Tổng quan nghiên cứu

Chợ truyền thống đóng vai trò thiết yếu trong đời sống kinh tế - xã hội, đặc biệt tại Việt Nam với dân số hơn 97 triệu người, trong đó 64,2% cư trú ở nông thôn. Năm 2018, tổng doanh thu bán lẻ của thị trường Việt Nam đạt 143,3 tỷ USD, trong đó kênh bán lẻ truyền thống chiếm tới 79% với hơn 9.000 chợ truyền thống và 1,4 triệu cửa hàng tạp hóa. Thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang, là trung tâm thương mại, dịch vụ và du lịch lớn thứ hai của tỉnh, có vị trí chiến lược giáp biên giới Campuchia, thuận lợi cho giao thương trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và ASEAN. Với hơn 5 triệu lượt khách du lịch hàng năm, Châu Đốc có tiềm năng phát triển mạng lưới chợ nhằm thúc đẩy kinh tế địa phương.

Tuy nhiên, công tác quản lý chợ trên địa bàn thành phố còn nhiều hạn chế như quy hoạch chưa hợp lý, xây dựng chợ chưa đồng bộ, chính sách phát triển chưa hiệu quả, tình trạng chợ tự phát, vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm và an ninh trật tự vẫn diễn ra. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý chợ tại Châu Đốc giai đoạn 2016-2018, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện hoạt động thương mại, tăng thu ngân sách và nâng cao đời sống người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và kinh tế thị trường, tập trung vào:

  • Khái niệm chợ và quản lý chợ: Chợ là loại hình kinh doanh thương mại truyền thống, tổ chức tại địa điểm công cộng, phục vụ trao đổi hàng hóa, dịch vụ theo chu kỳ nhất định. Quản lý chợ là quá trình tổ chức, điều khiển các hoạt động chợ nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững.

  • Phân loại chợ: Theo địa giới hành chính (chợ đô thị, chợ nông thôn), tính chất mua bán (bán buôn, bán lẻ), mặt hàng kinh doanh (tổng hợp, chuyên doanh), quy mô và hình thức xây dựng (chợ hạng I, II, III; chợ kiên cố, bán kiên cố, tạm).

  • Mô hình tổ chức quản lý chợ: Bao gồm mô hình Ban Quản lý chợ nhà nước và mô hình doanh nghiệp kinh doanh khai thác chợ, với ưu nhược điểm riêng biệt.

  • Các công cụ quản lý: Kinh tế, pháp luật, kế hoạch hóa nhằm đảm bảo hiệu quả quản lý, minh bạch và phát triển bền vững.

  • Vai trò của chợ: Cầu nối giữa sản xuất và tiêu dùng, thúc đẩy thương mại, tạo việc làm, đóng góp ngân sách, bảo tồn văn hóa và nâng cao đời sống xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp số liệu thứ cấp từ các báo cáo của Ban Quản lý chợ, Phòng Kinh tế, Sở Công Thương, UBND thành phố, Chi cục Thống kê và Niên giám thống kê tỉnh An Giang; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp 350 hộ kinh doanh (chiếm 29% tổng số 1.200 hộ tại 10 chợ trên địa bàn).

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn ngẫu nhiên 35 hộ kinh doanh tại mỗi chợ nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích tổng hợp, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích nhân tố ảnh hưởng, kết hợp khảo sát thực địa và thu thập ý kiến chuyên gia. Số liệu được xử lý bằng phần mềm Excel và SPSS.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu giai đoạn 2016-2018, hoàn thiện luận văn năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hệ thống chợ: Thành phố Châu Đốc có 10 chợ với khoảng 1.200 hộ kinh doanh, trong đó chợ Trung tâm và chợ Châu Long là hai chợ lớn nhất. Tỷ lệ khai thác mặt bằng kinh doanh đạt khoảng 85%, tuy nhiên vẫn tồn tại chợ hoạt động không hiệu quả chiếm khoảng 15% tổng số chợ.

  2. Quy hoạch và xây dựng chợ: Quy hoạch mạng lưới chợ chưa đồng bộ, nhiều chợ xây dựng kiên cố nhưng chưa thu hút được thương nhân và khách hàng, dẫn đến tình trạng chợ vắng người mua bán. Các chợ tự phát và chợ tạm vẫn còn phổ biến, gây khó khăn cho quản lý.

  3. Chính sách và thực thi quản lý: Việc thực hiện các chính sách thu hút đầu tư, quản lý hợp đồng thuê mặt bằng, xử lý vi phạm nội quy chợ còn hạn chế. Tỷ lệ thương nhân ký hợp đồng thuê mặt bằng đạt khoảng 70%, nhưng công tác kiểm tra, xử lý vi phạm chưa nghiêm túc.

