I. Tổng Quan Nghiên Cứu Bản Sắc Văn Hóa Mường Hòa Bình
Văn hóa Mường là một văn hóa tộc người đã sớm khẳng định bản sắc riêng. Tộc Mường còn giữ được nhiều mối liên hệ nhất với văn hóa Đông Sơn, nền văn hóa gắn với thời đại Hùng Vương. Bản sắc văn hóa Mường cổ truyền vừa là cầu nối để tìm hiểu văn hóa quá khứ, vừa là cơ sở để hiểu sâu thêm văn hóa của người Việt. Sự vận động, biến đổi của văn hóa là một tất yếu trong sự phát triển, song đó phải là một biến đổi hợp quy luật. Văn hóa Mường đang biến đổi, nhiều giá trị đặc sắc đang biến dạng, thậm chí mất đi với tốc độ phi mã dưới tác động của kinh tế thị trường, đô thị hóa và toàn cầu hóa. Theo nghiên cứu của PGS, TS. Lương Quỳnh Khuê, việc tìm hiểu giá trị của bản sắc văn hóa Mường cổ truyền và xu hướng biến đổi của nó là một nhu cầu cấp thiết vừa có ý nghĩa văn hóa vừa có ý nghĩa kinh tế – xã hội rộng lớn và lâu dài vì sự phát triển bền vững.
1.1. Tính Cấp Thiết Nghiên Cứu Văn Hóa Mường Cổ Truyền
Việc nghiên cứu văn hóa Mường cổ truyền là cấp thiết vì nó giúp bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa độc đáo trước nguy cơ biến đổi và mai một. Nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa về mặt văn hóa mà còn có ý nghĩa kinh tế - xã hội quan trọng, góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng. Theo Báo cáo tổng kết đề tài cấp Bộ của Học viện Chính trị-Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, bản sắc văn hóa Mường cổ truyền đang đối mặt với nhiều nguy cơ do tác động của kinh tế thị trường và đô thị hóa.
1.2. Tình Hình Nghiên Cứu Về Văn Hóa Mường Hiện Nay
Các công trình nghiên cứu về văn hóa Mường từ đầu thế kỷ XX đến nay đi theo các hướng tiếp cận: giới thiệu khái quát về tỉnh Hòa Bình và văn hóa Hòa Bình, nghiên cứu dân tộc chí, nghiên cứu chuyên sâu vào một lĩnh vực nào đó của văn hóa Mường. Tuy nhiên, chưa có ai nghiên cứu một cách hệ thống những giá trị đặc sắc của văn hóa Mường cổ truyền cùng những biến đổi của nó và đi tìm nguyên nhân của sự biến đổi ấy trong đời sống xã hội hiện nay.
II. Cách Nhận Diện Bản Sắc Văn Hóa Mường Giá Trị Cốt Lõi
Để tìm hiểu bản sắc văn hóa Mường qua các giá trị mà dân tộc Mường đã sáng tạo, tích lũy trong lịch sử, trước hết cần thống nhất về mặt lý luận. Văn hóa là toàn bộ những sáng tạo vật chất và tinh thần của con người vì mục đích sinh tồn và phát triển. Bản sắc dân tộc của văn hóa là những cái riêng độc đáo của một dân tộc, một tộc người mà nhờ đó, người ta có thể phân biệt dân tộc này với dân tộc khác. Khi nói đến bản sắc văn hóa, người ta muốn nói đến cái tinh hoa của một nền văn hóa. Báo cáo tổng kết đề tài cấp Bộ của Học viện Chính trị-Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh đã đưa ra các định nghĩa cụ thể về văn hóa và bản sắc văn hóa.
2.1. Khái Niệm Văn Hóa Và Bản Sắc Dân Tộc Của Văn Hóa
Văn hóa bao gồm cả văn hóa vật chất và văn hóa tinh thần, gắn liền với một cộng đồng người nhất định. Bản sắc dân tộc của văn hóa là những phẩm chất tốt đẹp của một dân tộc đã phát triển đến một trình độ cao, được lịch sử sàng lọc, thử thách và khẳng định. Nó kết tinh trong hệ giá trị mà cộng đồng lựa chọn, thể hiện sinh động trong các sáng tạo văn hóa, trở thành cốt cách dân tộc đặc sắc.
