Tổng quan nghiên cứu

Thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ với quy mô thị trường đạt khoảng 13 tỷ USD năm 2021 và dự kiến tăng lên 39 tỷ USD vào năm 2025. Người tiêu dùng trực tuyến mới tính đến nửa đầu năm 2021 là khoảng 8 triệu người, với xu hướng mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến, đặc biệt trong ngành hàng thời trang. Shopee là sàn TMĐT dẫn đầu tại Việt Nam với thị phần truy cập chiếm 57% và doanh số chiếm 72% thị phần trong 6 tháng cuối năm 2021. Ngành hàng thời trang trên Shopee chiếm vị trí quan trọng với mức tăng trưởng 33% trong quý 4 năm 2020 và chi tiêu hàng năm đạt 2,12 tỷ USD, tăng gần 35% so với năm trước.

Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua hàng trực tuyến (HVMH) của người tiêu dùng ngành thời trang trên sàn Shopee, nhằm xác định mức độ tác động của các yếu tố như cảm nhận tính hữu ích, nhận thức rủi ro, mong đợi về giá, sự tin cậy và ảnh hưởng của marketing. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thu thập từ tháng 6-7/2022 tại Việt Nam, kết hợp với các dữ liệu thứ cấp từ năm 2016 đến 2022. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp các nhà quản trị nâng cao hiệu quả kinh doanh mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành TMĐT thời trang tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên 7 mô hình lý thuyết chính về hành vi người tiêu dùng và chấp nhận công nghệ:

  • Mô hình hành vi người tiêu dùng của Phillip Kotler: Phân tích các yếu tố kích thích marketing và tác nhân môi trường ảnh hưởng đến "hộp đen ý thức" của người mua, từ đó tạo ra hành vi mua hàng.
  • Thuyết hành động hợp lý (TRA)Thuyết hành vi dự định (TPB): Giải thích thái độ, chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi ảnh hưởng đến dự định và hành vi mua hàng.
  • Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM): Nhấn mạnh vai trò của nhận thức tính hữu ích và tính dễ sử dụng trong việc chấp nhận công nghệ mua hàng trực tuyến.
  • Thuyết nhận thức rủi ro (TPR): Phân tích rủi ro liên quan đến giao dịch trực tuyến và sản phẩm/dịch vụ ảnh hưởng đến hành vi mua hàng.
  • Mô hình chấp nhận thương mại điện tử (e-CAM)Mô hình chấp nhận công nghệ hợp nhất (UTAUT): Kết hợp các yếu tố về hiệu quả mong đợi, nỗ lực mong đợi, ảnh hưởng xã hội và điều kiện thuận lợi trong việc sử dụng TMĐT.

Từ các mô hình trên, tác giả đề xuất mô hình nghiên cứu với 6 yếu tố ảnh hưởng chính đến hành vi mua hàng thời trang trên Shopee: Cảm nhận tính hữu ích, Nhận thức rủi ro về giao dịch trực tuyến, Nhận thức rủi ro về sản phẩm/dịch vụ, Mong đợi về giá, Sự tin cậy và Ảnh hưởng của marketing.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm:

  • Nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm tập trung với 10 người gồm chủ shop/quản lý gian hàng và người tiêu dùng đã mua hàng thời trang trên Shopee, nhằm khám phá và điều chỉnh thang đo các yếu tố nghiên cứu.
  • Nghiên cứu định lượng: Khảo sát trực tuyến với 500 người tiêu dùng đã mua hàng thời trang trên Shopee, thu về 349 câu trả lời hợp lệ. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo kích thước mẫu tối thiểu theo yêu cầu phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy đa biến.

Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS 20 qua các bước: thống kê mô tả, đánh giá độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá EFA, phân tích tương quan Pearson và hồi quy tuyến tính bội để kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu. Thời gian thu thập dữ liệu chính thức là tháng 6-7/2022 tại Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  • Cảm nhận tính hữu ích có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ đến hành vi mua hàng, với hệ số hồi quy dương và mức độ đồng thuận cao từ người tiêu dùng, phản ánh niềm tin rằng mua hàng trên Shopee giúp tiết kiệm thời gian và công sức.
  • Nhận thức rủi ro về giao dịch trực tuyếnrủi ro về sản phẩm/dịch vụ đều có ảnh hưởng tiêu cực đến hành vi mua hàng, thể hiện qua sự lo ngại về bảo mật thông tin, chất lượng sản phẩm và dịch vụ giao hàng.
  • Mong đợi về giá là yếu tố quan trọng, tác động tích cực đến hành vi mua hàng, khi người tiêu dùng tin rằng họ có thể mua được sản phẩm với giá hợp lý hoặc ưu đãi.
  • Sự tin cậy từ người bán, chất lượng sản phẩm và hình thức thanh toán cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hành vi mua hàng.
  • Ảnh hưởng của marketing như quảng cáo, khuyến mãi và các chương trình PR có tác động tích cực, giúp tăng nhận thức và kích thích mua sắm.

