Tổng quan nghiên cứu

Cải cách hành chính (CCHC) là một nhiệm vụ trọng yếu được Chính phủ Việt Nam xác định nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước. Theo Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021, chương trình tổng thể CCHC nhà nước giai đoạn 2021-2030 đặt mục tiêu xây dựng nền hành chính dân chủ, công khai, minh bạch và hoạt động hiệu quả. Trong bối cảnh đó, Thanh tra Chính phủ (TTCP) giữ vai trò quan trọng trong quản lý nhà nước về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng chống tham nhũng. Giai đoạn 2021-2023, TTCP đã đạt nhiều thành tựu trong xây dựng thể chế, cải cách thủ tục hành chính, tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế như chậm trễ trong xây dựng văn bản pháp luật, rà soát thủ tục hành chính, và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác CCHC tại TTCP giai đoạn 2021-2023, từ đó đề xuất các giải pháp đẩy mạnh CCHC trong giai đoạn 2024-2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 nội dung chính theo Nghị quyết 76, gồm cải cách thể chế, thủ tục hành chính, tổ chức bộ máy, chế độ công vụ, tài chính công và phát triển Chính phủ điện tử. Nghiên cứu được thực hiện tại các đơn vị hành chính và sự nghiệp thuộc TTCP, với dữ liệu thu thập từ báo cáo, văn bản pháp luật và khảo sát thực tiễn.

Việc đẩy mạnh CCHC tại TTCP không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình trong hoạt động thanh tra. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực tổ chức và ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành thanh tra.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết cải cách hành chính: Nhấn mạnh quá trình thay đổi hệ thống quản lý, phương thức hoạt động và cơ cấu tổ chức nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý nhà nước. CCHC bao gồm các biện pháp đơn giản hóa thủ tục, minh bạch hóa quy trình và ứng dụng công nghệ thông tin.

  • Mô hình quản lý công vụ chuyên nghiệp: Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất, năng lực và trách nhiệm cao, thực hiện thi tuyển cạnh tranh, đào tạo bồi dưỡng liên tục để đáp ứng yêu cầu công việc.

  • Khái niệm Chính phủ điện tử và chuyển đổi số: Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông để nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành và cung cấp dịch vụ công, tạo nền tảng cho cải cách hành chính hiện đại.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: cải cách thể chế, cải cách thủ tục hành chính, cải cách tổ chức bộ máy, cải cách chế độ công vụ, cải cách tài chính công, Chính phủ điện tử và chỉ số PAR INDEX đánh giá hiệu quả CCHC.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, bao gồm:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập, phân tích các văn bản pháp luật, báo cáo, tài liệu nghiên cứu liên quan đến CCHC và hoạt động của TTCP để xây dựng cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng.

  • Phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê và so sánh: Xử lý số liệu từ báo cáo công tác CCHC của TTCP giai đoạn 2021-2023, bao gồm chỉ số PAR INDEX, số liệu về biên chế, đào tạo, tài chính và ứng dụng công nghệ thông tin.

  • Phương pháp khảo sát và phỏng vấn chuyên gia: Thu thập ý kiến từ cán bộ, công chức TTCP và các chuyên gia để đánh giá nhận thức, thái độ và năng lực đội ngũ, cũng như các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện CCHC.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào các đơn vị hành chính và sự nghiệp thuộc TTCP, với cỡ mẫu khoảng vài trăm cán bộ, công chức được khảo sát và phỏng vấn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2024, đánh giá thực trạng giai đoạn 2021-2023, đề xuất giải pháp và lộ trình thực hiện đến năm 2030.

Phương pháp nghiên cứu được thiết kế nhằm đảm bảo tính khoa học, khách quan và khả thi trong việc đánh giá và đề xuất các giải pháp cải cách hành chính tại TTCP.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả công tác cải cách thể chế được nâng cao
    TTCP đã chủ trì xây dựng và trình Quốc hội thông qua 3 luật quan trọng trong giai đoạn 2017-2023, gồm Luật Phòng chống tham nhũng (sửa đổi) 2018, Luật Tố cáo (sửa đổi) 2018 và Luật Thanh tra 2022. Công tác xây dựng pháp luật được cải tiến với quy trình minh bạch, chặt chẽ, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật ngành Thanh tra. Chất lượng văn bản pháp luật được nâng cao, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và tính khả thi.

  2. Cải cách thủ tục hành chính đạt nhiều kết quả tích cực
    TTCP đã rà soát, đơn giản hóa các thủ tục hành chính thuộc phạm vi quản lý, xây dựng bộ thủ tục hành chính mới trong các lĩnh vực khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân và phòng chống tham nhũng. Hệ thống thông tin trực tuyến được phát triển, hỗ trợ tiếp nhận và xử lý phản ánh, kiến nghị của tổ chức, cá nhân. Việc công khai thủ tục hành chính trên Cổng Thông tin điện tử và Cơ sở dữ liệu quốc gia được duy trì thường xuyên.