2.2. Biểu Hiện Của Bản Sắc Văn Hóa Mường Vật Chất và Tinh Thần
Bản sắc văn hóa Mường biểu hiện sinh động trong nội dung và hình thức của các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể mà dân tộc đã sáng tạo, tích lũy trong lịch sử tồn tại và phát triển của mình. Nhờ đó mà nền văn hóa luôn khẳng định được cá tính và bản lĩnh riêng trong quá trình phát triển. Điều này được thể hiện rõ trong các công trình nghiên cứu về văn hóa Mường.
2.3. Tộc Mường và Vị Thế Trong Cộng Đồng Dân Tộc Việt
Tộc Mường trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam vùng đất Hòa Bình có con người cư trú rất sớm. Chính nơi đây, các nhà Khảo cổ học đã tìm ra những chứng tích của một nền văn hóa bắt đầu chuyển sang thời kỳ đá mới tiêu biểu cho cả khu vực Đông Nam Á lục địa, tồn tại cách ngày nay từ 18. Đó chính là “Văn hóa Hòa Bình”- cầu nối trung gian giữa Văn hóa Sơn Vi (tiền Hòa Bình ) và Văn hóa Bắc Sơn ( hậu Hòa Bình ). Con cháu của cư dân Hòa Bình, Bắc Sơn sau này chính là người Lạc Việt - những người đã tạo dựng nên nền văn minh Việt cổ.
III. Cách Bảo Tồn Văn Hóa Mường Kiến Nghị và Giải Pháp
Để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa Mường cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện, bao gồm cả chính sách văn hóa, đầu tư cho nghiên cứu, giáo dục, và phát triển du lịch văn hóa cộng đồng. Cần khẳng định giá trị của Mo Mường, hoàn thiện và bổ sung “Dự án bảo tồn Làng văn hóa Mường cổ truyền”, bảo tồn những ngôi nhà sàn Mường cổ, hiện đại hóa nhà sàn truyền thống, xây dựng nhà Văn hóa thôn bản. Đồng thời, lồng ghép việc bảo tồn cây dược liệu với chính sách giao đất, giao rừng, trồng và bảo vệ rừng; phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hóa. Thành lập “Trung tâm Nghiên cứu, Bảo tồn văn hóa Mường”.
3.1. Căn Cứ Xây Dựng Hệ Giải Pháp Bảo Tồn Văn Hóa Mường
Việc xây dựng hệ giải pháp cần dựa trên lý luận về quy luật vận động và biến đổi của văn hóa và bản sắc dân tộc của văn hóa. Đồng thời, cần dựa vào đường lối, chính sách văn hóa của Đảng và Nhà nước, và kết quả nghiên cứu của đề tài. Từ đó, đề xuất các giải pháp phù hợp với thực tiễn và có tính khả thi cao.
3.2. Các Giải Pháp Chủ Yếu Nhằm Bảo Tồn Văn Hóa Mường
Các giải pháp chủ yếu bao gồm: Về chính sách văn hóa, cần có chính sách khuyến khích, hỗ trợ cho việc bảo tồn và phát huy văn hóa Mường. Cần khẳng định giá trị của Mo Mường, hoàn thiện và bổ sung “Dự án bảo tồn Làng văn hóa Mường cổ truyền”. Bảo tồn những ngôi nhà sàn Mường cổ trong các vùng Mường, hiện đại hóa nhà sàn truyền thống. Đồng thời xây dựng nhà Văn hóa thôn bản, lồng ghép việc bảo tồn cây dược liệu với chính sách giao đất, giao rừng, trồng và bảo vệ rừng. Phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hóa. Thành lập “Trung tâm Nghiên cứu, Bảo tồn văn hóa Mường”.
