Bảo Đảm Quyền Bất Khả Xâm Phạm Về Thân Thể Của Công Dân Theo Luật Tố Tụng Hình Sự Việt Nam

Quyền bất khả xâm phạm về thân thể gắn liền với tự do cá nhân. Đó là quyền được sống và hoạt động xã hội theo ý nguyện, không bị cấm đoán, ràng buộc, xâm phạm. Quyền bất khả xâm phạm và tự do có mối quan hệ biện chứng. Bảo đảm quyền bất khả xâm phạm là điều kiện để giải phóng, phát huy tối đa sức mạnh tinh thần, thể chất của con người. Ngược lại, khi cá nhân bị xâm phạm về thân thể, quyền tự do cũng bị xâm hại. Có thể định nghĩa: “Bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân là bảo đảm quyền không bị xâm phạm tự do về thân thể của công dân được pháp luật công nhận”. Khi pháp luật công nhận quyền này, Nhà nước phải có nghĩa vụ bảo đảm. Đồng thời, Nhà nước phải nghiêm cấm việc bắt, giữ, giam người trái pháp luật. Nếu có sự hạn chế quyền tự do thân thể, phải thực hiện theo trình tự, thủ tục pháp luật và chịu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Về nguyên tắc, khi Nhà nước công nhận các quyền con người, quyền công dân, các quyền đó là các giá trị xã hội cần được bảo đảm trở thành hiện thực vì lợi ích chung thông qua các biện pháp chính trị, kinh tế, pháp lý, văn hóa. Trong đó, bảo đảm pháp lý có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Bảo đảm pháp lý theo nghĩa chung nhất có thể được hiểu là các phương thức, phương tiện, công cụ, thể chế do Nhà nước đặt ra để bảo vệ, bảo đảm cho các quyền con người, quyền công dân được thực hiện và không bị xâm phạm. Trong lĩnh vực tố tụng hình sự, bảo đảm pháp lý cho quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân được thể hiện thông qua các quy định của pháp luật về các trường hợp, điều kiện, thủ tục bắt, tạm giữ, tạm giam người; các quy định về trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong việc bảo đảm quyền này; các quy định về xử lý các hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân.

Đây là nội dung quan trọng nhất của việc bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể. Pháp luật quy định chặt chẽ các trường hợp, điều kiện, thủ tục bắt, tạm giữ, tạm giam người. Chỉ khi có quyết định của Tòa án, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát, hoặc trong trường hợp phạm tội quả tang, thì mới được bắt người. Việc giữ người trong trường hợp khẩn cấp, việc bắt, tạm giữ, tạm giam người phải tuân thủ đúng quy định của Bộ luật TTHS. Mọi hành vi bắt, giữ, giam người trái pháp luật đều bị nghiêm cấm và xử lý nghiêm minh. Điều này nhằm ngăn chặn mọi sự tùy tiện xâm phạm đến tự do thân thể của công dân.

Bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể không chỉ là bảo vệ sự tự do về thể xác, mà còn bảo vệ sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người. Pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi xâm phạm đến sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người bị bắt, tạm giữ, tạm giam. Các cơ quan tiến hành tố tụng phải có trách nhiệm bảo đảm an toàn về sức khỏe, tính mạng cho người bị bắt, tạm giữ, tạm giam. Đồng thời, phải tôn trọng danh dự, nhân phẩm của họ, không được có hành vi xúc phạm, lăng mạ, nhục hình.

Pháp luật nghiêm cấm tuyệt đối mọi hình thức tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người bị bắt, tạm giữ, tạm giam. Đây là nguyên tắc bất di bất dịch, không có ngoại lệ. Bất kỳ hành vi vi phạm nào đều bị xử lý nghiêm khắc theo quy định của pháp luật. Điều này thể hiện sự tôn trọng tuyệt đối của Nhà nước đối với quyền con người, đặc biệt là quyền được bảo vệ về thân thể, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm.

Hệ thống pháp luật hoàn thiện, đồng bộ, rõ ràng, minh bạch là nền tảng quan trọng để bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân. Các quy định của pháp luật phải cụ thể hóa các quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, quy định rõ các trường hợp, điều kiện, thủ tục bắt, tạm giữ, tạm giam người. Đồng thời, phải có các chế tài đủ mạnh để xử lý các hành vi vi phạm. Việc thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật cho phù hợp với thực tiễn là rất cần thiết.

Năng lực, trình độ chuyên môn và phẩm chất đạo đức của người tiến hành tố tụng có vai trò quyết định trong việc bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân. Người tiến hành tố tụng phải nắm vững các quy định của pháp luật, có kỹ năng nghiệp vụ tốt, có tinh thần trách nhiệm cao, và có phẩm chất đạo đức trong sáng. Họ phải luôn tuân thủ pháp luật, tôn trọng quyền con người, và không được có hành vi lạm quyền, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát của cơ quan có thẩm quyền có vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân. Các cơ quan có thẩm quyền phải thường xuyên kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng. Khi phát hiện có hành vi vi phạm, phải xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật.

Nhìn chung, việc bảo đảm quyền bất khả xâm phạm về thân thể của công dân ở nước ta luôn được tôn trọng. Việc áp dụng các biện pháp bắt, tạm giữ, tạm giam được đảm bảo đúng pháp luật, có căn cứ, kịp thời, góp phần quan trọng vào công cuộc đấu tranh chống và phòng ngừa tội phạm. Các cơ quan tiến hành tố tụng đã có nhiều cố gắng trong việc nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát.

Vẫn còn tình trạng oan, sai trong điều tra, bắt, tạm giữ, tạm giam, truy tố, xét xử, gây nhiều bức xúc trong dư luận xã hội và xâm phạm đến các quyền con người, quyền công dân được pháp luật bảo vệ. Nguyên nhân của thực trạng này là do thể chế và thực tiễn hoạt động của các cơ quan có thẩm quyền còn những hạn chế, bất cập. Cần có các giải pháp đồng bộ để khắc phục tình trạng này.

Cần tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về bắt, tạm giữ, tạm giam người, bảo đảm tính cụ thể, rõ ràng, minh bạch, và phù hợp với thực tiễn. Cần quy định rõ hơn về các trường hợp được bắt khẩn cấp, các biện pháp bảo đảm quyền của người bị bắt, tạm giữ, tạm giam, và trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng.

Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, và đạo đức nghề nghiệp cho người tiến hành tố tụng. Cần chú trọng đến việc trang bị cho họ kiến thức về quyền con người, kỹ năng giải quyết các tình huống phức tạp, và ý thức trách nhiệm cao trong công việc.

Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động áp dụng pháp luật trong việc bắt, tạm giữ, tạm giam của các cơ quan tiến hành tố tụng. Cần có cơ chế để người dân tham gia giám sát hoạt động của các cơ quan này. Khi phát hiện có hành vi vi phạm, phải xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật.

Hội nhập quốc tế tạo ra nhiều cơ hội để học hỏi kinh nghiệm của các nước tiên tiến trong việc bảo đảm quyền con người. Tuy nhiên, cũng đặt ra nhiều thách thức, đòi hỏi chúng ta phải nỗ lực hơn nữa để hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao năng lực thực thi pháp luật.

Cần đổi mới tư duy về quyền con người, coi quyền con người là giá trị cao nhất, cần được tôn trọng và bảo vệ. Cần tiếp cận quyền con người một cách toàn diện, không chỉ chú trọng đến các quyền dân sự, chính trị, mà còn chú trọng đến các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa.