I. Khái niệm và đặc trưng của Hợp đồng Lao động HĐLĐ
Phần này phân tích khái niệm HĐLĐ theo BLLĐ năm 1994 (sửa đổi năm 2002) và BLLĐ năm 2012, nhấn mạnh vai trò trung tâm của nó trong điều chỉnh quan hệ lao động (QHLĐ). Đặc biệt, HĐLĐ tạo ra sự phụ thuộc pháp lý của người lao động (NLĐ) vào người sử dụng lao động (NSDLĐ), với việc làm có trả công là đối tượng chính. HĐLĐ phải do NLĐ đích danh thực hiện và bị giới hạn bởi pháp luật, đảm bảo quyền lợi tối đa cho NLĐ. Cuối cùng, HĐLĐ có thể kéo dài trong thời gian nhất định hoặc không xác định, phụ thuộc vào tính chất công việc.
1.1. Khái niệm
HĐLĐ là trọng tâm của pháp luật lao động (PLLĐ) Việt Nam, được định nghĩa rõ trong BLLĐ 1994 (sửa đổi 2002) và BLLĐ 2012. HĐLĐ thể hiện sự thỏa thuận giữa NLĐ và NSDLĐ về việc làm, điều kiện lao động, quyền, và nghĩa vụ. BLLĐ 2012 được ban hành để phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội mới và các luật chuyên ngành khác.
1.2. Đặc trưng
HĐLĐ mang 5 đặc trưng chính: (1) Tạo ra sự phụ thuộc pháp lý của NLĐ vào NSDLĐ trong quá trình làm việc. (2) Đối tượng là việc làm có trả công, mua bán sức lao động thông qua thời gian và trình độ. (3) NLĐ phải đích danh thực hiện công việc, không được tự ý chuyển giao. (4) Thỏa thuận trong HĐLĐ bị giới hạn bởi pháp luật, đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. (5) Thời hạn HĐLĐ có thể xác định hoặc không xác định, phụ thuộc vào loại công việc.
II. Vai trò của HĐLĐ trong việc điều chỉnh QHLĐ tại Doanh nghiệp DN
HĐLĐ đóng vai trò then chốt trong việc hình thành, điều chỉnh, và chấm dứt QHLĐ tại doanh nghiệp (DN). Nó là căn cứ pháp lý chủ yếu, đảm bảo tính tự do, tự nguyện trong quan hệ giữa NLĐ và NSDLĐ, phù hợp với nền kinh tế thị trường.
2.1. Hình thức pháp lý chủ yếu
HĐLĐ là hình thức chủ yếu để thiết lập, thay đổi, và chấm dứt QHLĐ trong DN. Nó được áp dụng rộng rãi, thể hiện qua tỷ lệ lao động giao kết HĐLĐ cao trong các DN thuộc mọi thành phần kinh tế.
2.2. Đáp ứng nguyên tắc thị trường
HĐLĐ phù hợp với nguyên tắc tự do khế ước của nền kinh tế thị trường. NLĐ và NSDLĐ tự nguyện thỏa thuận về quyền lợi và nghĩa vụ, được pháp luật bảo hộ. BLLĐ 2012 bổ sung các nguyên tắc giao kết HĐLĐ dựa trên sự tự do, bình đẳng, và trung thực.
