Tổng quan nghiên cứu

Theo thống kê của ngành y tế thành phố Hồ Chí Minh, sau khi Thông tư số 40/2015/TT-BYT có hiệu lực từ ngày 1/1/2016, số lượng bệnh nhân đến khám chữa bệnh tại các cơ sở khám chữa bệnh (KCB) bảo hiểm y tế (BHYT) tuyến quận huyện đã tăng đáng kể, ví dụ Bệnh viện Quận 2 ghi nhận mức tăng 22% chỉ trong chưa đầy hai tuần. Sự thay đổi này đặt ra câu hỏi về các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB BHYT của người dân trên địa bàn thành phố. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như cung ứng dịch vụ, vị trí cơ sở KCB, thời gian chờ, thái độ nhân viên y tế, chi phí điều trị và hình ảnh thương hiệu đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB BHYT tuyến quận huyện. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào người dân sử dụng dịch vụ KCB BHYT tại các cơ sở nhà nước và tư nhân tuyến quận huyện trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh trong năm 2016-2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn giúp các nhà quản lý y tế xây dựng chiến lược nâng cao chất lượng dịch vụ, thu hút và giữ chân bệnh nhân, đồng thời góp phần cải thiện hiệu quả hoạt động của các cơ sở KCB tuyến quận huyện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết hành vi khách hàng và quyết định lựa chọn của người tiêu dùng, trong đó Kotler (2001) nhấn mạnh quá trình ra quyết định mua hàng gồm năm giai đoạn: nhận biết nhu cầu, tìm kiếm thông tin, đánh giá lựa chọn, ra quyết định mua và hành vi sau mua. Mô hình giá trị dành cho khách hàng của Kotler cũng được áp dụng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB, bao gồm giá trị thực chất (chất lượng dịch vụ), giá trị địa điểm (vị trí thuận tiện), giá trị nhân sự (thái độ nhân viên y tế), và giá trị hình ảnh (thương hiệu cơ sở KCB). Các nghiên cứu trước đây tại nhiều quốc gia như Ả Rập Xê Út, Thổ Nhĩ Kỳ và Hàn Quốc cũng chỉ ra các yếu tố tương tự ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB, làm cơ sở cho việc xây dựng mô hình nghiên cứu với 6 biến độc lập: cung ứng dịch vụ, vị trí cơ sở KCB, thời gian chờ, thái độ nhân viên y tế, chi phí điều trị và hình ảnh thương hiệu cơ sở KCB.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành qua hai giai đoạn: sơ bộ và chính thức. Giai đoạn sơ bộ sử dụng phương pháp định tính với kỹ thuật thảo luận nhóm tập trung gồm 20 bệnh nhân BHYT tại các cơ sở KCB tuyến quận huyện TP. Hồ Chí Minh nhằm điều chỉnh và hoàn thiện thang đo. Giai đoạn chính thức sử dụng phương pháp định lượng với mẫu khảo sát 366 người (185 tại cơ sở KCB nhà nước và 181 tại cơ sở KCB tư nhân) được chọn theo phương pháp ngẫu nhiên đơn giản. Dữ liệu thu thập qua bảng câu hỏi Likert 5 mức độ, gồm 29 biến quan sát liên quan đến 6 yếu tố độc lập và biến phụ thuộc là quyết định lựa chọn cơ sở KCB. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các bước: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc thang đo, phân tích tương quan và hồi quy đa biến theo phương pháp bình phương nhỏ nhất thông thường (OLS) nhằm kiểm định các giả thuyết nghiên cứu và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của các yếu tố đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB nhà nước: Kết quả hồi quy cho thấy vị trí cơ sở KCB có tác động mạnh nhất (hệ số hồi quy cao nhất), tiếp theo là thái độ nhân viên y tế, thời gian chờ, chi phí điều trị, cung ứng dịch vụ và cuối cùng là hình ảnh thương hiệu. Cụ thể, vị trí thuận tiện giúp tăng khả năng lựa chọn cơ sở KCB nhà nước lên khoảng 30%, thái độ nhân viên y tế ảnh hưởng tích cực khoảng 25%.

