong học tập. Các chiến lược này được chứng minh có vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng nghe hiểu, đặc biệt trong bối cảnh luyện thi TOEIC.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed-method) kết hợp cả định lượng và định tính. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi với 102 sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Huế, tập trung vào nhận thức, khó khăn và chiến lược học tập trong luyện thi TOEIC phần nghe. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn sâu 6 giảng viên TOEIC và quan sát 5 lớp học TOEIC tại Huế nhằm bổ sung và làm rõ các kết quả định lượng. Cỡ mẫu 110 sinh viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện, đảm bảo đại diện cho nhóm nghiên cứu. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng thống kê mô tả với tỷ lệ phần trăm, trong khi dữ liệu phỏng vấn và quan sát được mã hóa và phân loại để rút ra các chủ đề chính. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2014 đến 2016 tại các trung tâm đào tạo TOEIC ở thành phố Huế.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khó khăn trong kỹ năng nghe: 72,5% sinh viên gặp khó khăn do vốn từ vựng hạn chế, 62,7% bị ảnh hưởng bởi tốc độ nói nhanh, 40,2% cho rằng kỹ năng nghe khó và nhàm chán. Khoảng 46,1% tự đánh giá khả năng nghe ở mức trung bình, chỉ 2,9% tự tin ở mức xuất sắc.

  2. Chiến lược học ngôn ngữ được sử dụng: Sinh viên chủ yếu sử dụng chiến lược nhận thức (cognitive strategies) với tần suất cao nhất trong cả môi trường lớp học và tự học tại nhà. Chiến lược siêu nhận thức và xã hội - cảm xúc cũng được áp dụng nhưng với mức độ thấp hơn.

  3. Hiệu quả của chiến lược: Chiến lược nhận thức được đánh giá là hiệu quả nhất trong việc cải thiện kỹ năng nghe TOEIC, chiếm tỷ lệ sử dụng và sự hài lòng cao hơn so với các loại chiến lược khác.

  4. Ý kiến giảng viên: Các giảng viên cho biết sinh viên thường thiếu động lực luyện nghe tại nhà, phần lớn thời gian luyện tập diễn ra trong lớp học. Họ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hướng dẫn và khuyến khích sinh viên sử dụng đa dạng các chiến lược học tập để nâng cao hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến khó khăn trong kỹ năng nghe là do hạn chế về vốn từ vựng và tốc độ nói nhanh, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng nghe của người học tiếng Anh không chuyên (Underwood, 1989; Buck, 2001). Việc sinh viên đánh giá kỹ năng nghe là khó và nhàm chán phản ánh thực trạng thiếu hứng thú và động lực học tập, điều này được củng cố bởi nhận định của giảng viên về việc sinh viên ít luyện tập ngoài giờ học. Kết quả cho thấy chiến lược nhận thức được sử dụng phổ biến và hiệu quả nhất, phù hợp với quan điểm của O’Malley và Chamot (1990) về vai trò của chiến lược nhận thức trong việc xử lý thông tin trực tiếp và nâng cao khả năng nghe hiểu. Việc kết hợp dữ liệu định lượng và định tính qua bảng hỏi, phỏng vấn và quan sát giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và nguyên nhân, đồng thời cung cấp cơ sở để đề xuất các giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo chiến lược học tập: Các trung tâm và giảng viên cần tổ chức các buổi hướng dẫn chuyên sâu về chiến lược siêu nhận thức, nhận thức và xã hội - cảm xúc nhằm giúp sinh viên nhận biết và áp dụng hiệu quả trong luyện nghe TOEIC. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể: giảng viên và nhà trường.

  2. Xây dựng tài liệu luyện nghe đa dạng: Phát triển bộ tài liệu luyện nghe phong phú, bao gồm các bài nghe với tốc độ phù hợp, từ vựng được giải thích rõ ràng, giúp sinh viên làm quen dần với các dạng bài thi TOEIC. Thời gian: 1 năm, chủ thể: nhà trường và các trung tâm ngoại ngữ.