  3. Tổ chức bộ máy được sắp xếp tinh gọn, hiệu quả hơn
    Cơ cấu tổ chức TTCP được điều chỉnh theo Nghị định số 81/2023/NĐ-CP, tăng cường phân định chức năng, nhiệm vụ giữa các cục, vụ, đơn vị. Việc thành lập các cục theo khu vực địa lý giúp nâng cao tính chuyên sâu và chủ động trong quản lý nhà nước. Tổng số đơn vị trực thuộc là 20, gồm 14 đơn vị hành chính, 5 đơn vị sự nghiệp và Văn phòng Đảng - Đoàn thể. Sự phân công trách nhiệm rõ ràng giữa lãnh đạo và các phòng chuyên môn tạo điều kiện thuận lợi cho công tác phối hợp.

  4. Đội ngũ cán bộ, công chức được nâng cao về chất lượng và số lượng
    Tỷ lệ công chức, viên chức chiếm 81% trong tổng số lao động, với 70% có trình độ đại học, 26% thạc sĩ và 4% tiến sĩ. TTCP đã tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cho 421 cán bộ, công chức trong 3 năm 2021-2023, đồng thời thực hiện thi nâng ngạch theo nguyên tắc cạnh tranh. Tuy nhiên, biên chế công chức chuyên môn nghiệp vụ còn thiếu so với nhu cầu thực tế, gây khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ.

  5. Cải cách tài chính công được thực hiện nghiêm túc, minh bạch
    TTCP đã xây dựng và thực hiện các quy chế quản lý tài chính, chi tiêu nội bộ, quản lý tài sản công theo quy định pháp luật. Kinh phí được phân bổ hợp lý, tăng chi cho con người và các hoạt động thanh tra, tiếp công dân, phòng chống tham nhũng. Việc tiết kiệm chi tiêu được chú trọng, góp phần nâng cao thu nhập chính đáng cho cán bộ, công chức.

  6. Ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển Chính phủ điện tử có bước tiến đáng kể
    TTCP đã xây dựng các quy chế, kế hoạch ứng dụng CNTT, tăng cường sử dụng văn bản điện tử, bảo mật thông tin và phát triển hệ thống thông tin trực tuyến. Công nghệ thông tin giúp nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành và cung cấp dịch vụ công, giảm thời gian xử lý công việc và chi phí hành chính.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy TTCP đã có những bước tiến quan trọng trong công tác cải cách hành chính giai đoạn 2021-2023, phù hợp với định hướng của Chính phủ và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Việc hoàn thiện thể chế pháp luật tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động thanh tra, tiếp công dân và phòng chống tham nhũng. Cải cách thủ tục hành chính và phát triển Chính phủ điện tử góp phần nâng cao tính minh bạch, giảm phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, một số hạn chế như thiếu hụt biên chế công chức chuyên môn, chậm trễ trong rà soát thủ tục hành chính và cơ sở hạ tầng CNTT chưa đồng bộ vẫn còn tồn tại. So sánh với các bộ ngành như Bộ Tư pháp và Bộ Tài chính, TTCP cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực đội ngũ để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác thanh tra.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ về cơ cấu biên chế, số lượng cán bộ được đào tạo, điểm PAR INDEX và bảng tổng hợp các chỉ tiêu cải cách hành chính theo từng lĩnh vực để minh họa rõ nét hơn hiệu quả và hạn chế của công tác CCHC tại TTCP.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường vai trò lãnh đạo và chỉ đạo công tác cải cách hành chính
    Lãnh đạo TTCP cần tiếp tục phát huy vai trò người đứng đầu, chỉ đạo quyết liệt, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho các đơn vị, đảm bảo thực hiện đúng tiến độ và chất lượng các kế hoạch CCHC. Thời gian: ngay trong năm 2024 và duy trì liên tục đến 2030. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo TTCP và Ban Chỉ đạo CCHC.

  2. Nâng cao chất lượng và số lượng đội ngũ cán bộ, công chức chuyên trách cải cách hành chính
    Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ, công chức. Thực hiện tuyển dụng, thi nâng ngạch theo nguyên tắc cạnh tranh, minh bạch để thu hút nhân tài. Thời gian: kế hoạch đào tạo hàng năm, ưu tiên giai đoạn 2024-2026. Chủ thể thực hiện: Vụ Tổ chức cán bộ, các đơn vị đào tạo thuộc TTCP.

  3. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ thông tin
    Cải thiện hạ tầng mạng, trang thiết bị làm việc, hệ thống phần mềm quản lý công việc và dịch vụ công trực tuyến. Đảm bảo tốc độ đường truyền và bảo mật thông tin. Thời gian: triển khai từ 2024-2025, duy trì bảo trì thường xuyên. Chủ thể thực hiện: Vụ Kế hoạch - Tổng hợp, Trung tâm Thông tin.