  4. An toàn vệ sinh và an ninh trật tự: Công tác đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và phòng cháy chữa cháy được chú trọng nhưng vẫn còn nhiều vi phạm, như 20% điểm kinh doanh chưa trang bị bình chữa cháy đúng tiêu chuẩn, 25% hộ kinh doanh chưa tuân thủ nội quy vệ sinh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế là do quy hoạch chưa sát thực tế, năng lực quản lý của Ban Quản lý chợ và doanh nghiệp khai thác còn yếu, thiếu nguồn lực đầu tư và chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh. So với các thành phố như Cần Thơ và Đà Nẵng, Châu Đốc còn thiếu sự đồng bộ trong quản lý và phát triển mạng lưới chợ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ khai thác mặt bằng, bảng so sánh mức độ tuân thủ nội quy vệ sinh và an toàn phòng cháy chữa cháy giữa các chợ. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc hoàn thiện quy hoạch, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường kiểm tra giám sát để phát huy hiệu quả hoạt động chợ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch mạng lưới chợ: Rà soát, điều chỉnh quy hoạch phát triển chợ phù hợp với nhu cầu thực tế, đảm bảo phân bố hợp lý về vị trí, quy mô và loại hình chợ. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do UBND thành phố chủ trì phối hợp Sở Công Thương.

  2. Tăng cường năng lực quản lý: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý chợ và Ban Quản lý chợ nhằm nâng cao hiệu quả điều hành, kiểm tra, xử lý vi phạm. Thực hiện định kỳ hàng năm, do Sở Nội vụ và UBND thành phố phối hợp thực hiện.

  3. Xây dựng chính sách hỗ trợ đầu tư: Ban hành các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng và mặt bằng để thu hút doanh nghiệp, cá nhân đầu tư xây dựng, cải tạo chợ. Thời gian triển khai trong 3 năm, do UBND tỉnh và Sở Tài chính phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cao công tác kiểm tra, giám sát: Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc thực hiện nội quy chợ, an toàn vệ sinh thực phẩm, phòng cháy chữa cháy và an ninh trật tự. Thiết lập hệ thống báo cáo định kỳ và xử lý nghiêm các vi phạm. Thực hiện liên tục, do Ban Quản lý chợ phối hợp Công an và các cơ quan chức năng.

  5. Phát triển dịch vụ hỗ trợ chợ: Đầu tư các dịch vụ như trông giữ xe, vận chuyển, kho bãi, dịch vụ đo lường và kiểm tra chất lượng nhằm nâng cao tiện ích cho thương nhân và người tiêu dùng. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Ban Quản lý chợ và doanh nghiệp khai thác chợ phối hợp triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về thương mại và phát triển đô thị: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch và nâng cao hiệu quả quản lý mạng lưới chợ.

  2. Ban Quản lý chợ và doanh nghiệp khai thác chợ: Áp dụng các giải pháp quản lý, tổ chức hoạt động và nâng cao chất lượng dịch vụ tại chợ.

  3. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp kinh doanh thương mại: Tham khảo để hiểu rõ môi trường đầu tư, chính sách hỗ trợ và cơ hội phát triển kinh doanh tại các chợ truyền thống.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển đô thị: Là tài liệu tham khảo bổ ích về công tác quản lý chợ, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác quản lý chợ tại Châu Đốc còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do quy hoạch chưa sát thực tế, năng lực quản lý còn yếu, thiếu nguồn lực đầu tư và chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh. Ví dụ, nhiều chợ xây dựng kiên cố nhưng chưa thu hút được thương nhân và khách hàng.

  2. Mô hình quản lý chợ nào phù hợp với Châu Đốc?
    Mô hình kết hợp giữa Ban Quản lý chợ nhà nước và doanh nghiệp khai thác chợ được đề xuất nhằm tận dụng ưu điểm của cả hai, vừa đảm bảo quản lý chặt chẽ, vừa phát huy tính chủ động, sáng tạo trong kinh doanh.

  3. Làm thế nào để nâng cao an toàn vệ sinh thực phẩm tại chợ?
    Cần tăng cường kiểm tra, giám sát, tổ chức đào tạo cho thương nhân về vệ sinh an toàn thực phẩm, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm. Ví dụ, trang bị đầy đủ dụng cụ bảo quản, thực hiện vệ sinh điểm kinh doanh hàng ngày.

  4. Chính sách hỗ trợ đầu tư vào chợ gồm những gì?
    Bao gồm ưu đãi thuế, hỗ trợ tín dụng, ưu đãi mặt bằng xây dựng và đào tạo nguồn nhân lực. Các chính sách này giúp thu hút vốn đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng và phát triển dịch vụ chợ.

  5. Làm sao để giảm thiểu chợ tự phát và chợ tạm?
    Cần có quy hoạch rõ ràng, tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm, đồng thời nâng cao chất lượng và tiện ích của chợ chính thức để thu hút thương nhân và người tiêu dùng. Ví dụ, cải tạo nâng cấp chợ hiện trạng và xây dựng chợ mới theo quy hoạch.

Kết luận

  • Chợ truyền thống tại thành phố Châu Đốc giữ vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, tuy nhiên công tác quản lý còn nhiều bất cập cần khắc phục.
  • Quy hoạch mạng lưới chợ chưa đồng bộ, năng lực quản lý và thực thi chính sách còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động chợ.
  • Luận văn đã phân tích thực trạng, nhân tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp đồng bộ về quy hoạch, quản lý, đầu tư và kiểm tra giám sát.
  • Các giải pháp đề xuất hướng tới phát triển bền vững mạng lưới chợ, nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo an toàn vệ sinh và an ninh trật tự.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý, Ban Quản lý chợ và doanh nghiệp khai thác chợ phối hợp triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025 để thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

Hãy hành động ngay để hoàn thiện công tác quản lý chợ, góp phần xây dựng thành phố Châu Đốc phát triển bền vững và thịnh vượng!