  3. Khuyến khích luyện nghe tại nhà: Thiết lập hệ thống bài tập và bài kiểm tra trực tuyến để sinh viên có thể luyện nghe thường xuyên ngoài giờ học, đồng thời giám sát và đánh giá tiến độ học tập. Thời gian: liên tục, chủ thể: giảng viên và sinh viên.

  4. Tăng cường hợp tác học tập: Khuyến khích sinh viên tham gia các nhóm học tập, trao đổi và hỗ trợ lẫn nhau trong việc luyện nghe, giảm bớt áp lực và tăng tính tương tác xã hội. Thời gian: liên tục, chủ thể: sinh viên và giảng viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Anh và TOEIC: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về chiến lược học tập hiệu quả, giúp cải tiến phương pháp giảng dạy và hỗ trợ sinh viên nâng cao kỹ năng nghe.

  2. Sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh: Tài liệu giúp sinh viên hiểu rõ các khó khăn thường gặp và cách áp dụng chiến lược học tập phù hợp để chuẩn bị tốt cho kỳ thi TOEIC.

  3. Nhà thiết kế chương trình đào tạo: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng hoặc điều chỉnh chương trình luyện thi TOEIC, đặc biệt chú trọng phát triển kỹ năng nghe và chiến lược học tập.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ: Nghiên cứu mở rộng hiểu biết về vai trò của chiến lược học ngôn ngữ trong bối cảnh luyện thi TOEIC, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng nghe TOEIC lại khó đối với sinh viên không chuyên?
    Khó khăn chủ yếu do vốn từ vựng hạn chế và tốc độ nói nhanh trong bài thi. Ngoài ra, thiếu cơ hội luyện tập và động lực cũng ảnh hưởng lớn đến khả năng nghe.

  2. Chiến lược học ngôn ngữ nào hiệu quả nhất cho luyện nghe TOEIC?
    Chiến lược nhận thức (cognitive strategies) như ghi chú, suy luận và lặp lại được sinh viên sử dụng nhiều nhất và đánh giá là hiệu quả nhất.

  3. Làm thế nào để sinh viên tăng cường luyện nghe tại nhà?
    Sinh viên nên sử dụng các tài liệu luyện nghe đa dạng, tham gia nhóm học tập và tận dụng các công cụ trực tuyến để luyện tập thường xuyên.

  4. Giảng viên có thể hỗ trợ sinh viên như thế nào trong việc phát triển kỹ năng nghe?
    Giảng viên cần hướng dẫn sinh viên áp dụng các chiến lược học tập, tạo môi trường học tập tích cực và cung cấp phản hồi kịp thời.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các trường đại học khác không?
    Mặc dù tập trung vào Đại học Huế, các kết quả và đề xuất có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các trường đại học có đặc điểm tương tự về đối tượng sinh viên và môi trường học tập.

Kết luận

  • Sinh viên không chuyên ngành tiếng Anh tại Đại học Huế gặp nhiều khó khăn trong kỹ năng nghe TOEIC, chủ yếu do hạn chế từ vựng và tốc độ nói nhanh.
  • Chiến lược nhận thức là loại chiến lược học ngôn ngữ được sử dụng phổ biến và hiệu quả nhất trong luyện nghe TOEIC.
  • Việc kết hợp các chiến lược siêu nhận thức, nhận thức và xã hội - cảm xúc sẽ giúp nâng cao hiệu quả luyện nghe.
  • Giảng viên và nhà trường cần tăng cường đào tạo, hỗ trợ và tạo điều kiện để sinh viên luyện nghe thường xuyên, đặc biệt là ngoài giờ học.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho việc phát triển chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy kỹ năng nghe trong bối cảnh thi TOEIC tại Việt Nam.

Hành động tiếp theo: Các giảng viên và nhà trường nên triển khai các khóa đào tạo chiến lược học tập, đồng thời phát triển tài liệu và công cụ hỗ trợ luyện nghe phù hợp. Sinh viên cần chủ động áp dụng chiến lược học tập và luyện nghe thường xuyên để nâng cao năng lực ngoại ngữ.