Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, nguồn nhân lực chất lượng cao đóng vai trò quyết định sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Giáo dục, đặc biệt là công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, trở thành một trong những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng đào tạo. Theo báo cáo của ngành giáo dục, phương pháp trắc nghiệm khách quan đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo áp dụng rộng rãi trong các kỳ thi tuyển sinh, thi tốt nghiệp và kiểm tra học kỳ trên phạm vi toàn quốc. Phương pháp này không chỉ giúp đánh giá khách quan năng lực học sinh mà còn góp phần cải tiến phương pháp dạy học và nâng cao hiệu quả giáo dục.

Tại Trường Đại học Tiền Giang, việc đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Dinh dưỡng trẻ em hệ Trung cấp được xem là một nhu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng đào tạo ngành Giáo dục Mầm non. Luận văn tập trung xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan môn Dinh dưỡng trẻ em với 486 câu hỏi được phân loại theo ba mức độ nhận thức: nhận biết, thông hiểu và vận dụng, đồng thời được sắp xếp thành bốn dạng câu hỏi: Đúng/Sai, nhiều lựa chọn, điền khuyết và ghép hợp. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi Trường Đại học Tiền Giang, với mục tiêu tạo ra công cụ kiểm tra đánh giá khoa học, khách quan, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn học này.

Việc xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan không chỉ giúp giảng viên có công cụ đánh giá chính xác năng lực học sinh – sinh viên mà còn định hướng quá trình học tập, giúp học viên tự kiểm tra, tự điều chỉnh kế hoạch học tập. Đây là bước tiến quan trọng trong đổi mới kiểm tra, đánh giá theo chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá và trắc nghiệm khách quan trong giáo dục. Trắc nghiệm khách quan được định nghĩa là phương pháp kiểm tra sử dụng hệ thống câu hỏi có đáp án rõ ràng, giúp đánh giá năng lực học sinh một cách khách quan, hạn chế sự chủ quan trong chấm điểm. Lý thuyết phân loại mục tiêu giáo dục của Benjamin S. Bloom được áp dụng để xây dựng bộ câu hỏi theo ba mức độ nhận thức chính: nhận biết (biết), thông hiểu (hiểu) và vận dụng (áp dụng).

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Kiểm tra và đánh giá: Kiểm tra là công cụ đo lường trình độ kiến thức, kỹ năng; đánh giá là quá trình phân tích, nhận xét dựa trên kết quả kiểm tra.
  • Trắc nghiệm khách quan: Phương pháp kiểm tra với các dạng câu hỏi như Đúng/Sai, nhiều lựa chọn, điền khuyết, ghép hợp.
  • Độ khó và độ phân cách câu hỏi: Độ khó phản ánh tỷ lệ học sinh trả lời đúng; độ phân cách thể hiện khả năng phân biệt học sinh giỏi và kém.
  • Quy trình xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm: Bao gồm xác định mục tiêu, phân tích nội dung, lập dàn bài, biên soạn câu hỏi, tham khảo ý kiến chuyên gia, thử nghiệm và phân tích câu hỏi.

Khung lý thuyết này giúp đảm bảo bộ câu hỏi được xây dựng có giá trị, độ tin cậy và tính khách quan cao, phù hợp với mục tiêu đào tạo và đặc điểm môn học Dinh dưỡng trẻ em.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích tài liệu, khảo sát, lấy ý kiến chuyên gia và thực nghiệm sư phạm. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ sách giáo khoa, tài liệu chuyên ngành, các công trình nghiên cứu về trắc nghiệm khách quan và kiểm tra đánh giá; khảo sát ý kiến giảng viên và học sinh – sinh viên ngành Giáo dục Mầm non tại Trường Đại học Tiền Giang.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích độ khó, độ phân cách và phân tích mồi nhử câu hỏi trắc nghiệm bằng phần mềm Excel. Phân tích định tính qua ý kiến chuyên gia để điều chỉnh nội dung và hình thức câu hỏi.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Thực nghiệm trên 300 câu hỏi trắc nghiệm được chọn từ bộ 486 câu, áp dụng cho các lớp Trung cấp Sư phạm Mầm non khóa 11 tại Trường Đại học Tiền Giang. Mẫu được chọn đại diện cho đối tượng học sinh – sinh viên ngành Giáo dục Mầm non.
  • Timeline nghiên cứu: Quá trình nghiên cứu kéo dài 9 tháng, gồm các bước: hoàn thành đề cương, viết cơ sở lý luận, biên soạn câu hỏi, lấy ý kiến chuyên gia, thử nghiệm, phân tích và hoàn chỉnh bộ câu hỏi.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khoa học, khách quan và thực tiễn, giúp xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm phù hợp với đặc thù môn học và đối tượng học sinh – sinh viên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xây dựng thành công bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan gồm 486 câu: Bộ câu hỏi được phân chia theo ba mức độ nhận thức (nhận biết, thông hiểu, vận dụng) và bốn dạng câu hỏi (Đúng/Sai, nhiều lựa chọn, điền khuyết, ghép hợp). Trong đó, tỷ lệ câu hỏi ở mức độ nhận biết chiếm khoảng 40%, thông hiểu 35%, vận dụng 25%, đảm bảo đánh giá toàn diện năng lực học sinh.

  2. Độ khó câu hỏi phù hợp với trình độ học sinh: Phân tích độ khó cho thấy khoảng 70% câu hỏi có độ khó nằm trong khoảng 25% đến 75%, tức là vừa sức với học sinh. Câu hỏi quá dễ và quá khó chiếm tỷ lệ thấp, giúp bài kiểm tra có tính phân loại tốt.

  3. Độ phân cách câu hỏi cao, phân biệt rõ học sinh giỏi và kém: Khoảng 65% câu hỏi có độ phân cách trên 0.3, thể hiện khả năng phân biệt tốt giữa các nhóm học sinh. Các câu hỏi có độ phân cách thấp được điều chỉnh hoặc loại bỏ sau thử nghiệm.

  4. Ý kiến chuyên gia đánh giá bộ câu hỏi đạt tiêu chuẩn về nội dung và hình thức: Các chuyên gia giảng dạy môn Dinh dưỡng trẻ em và chuyên gia về phương pháp dạy học đánh giá cao tính khoa học, tính khách quan và tính thực tiễn của bộ câu hỏi. Họ đề xuất một số chỉnh sửa nhỏ về ngôn ngữ và cấu trúc câu hỏi để tăng tính rõ ràng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan theo quy trình bài bản giúp nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá môn Dinh dưỡng trẻ em. Việc phân loại câu hỏi theo mức độ nhận thức phù hợp với lý thuyết Bloom giúp đánh giá toàn diện năng lực học sinh, từ nhận biết đến vận dụng kiến thức. Độ khó và độ phân cách câu hỏi được kiểm soát chặt chẽ qua phân tích thống kê, đảm bảo tính khách quan và công bằng trong đánh giá.

So sánh với các nghiên cứu trước đây trong lĩnh vực xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm tại các trường đại học sư phạm kỹ thuật, bộ câu hỏi này có số lượng câu hỏi lớn hơn và được thử nghiệm kỹ lưỡng hơn, phù hợp với đặc thù môn học Dinh dưỡng trẻ em. Việc tham khảo ý kiến chuyên gia và thực nghiệm sư phạm giúp điều chỉnh câu hỏi phù hợp với trình độ học sinh, hạn chế nhược điểm của trắc nghiệm khách quan như khả năng đoán mò và hạn chế phát triển tư duy sáng tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ khó và độ phân cách câu hỏi, bảng tổng hợp số lượng câu hỏi theo mức độ nhận thức và dạng câu hỏi, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của bộ câu hỏi. Kết quả này góp phần nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá, đồng thời định hướng đổi mới phương pháp dạy học môn Dinh dưỡng trẻ em tại Trường Đại học Tiền Giang.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan trong các kỳ kiểm tra và thi kết thúc môn Dinh dưỡng trẻ em: Nhà trường và Bộ môn Giáo dục Mầm non cần triển khai sử dụng bộ câu hỏi này để đánh giá khách quan, chính xác năng lực học sinh – sinh viên, dự kiến trong vòng 1 năm tới.

  2. Tổ chức tập huấn cho giảng viên về kỹ thuật biên soạn và sử dụng câu hỏi trắc nghiệm khách quan: Giúp nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng đánh giá, đảm bảo việc áp dụng bộ câu hỏi hiệu quả, dự kiến thực hiện trong 6 tháng đầu năm học.

  3. Xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm mở rộng và cập nhật thường xuyên: Thu thập, phân tích và bổ sung câu hỏi mới theo từng năm học, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với chương trình đào tạo, do Bộ môn chủ trì thực hiện liên tục.

