Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghệ thông tin và mạng internet phát triển mạnh mẽ, thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng trở nên phổ biến trên toàn cầu. Tại Việt Nam, theo đề án “Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2016-2020” của Chính phủ, mục tiêu là giảm dần việc sử dụng tiền mặt, thúc đẩy thanh toán điện tử và giảm chi phí xã hội liên quan đến tiền mặt. Tỷ lệ người dùng smartphone tại Việt Nam đã tăng từ 20% năm 2013 lên 72% năm 2016, với khoảng 48 triệu thuê bao di động băng thông rộng tính đến giữa năm 2017. Báo cáo của Visa cho thấy 88% người tiêu dùng rất có khả năng sử dụng smartphone để thanh toán, và thanh toán di động dự kiến vượt 142 tỷ USD vào năm 2019.

Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán qua điện thoại thông minh của khách hàng cá nhân tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) chi nhánh Đồng Nai, đặc biệt là dịch vụ Samsung Pay. Mục tiêu cụ thể gồm xác định các yếu tố tác động, đo lường mức độ ảnh hưởng và đề xuất giải pháp mở rộng thị trường khách hàng sử dụng dịch vụ này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khách hàng cá nhân tại trụ sở và 6 phòng giao dịch của BIDV Đồng Nai trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2018. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần cung cấp bằng chứng thực nghiệm giúp BIDV Đồng Nai định hướng phát triển dịch vụ thanh toán qua điện thoại thông minh, đồng thời hỗ trợ các ngân hàng khác trong việc xây dựng chiến lược tiếp thị hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:

  • Lý thuyết hành vi dự định (TPB): Mô hình này mở rộng từ lý thuyết hành động hợp lý, bổ sung yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi, giải thích ý định thực hiện hành vi dựa trên thái độ, chuẩn mực chủ quan và khả năng kiểm soát hành vi.

  • Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM): Đề xuất bởi Davis (1989), mô hình tập trung vào hai yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định sử dụng công nghệ là nhận thức tính hữu ích và nhận thức dễ sử dụng.

  • Mô hình chấp nhận và sử dụng công nghệ (UTAUT): Tích hợp các mô hình trước đó, gồm bốn yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi chấp nhận công nghệ là kỳ vọng hiệu quả, kỳ vọng dễ dàng, ảnh hưởng xã hội và điều kiện thuận lợi, cùng các biến điều tiết như giới tính, tuổi tác, kinh nghiệm.

Nghiên cứu cũng bổ sung các khái niệm chuyên ngành như nhận thức về sự an toàn, ảnh hưởng xã hội và nhận thức về sự đổi mới cá nhân. Các yếu tố này được xác định dựa trên tổng hợp các nghiên cứu trước đây về thanh toán di động và hành vi người tiêu dùng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với quy trình gồm hai giai đoạn: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức. Dữ liệu được thu thập thông qua bảng câu hỏi khảo sát với 250 khách hàng cá nhân tại trụ sở và 6 phòng giao dịch BIDV Đồng Nai, lựa chọn theo phương pháp thuận tiện. Các biến quan sát được đo bằng thang đo Likert 5 điểm từ "hoàn toàn không đồng ý" đến "hoàn toàn đồng ý".

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS 20, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để đánh giá giá trị hội tụ và phân biệt, phân tích tương quan và hồi quy bội để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến ý định sử dụng dịch vụ. Cỡ mẫu 250 đảm bảo phù hợp với yêu cầu tối thiểu cho phân tích nhân tố và hồi quy đa biến theo các công thức chuẩn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng tích cực của nhận thức tính hữu ích: Kết quả hồi quy cho thấy nhận thức về sự hữu ích có tác động mạnh mẽ đến ý định sử dụng dịch vụ Samsung Pay, với hệ số hồi quy đạt mức ý nghĩa cao. Khách hàng có xu hướng sử dụng dịch vụ khi họ tin rằng Samsung Pay giúp thanh toán nhanh hơn và tiết kiệm thời gian.

  2. Nhận thức dễ sử dụng góp phần quan trọng: Yếu tố nhận thức dễ sử dụng cũng có ảnh hưởng tích cực rõ rệt đến ý định sử dụng, thể hiện qua các biến quan sát như thao tác dễ dàng, hướng dẫn rõ ràng và khả năng sử dụng mọi lúc mọi nơi.