  4. Đổi mới phương thức tổ chức thực hiện cải cách hành chính
    Khuyến khích sáng kiến, nhân rộng mô hình hiệu quả, tăng cường phối hợp liên ngành, áp dụng công nghệ số trong quản lý và giải quyết thủ tục hành chính. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các sai phạm. Thời gian: liên tục trong giai đoạn 2024-2030. Chủ thể thực hiện: Tổ CCHC, các cục, vụ, đơn vị trực thuộc TTCP.

  5. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và thủ tục hành chính
    Đẩy nhanh tiến độ xây dựng, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng chống tham nhũng. Rà soát, đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao tính khả thi và phù hợp thực tiễn. Thời gian: ưu tiên giai đoạn 2024-2027. Chủ thể thực hiện: Vụ Pháp chế, phối hợp với các đơn vị liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý tại Thanh tra Chính phủ
    Giúp hiểu rõ thực trạng, thách thức và giải pháp cải cách hành chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành công tác thanh tra.

  2. Cán bộ, công chức làm công tác cải cách hành chính và pháp chế
    Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các nội dung cải cách, phương pháp triển khai và đánh giá hiệu quả công tác CCHC trong ngành thanh tra.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên và sinh viên ngành quản lý nhà nước, hành chính công
    Tài liệu tham khảo khoa học toàn diện về cải cách hành chính trong cơ quan thanh tra, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy.

  4. Các cơ quan hành chính nhà nước khác và tổ chức liên quan
    Tham khảo kinh nghiệm, mô hình và giải pháp cải cách hành chính để áp dụng phù hợp trong lĩnh vực quản lý của mình, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cải cách hành chính tại Thanh tra Chính phủ có những nội dung chính nào?
    CCHC tại TTCP tập trung vào 6 nội dung: cải cách thể chế, thủ tục hành chính, tổ chức bộ máy, chế độ công vụ, tài chính công và phát triển Chính phủ điện tử. Mỗi nội dung đều có vai trò quan trọng trong nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra.

  2. Chỉ số PAR INDEX đánh giá công tác cải cách hành chính như thế nào?
    PAR INDEX là chỉ số đánh giá hiệu quả CCHC dựa trên 7 lĩnh vực với 40 tiêu chí chính, bao gồm công tác chỉ đạo, xây dựng thể chế, cải cách thủ tục, tổ chức bộ máy, đội ngũ công chức, tài chính công và hiện đại hóa hành chính. Điểm tối đa là 100, trong đó điều tra xã hội học chiếm 36,5 điểm.

  3. Những khó khăn chính trong công tác cải cách hành chính tại TTCP là gì?
    Bao gồm chậm trễ trong xây dựng văn bản pháp luật, rà soát thủ tục hành chính chưa kịp thời, thiếu hụt biên chế công chức chuyên môn, cơ sở hạ tầng CNTT chưa đồng bộ và sự phối hợp giữa các đơn vị chưa chặt chẽ.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức trong TTCP?
    Thông qua đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, thi nâng ngạch cạnh tranh, cử cán bộ đi học nâng cao trình độ và áp dụng công nghệ thông tin trong công việc. Việc này giúp nâng cao phẩm chất, năng lực và trách nhiệm của đội ngũ.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin góp phần cải cách hành chính như thế nào?
    CNTT giúp tối ưu hóa quy trình làm việc, giảm thời gian xử lý thủ tục, nâng cao tính minh bạch và cung cấp dịch vụ công trực tuyến thuận tiện cho người dân và doanh nghiệp. TTCP đã xây dựng hệ thống thông tin trực tuyến và sử dụng văn bản điện tử hiệu quả.

Kết luận

  • TTCP đã đạt nhiều thành tựu trong cải cách hành chính giai đoạn 2021-2023, đặc biệt trong xây dựng thể chế, cải cách thủ tục hành chính và tổ chức bộ máy.
  • Đội ngũ cán bộ, công chức được nâng cao về trình độ và năng lực, tuy nhiên vẫn còn thiếu hụt biên chế chuyên môn.
  • Công tác tài chính công được quản lý minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập cho cán bộ, công chức.
  • Ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển Chính phủ điện tử đã tạo bước tiến quan trọng trong nâng cao hiệu quả quản lý và cung cấp dịch vụ công.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường lãnh đạo, nâng cao năng lực đội ngũ, đầu tư hạ tầng CNTT, đổi mới phương thức tổ chức và hoàn thiện hệ thống pháp luật, nhằm đẩy mạnh CCHC tại TTCP giai đoạn 2024-2030.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất theo lộ trình, tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả cải cách.

Call to action: Các cấp lãnh đạo và cán bộ TTCP cần phối hợp chặt chẽ, chủ động đổi mới sáng tạo để thực hiện thành công công cuộc cải cách hành chính, góp phần xây dựng nền hành chính hiện đại, minh bạch và phục vụ nhân dân tốt hơn.