  4. Khuyến khích học sinh – sinh viên sử dụng bộ câu hỏi để tự học và tự đánh giá: Tạo điều kiện cho học viên chủ động kiểm tra kiến thức, từ đó điều chỉnh kế hoạch học tập cá nhân, góp phần nâng cao hiệu quả học tập, triển khai ngay trong các lớp học hiện tại.

  5. Nghiên cứu phát triển các hình thức kiểm tra đánh giá kết hợp trắc nghiệm khách quan và tự luận: Để đánh giá toàn diện hơn năng lực tư duy sáng tạo và kỹ năng trình bày của học sinh, đề xuất nghiên cứu trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục tại các trường đại học, cao đẳng, trung cấp ngành Giáo dục Mầm non: Luận văn cung cấp phương pháp xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan, giúp nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá và đổi mới phương pháp dạy học.

  2. Sinh viên, học viên ngành Giáo dục học, đặc biệt là chuyên ngành Giáo dục Mầm non: Giúp hiểu rõ quy trình xây dựng câu hỏi trắc nghiệm, từ đó nâng cao kỹ năng tự học, tự đánh giá và chuẩn bị tốt cho các kỳ thi.

  3. Nhà nghiên cứu và chuyên gia trong lĩnh vực đo lường và đánh giá giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, hướng dẫn đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng khách quan, khoa học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan có ưu điểm gì so với phương pháp kiểm tra truyền thống?
    Bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan giúp đánh giá khách quan, giảm thiểu sai sót do chủ quan người chấm, tiết kiệm thời gian chấm bài và bao phủ rộng kiến thức. Ví dụ, trong nghiên cứu, bộ câu hỏi gồm 486 câu với nhiều dạng câu hỏi đa dạng, giúp đánh giá toàn diện năng lực học sinh.

  2. Làm thế nào để đảm bảo độ khó của câu hỏi phù hợp với trình độ học sinh?
    Độ khó được xác định qua tỷ lệ phần trăm học sinh trả lời đúng câu hỏi. Trong nghiên cứu, khoảng 70% câu hỏi có độ khó trong khoảng 25%-75%, tức là vừa sức với học sinh, giúp bài kiểm tra có tính phân loại tốt.

  3. Quy trình xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan gồm những bước nào?
    Quy trình gồm xác định mục tiêu môn học, phân tích nội dung, lập dàn bài trắc nghiệm, biên soạn câu hỏi, tham khảo ý kiến chuyên gia, tổ chức thử nghiệm và phân tích câu hỏi để điều chỉnh, loại bỏ câu hỏi không đạt yêu cầu.

  4. Bộ câu hỏi trắc nghiệm có thể giúp học sinh tự học như thế nào?
    Bộ câu hỏi định hướng nội dung học tập, giúp học sinh tự kiểm tra kiến thức, phát hiện điểm yếu để điều chỉnh kế hoạch học tập, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và tự đánh giá năng lực bản thân.

  5. Có nhược điểm nào của phương pháp trắc nghiệm khách quan không?
    Nhược điểm gồm khả năng học sinh đoán mò, hạn chế phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng trình bày. Tuy nhiên, việc kết hợp trắc nghiệm khách quan với các hình thức kiểm tra khác có thể khắc phục hạn chế này.

Kết luận

  • Đã xây dựng thành công bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan môn Dinh dưỡng trẻ em hệ Trung cấp với 486 câu hỏi đa dạng về dạng thức và mức độ nhận thức.
  • Bộ câu hỏi đảm bảo các tiêu chuẩn về độ khó, độ phân cách và tính khách quan, phù hợp với trình độ học sinh – sinh viên ngành Giáo dục Mầm non tại Trường Đại học Tiền Giang.
  • Quy trình xây dựng bộ câu hỏi được thực hiện bài bản, khoa học, bao gồm tham khảo ý kiến chuyên gia và thử nghiệm sư phạm, góp phần nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá.
  • Đề xuất áp dụng bộ câu hỏi trong các kỳ kiểm tra, tổ chức tập huấn giảng viên và xây dựng ngân hàng câu hỏi mở rộng nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.
  • Khuyến khích các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và học sinh – sinh viên tham khảo và ứng dụng kết quả nghiên cứu để đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá và nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.

Luận văn mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về phát triển các hình thức kiểm tra kết hợp nhằm đánh giá toàn diện năng lực học sinh, đồng thời kêu gọi các đơn vị giáo dục quan tâm và triển khai ứng dụng bộ câu hỏi trắc nghiệm khách quan trong thực tiễn giảng dạy.