Kết quả phân tích hồi quy tuyến tính bội cho thấy mô hình với 6 yếu tố trên giải thích được phần lớn biến động hành vi mua hàng trên Shopee, với hệ số R2 hiệu chỉnh đạt mức phù hợp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng yếu tố và bảng phân tích hồi quy chi tiết.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện phù hợp với đặc điểm ngành hàng thời trang trên sàn TMĐT, nơi người tiêu dùng ưu tiên sự tiện lợi và giá cả hợp lý nhưng vẫn lo ngại về rủi ro và chất lượng sản phẩm. So sánh với các nghiên cứu trước đây tại Việt Nam và quốc tế, kết quả tương đồng với các mô hình TAM, TPB và TPR, đồng thời bổ sung thêm vai trò quan trọng của marketing trong bối cảnh TMĐT hiện đại.

Ý nghĩa của nghiên cứu giúp các nhà quản trị Shopee và các nhà bán hàng hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi khách hàng, từ đó điều chỉnh chiến lược kinh doanh và marketing phù hợp để tăng doanh số và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

Đề xuất và khuyến nghị

  • Tăng cường cải thiện trải nghiệm người dùng trên nền tảng Shopee, tập trung nâng cao tính hữu ích và tiện lợi của giao diện mua sắm, nhằm tăng chỉ số hài lòng và tỉ lệ chuyển đổi.
  • Nâng cao độ an toàn và bảo mật giao dịch bằng cách áp dụng các công nghệ mã hóa, xác thực đa yếu tố và chính sách bảo vệ người mua, giảm thiểu lo ngại về rủi ro giao dịch trực tuyến.
  • Đảm bảo chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông qua kiểm soát nghiêm ngặt các gian hàng, hỗ trợ đổi trả nhanh chóng và minh bạch, giúp tăng sự tin cậy của người tiêu dùng.
  • Tối ưu hóa chính sách giá và khuyến mãi nhằm đáp ứng mong đợi về giá của khách hàng, đồng thời sử dụng các chương trình marketing sáng tạo để thu hút và giữ chân khách hàng.
  • Phát triển các chiến dịch marketing đa kênh kết hợp quảng cáo trực tuyến, tiếp thị liên kết và truyền thông xã hội để tăng cường ảnh hưởng và thúc đẩy hành vi mua hàng.

Các giải pháp nên được triển khai trong giai đoạn 2023-2025, với sự phối hợp giữa Shopee, các nhà bán hàng và các đối tác công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  • Nhà quản trị sàn TMĐT: Để hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi mua hàng, từ đó xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm và dịch vụ phù hợp.
  • Các doanh nghiệp kinh doanh ngành hàng thời trang: Hỗ trợ chuyển đổi số và tối ưu hóa kênh bán hàng trực tuyến trên Shopee, nâng cao hiệu quả kinh doanh.
  • Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh doanh thương mại, marketing: Cung cấp tài liệu tham khảo về mô hình hành vi người tiêu dùng trong TMĐT và phương pháp nghiên cứu định lượng, định tính.
  • Các nhà phát triển công nghệ và dịch vụ TMĐT: Hiểu nhu cầu và hành vi người dùng để phát triển các giải pháp công nghệ hỗ trợ mua sắm trực tuyến hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hành vi mua hàng trên Shopee?
    Cảm nhận tính hữu ích và mong đợi về giá là hai yếu tố có ảnh hưởng tích cực mạnh nhất, giúp người tiêu dùng cảm thấy thuận tiện và có giá trị khi mua sắm.

  2. Rủi ro nào khiến người tiêu dùng e ngại khi mua hàng trực tuyến?
    Người tiêu dùng lo ngại về bảo mật thông tin cá nhân và chất lượng sản phẩm không đúng như mô tả, ảnh hưởng tiêu cực đến quyết định mua hàng.

  3. Marketing ảnh hưởng thế nào đến hành vi mua hàng?
    Các chiến dịch quảng cáo, khuyến mãi và PR giúp tăng nhận thức và kích thích nhu cầu mua sắm, đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút khách hàng.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp nghiên cứu định tính qua thảo luận nhóm và nghiên cứu định lượng với khảo sát 349 người tiêu dùng, phân tích dữ liệu bằng SPSS 20.

  5. Làm thế nào để nâng cao sự tin cậy của người tiêu dùng trên Shopee?
    Bằng cách kiểm soát chất lượng sản phẩm, cải thiện dịch vụ khách hàng, minh bạch thông tin và bảo vệ quyền lợi người mua.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định 6 yếu tố chính ảnh hưởng đến hành vi mua hàng trực tuyến ngành thời trang trên Shopee: cảm nhận tính hữu ích, nhận thức rủi ro giao dịch và sản phẩm, mong đợi về giá, sự tin cậy và ảnh hưởng của marketing.
  • Mô hình nghiên cứu được kiểm định bằng phương pháp định tính và định lượng với mẫu khảo sát 349 người tiêu dùng, sử dụng phần mềm SPSS 20.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản trị Shopee và doanh nghiệp thời trang trong việc xây dựng chiến lược kinh doanh và marketing hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao trải nghiệm người dùng, giảm thiểu rủi ro và tăng cường sự tin cậy trên nền tảng TMĐT.
  • Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể mở rộng phạm vi ngành hàng và áp dụng các công nghệ mới để phân tích hành vi người tiêu dùng sâu hơn.

Hành động tiếp theo là triển khai các đề xuất trong giai đoạn 2023-2025 nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành hàng thời trang trên sàn TMĐT Shopee.