Tổng quan nghiên cứu

Dưa lê (Cucumis melo L.) là cây trồng có giá trị dinh dưỡng và kinh tế cao, được trồng phổ biến tại nhiều vùng ở Việt Nam, đặc biệt là trong điều kiện nhà màng tại Thành phố Hồ Chí Minh. Theo báo cáo ngành, năng suất và chất lượng dưa lê hiện nay chưa ổn định, chưa đáp ứng đủ nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng. Việc sử dụng phân bón hữu cơ, đặc biệt là Humic Acid (HA), được xem là giải pháp tiềm năng để cải thiện sinh trưởng, năng suất và chất lượng quả dưa lê. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2023 tại Trung tâm Công nghệ Sinh học Thành phố Hồ Chí Minh nhằm xác định liều lượng HA phù hợp cho ba giống dưa lê Kim Hoàng Hậu, TL70 và TL144 trồng trong nhà màng, với mục tiêu nâng cao hiệu quả sinh trưởng, năng suất và chất lượng quả, đồng thời đảm bảo hiệu quả kinh tế.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba giống dưa lê trồng trên giá thể mụn dừa, với bốn mức liều lượng HA: 0g, 1g, 2g và 3g HA/lần/bầu, bón bốn lần trong các giai đoạn sinh trưởng quan trọng. Các chỉ tiêu đánh giá bao gồm chiều cao cây, đường kính gốc thân, số lá, diện tích lá, năng suất thực thu, hàm lượng đường tổng, vitamin C và độ giòn của quả. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc tối ưu hóa kỹ thuật canh tác dưa lê trong nhà màng, góp phần nâng cao giá trị sản phẩm và lợi nhuận cho người nông dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sinh trưởng thực vật và tác động của phân bón hữu cơ, đặc biệt là Humic Acid, đến quá trình phát triển cây trồng. Humic Acid là thành phần hữu cơ trong đất, có khả năng kích thích hoạt động của màng sinh chất H+ - ATPase, thúc đẩy vận chuyển ion và hấp thu dinh dưỡng, từ đó tăng cường sinh trưởng rễ và toàn cây. Các mô hình nghiên cứu tập trung vào ảnh hưởng của HA đến các chỉ tiêu sinh trưởng như chiều cao cây, đường kính thân, số lá, diện tích lá, cũng như các chỉ tiêu năng suất và chất lượng quả như hàm lượng đường tổng, vitamin C và độ giòn.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Humic Acid (HA): Chất hữu cơ tự nhiên kích thích sinh trưởng cây trồng.
  • Sinh trưởng cây: Bao gồm chiều cao, đường kính thân, số lá và diện tích lá.
  • Năng suất thực thu: Khối lượng quả thu hoạch thực tế trên diện tích.
  • Chất lượng quả: Đánh giá qua hàm lượng đường tổng, vitamin C và độ giòn.
  • Hiệu quả kinh tế: Lợi nhuận thu được sau khi trừ chi phí đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành theo thiết kế thí nghiệm hai yếu tố, bố trí hoàn toàn ngẫu nhiên với 12 nghiệm thức, mỗi nghiệm thức lặp lại 3 lần. Yếu tố A là liều lượng Humic Acid gồm 0g, 1g, 2g và 3g HA/lần/bầu, bón bốn lần vào các ngày 5, 15, 25 và 35 sau trồng. Yếu tố B là ba giống dưa lê: Kim Hoàng Hậu, TL70 và TL144. Tổng diện tích thí nghiệm là 648 m², mỗi ô thí nghiệm 18 m² với 45 cây.

Nguồn dữ liệu thu thập gồm các chỉ tiêu sinh trưởng (chiều cao cây, đường kính gốc thân, số lá, diện tích lá), thời gian ra hoa, thu hoạch, năng suất thực thu, các chỉ tiêu chất lượng quả (Brix, hàm lượng đường tổng, vitamin C, độ giòn) và hiệu quả kinh tế (chi phí, thu nhập, lợi nhuận). Số liệu được thu thập định kỳ 10 ngày/lần, xử lý bằng phần mềm SAS 9 với phân tích phương sai (ANOVA) và kiểm định Duncan ở mức ý nghĩa 0,05.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2023 tại nhà màng Trung tâm Công nghệ Sinh học Thành phố Hồ Chí Minh, với điều kiện nhiệt độ trung bình 31,5 - 32,1°C và độ ẩm 60-65%, phù hợp với sinh trưởng của dưa lê.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của HA đến thời gian sinh trưởng:
    Thời gian ra hoa đực của ba giống không bị ảnh hưởng đáng kể bởi liều lượng HA, dao động khoảng 16 ngày sau trồng. Tuy nhiên, thời gian ra hoa cái bị kéo dài khi tăng liều lượng HA, với ngày ra hoa cái muộn nhất ở liều 3g HA/lần/bầu (25,2 ngày) so với 0g HA (23,8 ngày). Thời gian thu hoạch không khác biệt rõ rệt giữa các liều lượng HA, dao động khoảng 60 ngày.

  2. Ảnh hưởng đến chiều cao cây:
    Chiều cao cây tăng rõ rệt khi bón HA, đặc biệt ở liều 1g HA/lần/bầu. Giống TL144 bón 1g HA đạt chiều cao trung bình 248,5 cm, cao hơn đáng kể so với các nghiệm thức khác. Ở các giai đoạn 10, 20 và 30 ngày sau trồng, chiều cao cây tăng từ 20,0 cm đến 251,1 cm, với sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các liều lượng HA.

  3. Ảnh hưởng đến đường kính gốc thân:
    Đường kính gốc thân tăng theo liều lượng HA, đạt cao nhất ở liều 1g HA/lần/bầu với giá trị 10,06 mm trung bình cho ba giống. Giống TL144 có đường kính gốc thân lớn nhất (11,70 mm) khi bón 1g HA, vượt trội so với các giống khác.

  4. Ảnh hưởng đến số lá và diện tích lá:
    Số lá và diện tích lá tăng khi bón HA, đặc biệt ở liều 2g HA/lần/bầu. Giống TL144 bón 1g HA có diện tích lá lớn nhất (523,2 cm²). Số lá dao động từ 4 lá (10 ngày sau trồng) đến 26 lá (30 ngày sau trồng), với sự khác biệt có ý nghĩa giữa các liều lượng HA.

  5. Năng suất và chất lượng quả:
    Liều lượng 1g HA/lần/bầu cho năng suất thực thu cao nhất, với khối lượng trung bình quả 1,61 kg/quả và năng suất 4,02 tấn/1.000 m² ở giống TL144. Hàm lượng đường tổng và vitamin C cũng tăng đáng kể ở liều này, lần lượt đạt 70,6 mg/g và 38,5 mg/100g thịt quả. Độ giòn quả được đánh giá cao, phù hợp với yêu cầu thị trường.

  6. Hiệu quả kinh tế:
    Lợi nhuận đạt 58.000.000 đồng/1.000 m² với tỉ suất lợi nhuận 0,96 khi bón 1g HA/lần/bầu cho giống TL144, cao hơn so với các nghiệm thức khác, cho thấy hiệu quả kinh tế rõ rệt của việc sử dụng HA đúng liều lượng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Humic Acid có tác động tích cực đến sinh trưởng và năng suất của dưa lê trong nhà màng, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của HA trong kích thích hoạt động màng sinh chất và hấp thu dinh dưỡng. Liều lượng 1g HA/lần/bầu được xác định là tối ưu, giúp cây phát triển chiều cao, đường kính thân và diện tích lá tốt nhất, đồng thời nâng cao năng suất và chất lượng quả.

Việc kéo dài thời gian ra hoa cái khi tăng liều HA có thể do tác động điều hòa sinh trưởng của HA trên hormone thực vật, cần cân nhắc để không ảnh hưởng đến chu kỳ thu hoạch. So với các nghiên cứu trước, chiều cao cây và năng suất trong nghiên cứu này cao hơn, có thể do điều kiện nhà màng và kỹ thuật canh tác được kiểm soát tốt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ chiều cao cây, đường kính thân và năng suất theo từng liều lượng HA, giúp minh họa rõ ràng tác động của HA. Bảng so sánh các chỉ tiêu chất lượng quả giữa các nghiệm thức cũng góp phần làm rõ hiệu quả của HA.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Áp dụng liều lượng 1g Humic Acid/lần/bầu cho ba giống dưa lê trong nhà màng nhằm tối ưu sinh trưởng và năng suất, thực hiện bón 4 lần vào các ngày 5, 15, 25 và 35 sau trồng. Thời gian áp dụng: ngay trong vụ canh tác hiện tại.

  2. Ưu tiên giống TL144 trong sản xuất do có khả năng sinh trưởng và năng suất vượt trội khi kết hợp với HA, giúp nâng cao hiệu quả kinh tế cho người trồng.

  3. Kiểm soát điều kiện nhà màng như nhiệt độ, độ ẩm và chế độ tưới để đảm bảo môi trường sinh trưởng tối ưu, giảm thiểu stress cho cây, từ đó phát huy tối đa hiệu quả của HA.

  4. Đào tạo và hướng dẫn kỹ thuật cho nông dân về cách sử dụng phân bón hữu cơ Humic Acid đúng liều lượng và thời điểm, đồng thời áp dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh sinh học để bảo vệ cây trồng an toàn và bền vững.

  5. Theo dõi và đánh giá liên tục các chỉ tiêu sinh trưởng, năng suất và chất lượng quả trong các vụ tiếp theo để điều chỉnh kỹ thuật phù hợp với điều kiện thực tế, đảm bảo hiệu quả kinh tế lâu dài.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nông dân và nhà sản xuất dưa lê trong nhà màng: Nghiên cứu cung cấp hướng dẫn cụ thể về liều lượng và thời điểm bón Humic Acid, giúp nâng cao năng suất và chất lượng quả, giảm chi phí đầu tư phân bón vô cơ.

  2. Các công ty cung cấp phân bón hữu cơ và vật tư nông nghiệp: Thông tin về hiệu quả kinh tế và kỹ thuật sử dụng HA giúp phát triển sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường và hỗ trợ khách hàng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành khoa học cây trồng: Cơ sở dữ liệu chi tiết về ảnh hưởng của HA đến các chỉ tiêu sinh trưởng và năng suất dưa lê, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về phân bón hữu cơ và cây trồng trong nhà màng.

  4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách nông nghiệp: Thông tin khoa học giúp xây dựng chính sách khuyến khích sử dụng phân bón hữu cơ, phát triển nông nghiệp bền vững và an toàn thực phẩm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Humic Acid là gì và tác dụng chính của nó đối với cây dưa lê?
    Humic Acid là thành phần hữu cơ tự nhiên trong đất, kích thích sinh trưởng rễ, tăng khả năng hấp thu dinh dưỡng và cải thiện sinh trưởng toàn cây. Ví dụ, nghiên cứu cho thấy bón 1g HA/lần/bầu giúp cây dưa lê TL144 đạt chiều cao 248,5 cm và năng suất 4,02 tấn/1.000 m².

  2. Liều lượng bón Humic Acid tối ưu cho dưa lê là bao nhiêu?
    Liều lượng 1g HA/lần/bầu bón 4 lần trong giai đoạn sinh trưởng được xác định là tối ưu, giúp tăng chiều cao cây, đường kính thân và năng suất quả, đồng thời cải thiện hàm lượng đường và vitamin C trong quả.

  3. Humic Acid có ảnh hưởng đến thời gian ra hoa và thu hoạch không?
    Nghiên cứu cho thấy HA không ảnh hưởng đến thời gian ra hoa đực và thu hoạch, nhưng liều cao (3g/lần/bầu) có thể kéo dài thời gian ra hoa cái, cần cân nhắc để không làm chậm chu kỳ sản xuất.

  4. Sử dụng Humic Acid có an toàn và thân thiện với môi trường không?
    Humic Acid là phân bón hữu cơ, không độc hại, không gây ô nhiễm môi trường và an toàn cho người tiêu dùng, phù hợp với xu hướng nông nghiệp bền vững.

  5. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tế sản xuất?
    Người trồng nên áp dụng liều lượng HA 1g/lần/bầu, bón 4 lần theo lịch trình nghiên cứu, kết hợp với quản lý nhà màng và phòng trừ sâu bệnh sinh học để đạt hiệu quả cao nhất.

Kết luận

  • Humic Acid có tác động tích cực đến sinh trưởng, năng suất và chất lượng quả của ba giống dưa lê trồng trong nhà màng tại Thành phố Hồ Chí Minh.
  • Liều lượng 1g HA/lần/bầu bón 4 lần là mức tối ưu, giúp giống TL144 đạt chiều cao 248,5 cm, đường kính thân 11,7 mm, năng suất 4,02 tấn/1.000 m² và hàm lượng đường tổng cao nhất.
  • HA không ảnh hưởng đến thời gian ra hoa đực và thu hoạch, nhưng liều cao có thể kéo dài thời gian ra hoa cái.
  • Hiệu quả kinh tế rõ rệt với lợi nhuận đạt 58 triệu đồng/1.000 m² và tỉ suất lợi nhuận 0,96 khi áp dụng liều lượng HA tối ưu.
  • Khuyến nghị áp dụng kỹ thuật bón HA kết hợp quản lý nhà màng và phòng trừ sâu bệnh để nâng cao hiệu quả sản xuất dưa lê.

Next steps: Triển khai áp dụng quy trình bón HA trong các vụ sản xuất tiếp theo, mở rộng nghiên cứu về ảnh hưởng của HA trên các giống dưa lê khác và điều kiện khí hậu khác nhau.

Call-to-action: Các nhà sản xuất và nghiên cứu nên phối hợp để phổ biến kỹ thuật bón Humic Acid, góp phần phát triển nông nghiệp hữu cơ và bền vững tại Việt Nam.