  3. Nhận thức về sự an toàn là yếu tố then chốt: Khách hàng đánh giá cao tính bảo mật của dịch vụ, đặc biệt là bảo vệ thông tin tài chính và đảm bảo giao dịch an toàn, điều này thúc đẩy ý định sử dụng Samsung Pay.

  4. Ảnh hưởng xã hội tác động tích cực: Ý kiến của gia đình, bạn bè và đồng nghiệp có ảnh hưởng đáng kể đến quyết định sử dụng dịch vụ, thể hiện qua sự đồng thuận và khuyến khích từ môi trường xã hội.

  5. Nhận thức về sự đổi mới cá nhân: Khách hàng có xu hướng thử nghiệm công nghệ mới sớm hơn có ý định sử dụng dịch vụ cao hơn, tuy nhiên biến quan sát liên quan đến sự không lưỡng lự khi thử nghiệm công nghệ mới được loại bỏ do không đạt độ tin cậy.

Ngoài ra, phân tích ANOVA cho thấy có sự khác biệt ý định sử dụng dịch vụ giữa các nhóm tuổi, trình độ học vấn và thu nhập, trong đó nhóm khách hàng trẻ tuổi (26-35), có trình độ đại học trở lên và thu nhập trên 15 triệu đồng/tháng có ý định sử dụng cao hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của nhận thức tính hữu ích và dễ sử dụng trong việc chấp nhận công nghệ mới. Nhận thức về sự an toàn được xem là yếu tố quyết định trong bối cảnh thanh toán điện tử, khi khách hàng đặc biệt quan tâm đến bảo mật thông tin và rủi ro gian lận. Ảnh hưởng xã hội cũng đóng vai trò thúc đẩy ý định sử dụng, nhất là trong môi trường đa dạng văn hóa và xã hội như Việt Nam.

Sự khác biệt về ý định sử dụng giữa các nhóm nhân khẩu học phản ánh xu hướng người trẻ, có trình độ và thu nhập cao dễ tiếp nhận công nghệ mới hơn, phù hợp với đặc điểm khách hàng mục tiêu của dịch vụ Samsung Pay. Việc loại bỏ biến không phù hợp trong thang đo nhận thức đổi mới cá nhân giúp nâng cao độ tin cậy của mô hình nghiên cứu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến ý định sử dụng, bảng phân tích ANOVA minh họa sự khác biệt giữa các nhóm nhân khẩu học, và biểu đồ đường thể hiện xu hướng tăng số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông về lợi ích và tiện ích của Samsung Pay: Ngân hàng cần đẩy mạnh các chiến dịch quảng bá nhằm nâng cao nhận thức về tính hữu ích và tiết kiệm thời gian khi sử dụng dịch vụ, qua các kênh truyền thông số và trực tiếp. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách hàng nhận thức tích cực lên ít nhất 80% trong vòng 12 tháng.

  2. Cải thiện trải nghiệm người dùng, đơn giản hóa thao tác sử dụng: Phát triển giao diện thân thiện, hướng dẫn sử dụng rõ ràng và hỗ trợ kỹ thuật nhanh chóng để nâng cao nhận thức dễ sử dụng. Đặt mục tiêu giảm tỷ lệ khách hàng gặp khó khăn khi sử dụng xuống dưới 10% trong 6 tháng tới.

  3. Tăng cường bảo mật và truyền thông về an toàn giao dịch: Đầu tư vào công nghệ bảo mật, đồng thời cung cấp thông tin minh bạch về các biện pháp bảo vệ dữ liệu để tăng cường niềm tin khách hàng. Mục tiêu đạt tỷ lệ khách hàng cảm thấy an toàn trên 90% trong vòng 1 năm.

  4. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và ảnh hưởng xã hội: Tổ chức các chương trình giới thiệu, khuyến mãi dành cho nhóm khách hàng thân thiết và tạo hiệu ứng lan tỏa qua mạng xã hội, bạn bè, gia đình. Mục tiêu tăng số lượng khách hàng đăng ký mới qua kênh giới thiệu lên 30% trong 9 tháng.

  5. Phát triển các chương trình ưu đãi và hỗ trợ khách hàng trẻ, có trình độ và thu nhập cao: Tập trung vào nhóm khách hàng mục tiêu để khai thác tiềm năng sử dụng dịch vụ, đồng thời mở rộng sang các nhóm khách hàng khác thông qua đào tạo và hỗ trợ. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách hàng trẻ sử dụng dịch vụ lên 50% trong 1 năm.

Các giải pháp trên cần được phối hợp thực hiện bởi bộ phận marketing, công nghệ thông tin, chăm sóc khách hàng và quản lý chi nhánh BIDV Đồng Nai, với kế hoạch triển khai cụ thể theo từng quý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý ngân hàng BIDV: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán qua điện thoại thông minh để xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm và dịch vụ phù hợp, nâng cao thị phần và lợi nhuận.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng, Quản lý kinh tế: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến hành vi người tiêu dùng và công nghệ tài chính.

  3. Các công ty công nghệ tài chính (Fintech): Hiểu rõ các yếu tố thúc đẩy và cản trở việc chấp nhận công nghệ thanh toán di động, từ đó thiết kế sản phẩm và chiến lược tiếp thị hiệu quả hơn.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức phát triển thanh toán không dùng tiền mặt: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ phát triển thanh toán điện tử, góp phần thực hiện đề án quốc gia về thanh toán không dùng tiền mặt.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán qua điện thoại thông minh?
    Nhận thức về tính hữu ích được xác định là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, khách hàng có xu hướng sử dụng dịch vụ khi thấy nó giúp tiết kiệm thời gian và thuận tiện hơn so với phương thức truyền thống.

  2. Tại sao nhận thức về sự an toàn lại quan trọng trong thanh toán di động?
    Bảo mật thông tin tài chính và đảm bảo giao dịch an toàn là mối quan tâm hàng đầu của khách hàng, ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin và quyết định sử dụng dịch vụ.

  3. Ảnh hưởng xã hội tác động như thế nào đến việc sử dụng Samsung Pay?
    Ý kiến và khuyến khích từ gia đình, bạn bè và đồng nghiệp tạo động lực cho khách hàng thử nghiệm và tiếp tục sử dụng dịch vụ, đặc biệt trong môi trường xã hội đa dạng.

  4. Có sự khác biệt về ý định sử dụng dịch vụ giữa các nhóm tuổi và thu nhập không?
    Có, nhóm khách hàng trẻ tuổi (26-35), có trình độ đại học trở lên và thu nhập cao có ý định sử dụng dịch vụ cao hơn so với các nhóm khác.

  5. Làm thế nào để BIDV Đồng Nai tăng số lượng khách hàng sử dụng Samsung Pay?
    BIDV cần đẩy mạnh truyền thông về lợi ích, cải thiện trải nghiệm người dùng, tăng cường bảo mật, tổ chức các chương trình khuyến mãi và tận dụng ảnh hưởng xã hội để thu hút khách hàng mới.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định năm yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến ý định sử dụng dịch vụ thanh toán qua điện thoại thông minh tại BIDV Đồng Nai: nhận thức tính hữu ích, nhận thức dễ sử dụng, nhận thức về sự an toàn, ảnh hưởng xã hội và nhận thức về sự đổi mới cá nhân.
  • Nhận thức tính hữu ích và sự an toàn là hai yếu tố có tác động mạnh nhất, trong khi ảnh hưởng xã hội và nhận thức đổi mới cá nhân cũng đóng vai trò quan trọng.
  • Có sự khác biệt ý định sử dụng dịch vụ giữa các nhóm nhân khẩu học, đặc biệt là tuổi tác, trình độ học vấn và thu nhập.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để BIDV Đồng Nai và các ngân hàng khác xây dựng chiến lược phát triển dịch vụ thanh toán qua điện thoại thông minh hiệu quả.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp nâng cao nhận thức và trải nghiệm khách hàng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các khu vực và đối tượng khách hàng khác để hoàn thiện mô hình.

Hành động ngay hôm nay để tận dụng cơ hội phát triển dịch vụ thanh toán di động, góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt và nâng cao trải nghiệm khách hàng tại BIDV Đồng Nai!