  2. Ảnh hưởng của các yếu tố đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB tư nhân: Cung ứng dịch vụ là yếu tố quan trọng nhất, chiếm khoảng 28% ảnh hưởng, tiếp theo là thái độ nhân viên y tế, vị trí cơ sở KCB, hình ảnh thương hiệu, chi phí điều trị và thời gian chờ. Thời gian chờ có tác động thấp nhất trong nhóm cơ sở tư nhân, chỉ khoảng 10%.

  3. So sánh mức độ ảnh hưởng giữa cơ sở nhà nước và tư nhân: Vị trí cơ sở KCB là yếu tố hàng đầu đối với cơ sở nhà nước, trong khi cung ứng dịch vụ chiếm ưu thế tại cơ sở tư nhân. Thái độ nhân viên y tế giữ vai trò quan trọng ở cả hai loại hình cơ sở, với mức ảnh hưởng tương đương khoảng 20-25%.

  4. Tác động tổng thể của các yếu tố: Mô hình hồi quy có hệ số R2 hiệu chỉnh lần lượt là 0.68 cho cơ sở nhà nước và 0.65 cho cơ sở tư nhân, cho thấy các yếu tố nghiên cứu giải thích được khoảng 65-68% sự biến thiên trong quyết định lựa chọn cơ sở KCB của người dân.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân vị trí cơ sở KCB có ảnh hưởng lớn đến quyết định lựa chọn tại cơ sở nhà nước có thể do người dân ưu tiên sự thuận tiện, giảm thiểu thời gian và chi phí đi lại. Điều này phù hợp với nghiên cứu của Akinci và cộng sự (2004) tại Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, tại cơ sở tư nhân, chất lượng dịch vụ (cung ứng dịch vụ) được đánh giá cao hơn, phản ánh sự cạnh tranh về chất lượng và dịch vụ tại các cơ sở này. Thái độ nhân viên y tế là yếu tố quan trọng ở cả hai loại hình, đồng thuận với kết quả nghiên cứu tại Hà Tĩnh và các nghiên cứu quốc tế, cho thấy sự chăm sóc tận tình, thái độ thân thiện góp phần nâng cao sự hài lòng và quyết định lựa chọn của bệnh nhân. Thời gian chờ mặc dù có ảnh hưởng nhưng không phải là yếu tố quyết định hàng đầu, đặc biệt tại cơ sở tư nhân, có thể do các cơ sở này đã cải thiện quy trình phục vụ. Chi phí điều trị và hình ảnh thương hiệu có tác động tích cực nhưng mức độ thấp hơn, cho thấy người dân vẫn cân nhắc chi phí và uy tín cơ sở trong quyết định của mình. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh mức độ ảnh hưởng (%) của từng yếu tố tại hai loại hình cơ sở, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt trong ưu tiên của người dân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường vị trí thuận tiện cho cơ sở KCB nhà nước: Các cơ sở nên xem xét mở rộng hoặc bố trí thêm các điểm khám chữa bệnh gần khu dân cư, cải thiện giao thông tiếp cận trong vòng 1-2 năm tới nhằm tăng khả năng lựa chọn của người dân.

  2. Nâng cao chất lượng dịch vụ tại cơ sở KCB tư nhân: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, đào tạo nhân viên y tế chuyên nghiệp, cải thiện quy trình khám chữa bệnh để đáp ứng kỳ vọng khách hàng, mục tiêu tăng 15% mức độ hài lòng trong 12 tháng tới.

  3. Đào tạo và nâng cao thái độ phục vụ của nhân viên y tế: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giao tiếp, chăm sóc khách hàng cho bác sĩ và điều dưỡng, áp dụng thường xuyên hàng năm nhằm duy trì thái độ tích cực, thân thiện với bệnh nhân.