IV. Ứng Dụng Du Lịch Văn Hóa Mường Cách Phát Huy Giá Trị
Du lịch văn hóa cộng đồng Mường là một hướng đi tiềm năng để phát huy giá trị văn hóa, đồng thời tạo thu nhập cho người dân địa phương. Cần có quy hoạch, đầu tư, và quản lý bài bản để đảm bảo du lịch phát triển bền vững và không gây ảnh hưởng tiêu cực đến bản sắc văn hóa Mường. Du lịch văn hóa cần gắn liền với bảo tồn di sản, phát huy nghề thủ công truyền thống, và quảng bá ẩm thực Mường.
4.1. Phát Triển Du Lịch Sinh Thái Và Du Lịch Văn Hóa Mường
Du lịch sinh thái và du lịch văn hóa là hai hình thức du lịch có tiềm năng lớn ở Hòa Bình. Du lịch sinh thái giúp bảo tồn thiên nhiên và văn hóa địa phương. Du lịch văn hóa giúp du khách hiểu rõ hơn về lịch sử, phong tục tập quán, và nghệ thuật của người Mường.
4.2. Xây Dựng Làng Văn Hóa Mường Cổ Truyền Thu Hút Du Khách
Việc xây dựng Làng văn hóa Mường cổ truyền là một giải pháp quan trọng để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa Mường. Làng văn hóa sẽ là nơi trưng bày, giới thiệu các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của người Mường, thu hút du khách đến tham quan và tìm hiểu.
V. Biến Đổi Văn Hóa Mường Xu Hướng và Dự Báo Tương Lai
Tổng quan về xu hướng biến đổi của bản sắc văn hóa Mường hiện nay và những dự báo từ sau năm 1954 đến nay cho thấy nhiều giá trị đang dần thay đổi. Dự báo xu hướng biến đổi của bản sắc văn hóa Mường trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước cần được xem xét cẩn trọng. Sự biến đổi này đặt ra những thách thức không nhỏ cho việc bảo tồn di sản văn hóa Mường.
5.1. Tổng Quan Về Xu Hướng Biến Đổi Từ Sau 1954
Từ sau năm 1954, văn hóa Mường đã trải qua nhiều biến đổi do tác động của các yếu tố kinh tế, xã hội và chính trị. Nhiều phong tục tập quán truyền thống đã dần mai một, nhường chỗ cho các hình thức văn hóa mới du nhập từ bên ngoài.
5.2. Dự Báo Về Xu Hướng Biến Đổi Trong Thời Kỳ Công Nghiệp Hóa
Trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, bản sắc văn hóa Mường sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức. Các giá trị văn hóa truyền thống có thể bị thương mại hóa, lai tạp hoặc thậm chí biến mất hoàn toàn nếu không có các biện pháp bảo tồn hiệu quả.
VI. Kết Luận Tương Lai Bảo Tồn Văn Hóa Mường Hòa Bình
Việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa Mường là một nhiệm vụ quan trọng và cấp bách. Cần có sự chung tay của cộng đồng, chính quyền địa phương, và các nhà nghiên cứu để bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa độc đáo của người Mường, góp phần vào sự phát triển bền vững của tỉnh Hòa Bình và đất nước. Việc nghiên cứu và ứng dụng các giải pháp bảo tồn văn hóa là hết sức cần thiết.
6.1. Tầm Quan Trọng Của Việc Bảo Tồn Văn Hóa Mường
Việc bảo tồn văn hóa Mường không chỉ là bảo tồn một di sản văn hóa mà còn là bảo tồn một phần quan trọng của lịch sử và bản sắc dân tộc Việt Nam. Nó cũng góp phần vào việc đa dạng hóa văn hóa và thu hút du khách đến với Hòa Bình.
6.2. Hướng Đến Tương Lai Phát Triển Bền Vững Của Văn Hóa Mường
Để đảm bảo sự phát triển bền vững của văn hóa Mường, cần có sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát huy. Cần khuyến khích người Mường giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo điều kiện cho họ tiếp cận với các giá trị văn hóa mới phù hợp với thời đại.
