Tổng quan nghiên cứu

Thị trường thuốc không kê toa (OTC) tại Việt Nam, đặc biệt là tại thành phố Hồ Chí Minh, đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ với giá trị ước tính đạt khoảng 520 triệu USD vào năm 2011, chiếm 27% tổng chi tiêu cho các loại thuốc. Người tiêu dùng ngày càng có xu hướng tự điều trị các bệnh thông thường bằng thuốc không kê toa, tạo ra nhu cầu lớn và đa dạng trên thị trường. Tuy nhiên, các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua thuốc không kê toa của người tiêu dùng tại thành phố Hồ Chí Minh vẫn chưa được nghiên cứu sâu sắc và toàn diện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua thuốc không kê toa của người tiêu dùng tại thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời đo lường mức độ tác động của từng yếu tố. Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi thành phố Hồ Chí Minh với đối tượng khảo sát là người tiêu dùng mua thuốc không kê toa tại các nhà thuốc bán lẻ và các điểm mua thuốc khác trong thành phố. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với các doanh nghiệp dược phẩm và nhà thuốc bán lẻ trong việc xây dựng chiến lược tiếp thị, nâng cao hiệu quả kinh doanh và phục vụ khách hàng tốt hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết hành vi tiêu dùng của Philip Kotler, trong đó nhấn mạnh quá trình ra quyết định mua của người tiêu dùng gồm các bước: nhận biết nhu cầu, tìm kiếm thông tin, đánh giá lựa chọn, quyết định mua và hành vi sau mua. Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua được phân thành nhóm văn hóa, xã hội, cá nhân và tâm lý.

Ngoài ra, mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên các nghiên cứu trước đây về quyết định mua thuốc không kê toa của Shah (2010) và Zhou (2012). Mô hình đề xuất bao gồm 6 yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua thuốc không kê toa: giá thuốc, bao bì thuốc, lòng tin vào nhà sản xuất, chất lượng thuốc, ảnh hưởng từ nhóm tham khảo và lòng tin vào nhà thuốc. Trong đó, lòng tin vào nhà thuốc chịu ảnh hưởng bởi hình thức nhà thuốc, chất lượng dịch vụ và chất lượng sản phẩm tại nhà thuốc.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Giá trị dành cho khách hàng: sự chênh lệch giữa tổng giá trị nhận được và tổng chi phí bỏ ra.
  • Lòng tin vào nhà thuốc: niềm tin của người tiêu dùng vào năng lực, độ tin cậy và tính toàn vẹn của nhà thuốc.
  • Ảnh hưởng từ nhóm tham khảo: tác động của bác sĩ, dược sĩ, gia đình, bạn bè đến quyết định mua.
  • Chất lượng thuốc: hiệu quả điều trị, an toàn và tính tiện dụng của thuốc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn chính:

  1. Nghiên cứu sơ bộ:

    • Thu thập 20 ý kiến định tính từ người tiêu dùng qua phỏng vấn tay đôi và thảo luận nhóm nhằm xây dựng thang đo sơ bộ.
    • Khảo sát định lượng sơ bộ với 150 người tiêu dùng để hiệu chỉnh thang đo.

  2. Nghiên cứu chính thức:

    • Khảo sát định lượng với 395 người tiêu dùng mua thuốc không kê toa tại thành phố Hồ Chí Minh, sử dụng phương pháp lấy mẫu thuận tiện.
    • Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi với thang đo Likert 5 điểm.
    • Phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS 20.0, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy tuyến tính bội và kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm người tiêu dùng theo giới tính, trình độ học vấn và thu nhập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua thuốc không kê toa:
    Kết quả phân tích hồi quy cho thấy có 4 yếu tố có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến quyết định mua thuốc không kê toa tại thành phố Hồ Chí Minh, bao gồm:

    • Giá thuốc (tác động mạnh nhất)
    • Chất lượng thuốc
    • Ảnh hưởng từ nhóm tham khảo
    • Lòng tin vào nhà thuốc

  2. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố:

    • Giá thuốc phù hợp với thu nhập và hiệu quả điều trị được người tiêu dùng đánh giá cao, chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 35-40%.
    • Chất lượng thuốc, bao gồm hiệu quả điều trị và an toàn khi sử dụng, chiếm khoảng 25-30%.
    • Ảnh hưởng từ nhóm tham khảo như bác sĩ, dược sĩ, gia đình và bạn bè chiếm khoảng 15-20%.
    • Lòng tin vào nhà thuốc, dựa trên hình thức nhà thuốc, chất lượng dịch vụ và sản phẩm, chiếm khoảng 10-15%.

  3. Kiểm định sự khác biệt trong quyết định mua thuốc không kê toa:

    • Người tiêu dùng có thu nhập cao có xu hướng quan tâm nhiều hơn đến chất lượng thuốc và lòng tin vào nhà thuốc so với nhóm thu nhập thấp.
    • Trình độ học vấn ảnh hưởng đến mức độ tham khảo ý kiến nhóm tham khảo trước khi mua thuốc.
    • Giới tính không tạo ra sự khác biệt đáng kể trong quyết định mua thuốc không kê toa.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện trên có thể giải thích như sau: Giá thuốc là yếu tố quyết định hàng đầu do người tiêu dùng luôn cân nhắc chi phí phù hợp với thu nhập và hiệu quả điều trị. Chất lượng thuốc được đánh giá dựa trên hiệu quả và độ an toàn, điều này phù hợp với đặc thù sản phẩm liên quan trực tiếp đến sức khỏe. Ảnh hưởng từ nhóm tham khảo phản ánh vai trò quan trọng của các chuyên gia y tế và người thân trong việc cung cấp thông tin và tư vấn. Lòng tin vào nhà thuốc được xây dựng dựa trên hình thức, dịch vụ và chất lượng sản phẩm, góp phần tạo sự an tâm cho người tiêu dùng.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với mô hình của Zhou (2012) và Shah (2010) nhưng có sự điều chỉnh phù hợp với đặc điểm thị trường Việt Nam. Việc phân tích sự khác biệt giữa các nhóm người tiêu dùng giúp doanh nghiệp dược phẩm và nhà thuốc bán lẻ có thể thiết kế các chiến lược tiếp cận phù hợp với từng phân khúc khách hàng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ ảnh hưởng của từng yếu tố và bảng so sánh mức độ quan tâm của các nhóm người tiêu dùng theo thu nhập và trình độ học vấn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Điều chỉnh chính sách giá thuốc: Các doanh nghiệp dược phẩm và nhà thuốc cần xây dựng chính sách giá phù hợp với thu nhập của người tiêu dùng tại thành phố Hồ Chí Minh, đảm bảo giá cả cạnh tranh nhưng vẫn phản ánh chất lượng thuốc. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, chủ thể là bộ phận marketing và quản lý sản phẩm.

  2. Nâng cao chất lượng thuốc và minh bạch thông tin: Tăng cường kiểm soát chất lượng thuốc, cung cấp đầy đủ thông tin về hiệu quả và an toàn trên bao bì và tài liệu kèm theo. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể là bộ phận sản xuất và kiểm định chất lượng.

  3. Tăng cường vai trò tư vấn của nhóm tham khảo: Đào tạo dược sĩ và nhân viên nhà thuốc nâng cao kiến thức, kỹ năng tư vấn để hỗ trợ người tiêu dùng trong việc lựa chọn thuốc phù hợp. Thời gian thực hiện 3-6 tháng, chủ thể là nhà thuốc và các tổ chức đào tạo.

  4. Xây dựng lòng tin vào nhà thuốc: Cải thiện hình thức nhà thuốc, nâng cao chất lượng dịch vụ và đa dạng hóa sản phẩm để tạo sự tin tưởng và hài lòng cho khách hàng. Thời gian thực hiện 6 tháng, chủ thể là nhà thuốc bán lẻ và doanh nghiệp dược phẩm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp dược phẩm: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua thuốc không kê toa để phát triển sản phẩm và chiến lược tiếp thị phù hợp, tăng doanh thu và thị phần.

  2. Nhà thuốc bán lẻ: Nắm bắt được nhu cầu và kỳ vọng của người tiêu dùng, từ đó cải tiến dịch vụ, hình thức và quản lý sản phẩm nhằm thu hút và giữ chân khách hàng.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, marketing: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong thực tiễn.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về dược phẩm và y tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách quản lý thị trường thuốc không kê toa, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và phát triển ngành dược bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định mua thuốc không kê toa?
    Giá thuốc được xác định là yếu tố có tác động mạnh nhất, chiếm khoảng 35-40% ảnh hưởng đến quyết định mua, do người tiêu dùng cân nhắc kỹ lưỡng chi phí phù hợp với thu nhập và hiệu quả điều trị.

  2. Lòng tin vào nhà thuốc được xây dựng dựa trên những yếu tố nào?
    Lòng tin vào nhà thuốc phụ thuộc vào hình thức nhà thuốc (vị trí, bày trí), chất lượng dịch vụ (tư vấn, hỗ trợ) và chất lượng sản phẩm được cung cấp tại nhà thuốc.

  3. Ảnh hưởng từ nhóm tham khảo gồm những ai?
    Nhóm tham khảo bao gồm bác sĩ, dược sĩ, gia đình và bạn bè, những người có vai trò tư vấn và cung cấp thông tin đáng tin cậy cho người tiêu dùng trước khi quyết định mua thuốc.

  4. Phương pháp lấy mẫu trong nghiên cứu là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp lấy mẫu thuận tiện với kích thước mẫu 395 người tiêu dùng tại thành phố Hồ Chí Minh, đảm bảo đủ số lượng để phân tích nhân tố và hồi quy.

  5. Nghiên cứu có áp dụng phần mềm nào để phân tích dữ liệu?
    Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 20.0, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá và phân tích hồi quy tuyến tính bội.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 4 yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua thuốc không kê toa tại thành phố Hồ Chí Minh: giá thuốc, chất lượng thuốc, ảnh hưởng từ nhóm tham khảo và lòng tin vào nhà thuốc.
  • Giá thuốc là yếu tố tác động mạnh nhất, phản ánh sự quan tâm của người tiêu dùng đến chi phí và hiệu quả điều trị.
  • Lòng tin vào nhà thuốc được xây dựng dựa trên hình thức, dịch vụ và chất lượng sản phẩm, góp phần tạo sự an tâm cho người tiêu dùng.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho doanh nghiệp dược phẩm và nhà thuốc bán lẻ trong việc xây dựng chiến lược tiếp thị và nâng cao chất lượng dịch vụ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để so sánh và hoàn thiện mô hình.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả kinh doanh và phục vụ khách hàng tốt hơn trong thị trường thuốc không kê toa đầy tiềm năng!