  4. Rà soát và điều chỉnh chi phí điều trị hợp lý: Các cơ sở cần cân nhắc mức chi phí phù hợp với thu nhập người dân, minh bạch trong giá cả dịch vụ, giảm thiểu chi phí không cần thiết để tăng tính cạnh tranh, thực hiện trong vòng 6 tháng.

  5. Xây dựng và quảng bá hình ảnh thương hiệu cơ sở KCB: Tăng cường truyền thông, nâng cao uy tín qua các hoạt động cộng đồng, cải thiện nhận thức của người dân về thương hiệu trong 1 năm tới nhằm thu hút và giữ chân bệnh nhân.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các cơ sở khám chữa bệnh tuyến quận huyện: Nhận diện các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn của bệnh nhân để xây dựng chiến lược phát triển dịch vụ phù hợp, nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Các nhà quản lý y tế và chính sách công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách BHYT, cải thiện chất lượng dịch vụ y tế công cộng, đảm bảo quyền lợi và sự hài lòng của người dân.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, y tế công cộng: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan về hành vi người tiêu dùng trong lĩnh vực y tế.

  4. Các tổ chức bảo hiểm y tế và các bên liên quan: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn cơ sở KCB để thiết kế các chương trình hỗ trợ, nâng cao hiệu quả sử dụng dịch vụ BHYT.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB nhà nước?
    Vị trí cơ sở KCB là yếu tố quan trọng nhất, chiếm khoảng 30% ảnh hưởng, do người dân ưu tiên sự thuận tiện và giảm thiểu thời gian đi lại.

  2. Cung ứng dịch vụ có vai trò như thế nào tại cơ sở KCB tư nhân?
    Cung ứng dịch vụ là yếu tố hàng đầu, chiếm khoảng 28% ảnh hưởng, phản ánh nhu cầu về chất lượng và đa dạng dịch vụ tại các cơ sở tư nhân.

  3. Thái độ nhân viên y tế ảnh hưởng ra sao đến quyết định lựa chọn?
    Thái độ nhân viên y tế có tác động tích cực khoảng 20-25% ở cả hai loại hình cơ sở, góp phần nâng cao sự hài lòng và niềm tin của bệnh nhân.

  4. Thời gian chờ có phải là yếu tố quyết định không?
    Thời gian chờ ảnh hưởng tích cực nhưng không phải là yếu tố quyết định hàng đầu, đặc biệt tại cơ sở tư nhân, do các cơ sở đã cải thiện quy trình phục vụ.

  5. Làm thế nào để các cơ sở KCB nâng cao hình ảnh thương hiệu?
    Thông qua các hoạt động truyền thông, nâng cao chất lượng dịch vụ, xây dựng uy tín và tạo sự tin tưởng trong cộng đồng, giúp thu hút và giữ chân bệnh nhân.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định sáu yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn cơ sở KCB BHYT tuyến quận huyện tại TP. Hồ Chí Minh: cung ứng dịch vụ, vị trí cơ sở KCB, thời gian chờ, thái độ nhân viên y tế, chi phí điều trị và hình ảnh thương hiệu.
  • Vị trí cơ sở KCB là yếu tố quan trọng nhất đối với cơ sở nhà nước, trong khi cung ứng dịch vụ chiếm ưu thế tại cơ sở tư nhân.
  • Thái độ nhân viên y tế giữ vai trò then chốt trong việc tạo dựng niềm tin và sự hài lòng của bệnh nhân.
  • Mô hình nghiên cứu giải thích được khoảng 65-68% sự biến thiên trong quyết định lựa chọn cơ sở KCB, cho thấy tính phù hợp và thực tiễn của các yếu tố được khảo sát.
  • Các nhà quản lý cần tập trung cải thiện vị trí, chất lượng dịch vụ, thái độ nhân viên và chi phí hợp lý để nâng cao hiệu quả hoạt động và thu hút bệnh nhân trong giai đoạn hiện nay.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu tại các tỉnh thành khác để so sánh và hoàn thiện mô hình.

Call to action: Các cơ sở KCB và nhà quản lý y tế nên áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược phát triển bền vững, nâng cao chất lượng dịch vụ và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân.