Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thương mại điện tử (TMĐT) phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, Tây Ninh, một tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, đang chứng kiến sự gia tăng nhanh chóng về nhu cầu mua sắm trực tuyến, đặc biệt là mặt hàng trang phục. Theo khảo sát của Cục TMĐT và Kinh tế số năm 2017, số người tham gia mua sắm trực tuyến tại Việt Nam ước tính đạt 33,6 triệu người, với doanh số TMĐT B2C đạt khoảng 6,2 tỷ USD, tăng 24% so với năm trước. Tại Tây Ninh, thu nhập bình quân tháng của lao động khu vực thành thị đạt khoảng 5,096 triệu đồng, GRDP tăng 7% năm 2017, tổng mức bán lẻ hàng hóa đạt hơn 51 nghìn tỷ đồng, trong đó hàng may mặc chiếm 4%. Dân số từ 15 đến dưới 35 tuổi chiếm gần 39% dân số từ 15 tuổi trở lên, tạo tiềm năng lớn cho thị trường trang phục trực tuyến.

Tuy nhiên, việc mua trang phục qua mạng vẫn gặp nhiều khó khăn do người tiêu dùng không thể trực tiếp kiểm tra sản phẩm trước khi mua, dẫn đến cảm giác không chắc chắn và rủi ro cao hơn so với mua sắm truyền thống. Nghiên cứu nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua trang phục qua mạng của giới trẻ khu vực thành thị tỉnh Tây Ninh trong giai đoạn từ 11/9/2018 đến 30/9/2018, với mục tiêu nhận diện các nhân tố tác động, đánh giá mức độ ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh trực tuyến. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các doanh nghiệp định hướng chiến lược, cải thiện dịch vụ và đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng trẻ tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính về hành vi tiêu dùng và hành vi dự định:

  • Thuyết hành vi tiêu dùng của Philip Kotler (2007): Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng gồm văn hóa, xã hội, tâm lý và cá nhân. Văn hóa và xã hội ảnh hưởng qua các nhóm bạn bè, gia đình; tâm lý bao gồm động cơ, nhận thức, niềm tin và thái độ; cá nhân liên quan đến giai đoạn sống, nghề nghiệp và lối sống.

  • Thuyết hành động hợp lý (TRA): Mô hình cho thấy hành vi người tiêu dùng được quyết định bởi ý định thực hiện hành vi, chịu ảnh hưởng bởi thái độ và chuẩn chủ quan (nhận thức về sự kỳ vọng của người khác).

  • Thuyết hành vi dự định (TPB): Mở rộng TRA bằng việc bổ sung yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi, tức là cảm nhận về khả năng và điều kiện thực hiện hành vi, ảnh hưởng đến ý định mua hàng.

Các khái niệm chính trong mô hình nghiên cứu bao gồm: mua hàng thuận tiện, giá cảm nhận, nhận thức rủi ro, sự tin cậy, nhận thức tính dễ sử dụng, truyền miệng trực tuyến và kinh nghiệm khách hàng. Mô hình đề xuất gồm 7 nhân tố độc lập tác động đến ý định mua trang phục qua mạng (biến phụ thuộc).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

  • Nghiên cứu định tính: Phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm với 10 người kinh doanh và người tiêu dùng có kinh nghiệm hoặc ý định mua trang phục qua mạng tại thành thị Tây Ninh. Mục đích là xây dựng và hiệu chỉnh thang đo các biến trong mô hình.

  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu từ 250 người tiêu dùng độ tuổi 15-35 tại khu vực thành thị tỉnh Tây Ninh, sử dụng bảng câu hỏi Likert 5 điểm. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện, thu thập trực tiếp và xử lý dữ liệu bằng phần mềm SPSS.

Quy trình nghiên cứu gồm ba giai đoạn: nghiên cứu sơ bộ, nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng chính thức. Cỡ mẫu được xác định dựa trên tiêu chuẩn phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy bội, đảm bảo tối thiểu 160 quan sát. Phân tích dữ liệu bao gồm kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá EFA, phân tích tương quan Pearson và phân tích hồi quy đa biến.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mẫu nghiên cứu: Trong 250 người tham gia, 64.8% là nữ, 35% nam; nhóm tuổi chủ yếu từ 21-25 (37.6%) và 26-30 (27.6%); trình độ học vấn đa dạng, tập trung ở đại học (31.6%) và cao đẳng (17.2%); thu nhập chủ yếu dưới 10 triệu đồng/tháng (64.4%). Kiểm định thống kê cho thấy không có sự khác biệt ý định mua trang phục qua mạng đáng kể giữa các nhóm giới tính, tuổi, trình độ học vấn và thu nhập.

  2. Độ tin cậy thang đo: Hệ số Cronbach’s Alpha của các biến độc lập đều trên 0.78, trong đó yếu tố nhận thức rủi ro đạt 0.854, yếu tố mua hàng thuận tiện 0.816, đảm bảo độ tin cậy cao cho các thang đo.

  3. Phân tích nhân tố khám phá (EFA): Các biến quan sát được nhóm thành 7 nhân tố phù hợp với mô hình đề xuất, tổng phương sai trích đạt trên 50%, hệ số tải nhân tố đều trên 0.5, đảm bảo giá trị hội tụ và phân biệt.

  4. Phân tích hồi quy: Kết quả cho thấy các yếu tố mua hàng thuận tiện, giá cảm nhận, sự tin cậy, nhận thức tính dễ sử dụng, truyền miệng trực tuyến và kinh nghiệm khách hàng có ảnh hưởng thuận chiều và có ý nghĩa thống kê đến ý định mua trang phục qua mạng. Ngược lại, nhận thức rủi ro có ảnh hưởng ngược chiều, làm giảm ý định mua hàng. Hệ số R2 của mô hình đạt khoảng 0.68, cho thấy mô hình giải thích được 68% biến thiên của ý định mua hàng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây, khẳng định vai trò quan trọng của sự thuận tiện, giá cả và sự tin cậy trong quyết định mua hàng trực tuyến. Nhận thức rủi ro, đặc biệt liên quan đến sản phẩm và giao dịch, là rào cản lớn khiến người tiêu dùng e ngại khi mua trang phục qua mạng. Sự tin cậy được xây dựng qua thông tin chi tiết sản phẩm, uy tín nhà cung cấp và trải nghiệm người dùng giúp giảm thiểu rủi ro cảm nhận. Nhận thức tính dễ sử dụng và truyền miệng trực tuyến cũng đóng vai trò thúc đẩy ý định mua hàng, phản ánh tầm quan trọng của giao diện thân thiện và đánh giá tích cực từ cộng đồng mạng. Kinh nghiệm mua hàng trước đó giúp người tiêu dùng tự tin hơn khi tiếp tục mua sắm trực tuyến.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố (hệ số hồi quy chuẩn), bảng phân tích Cronbach’s Alpha và bảng phân tích hồi quy chi tiết các biến độc lập. So sánh với các nghiên cứu tại TP. Hồ Chí Minh và quốc tế cho thấy sự tương đồng về các yếu tố tác động, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng có sự khác biệt do đặc thù địa phương và mức độ phát triển TMĐT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường cải thiện trải nghiệm mua hàng thuận tiện: Doanh nghiệp cần tối ưu hóa quy trình mua sắm trực tuyến, đảm bảo website và ứng dụng di động hoạt động ổn định, dễ dàng tìm kiếm và thanh toán, nhằm nâng cao chỉ số thuận tiện (target metric: tăng điểm hài lòng khách hàng về trải nghiệm mua sắm lên 85% trong 12 tháng). Chủ thể thực hiện: các nhà bán lẻ và nền tảng TMĐT.

  2. Chính sách giá cạnh tranh và minh bạch: Đưa ra các chương trình khuyến mãi hấp dẫn, giá cả hợp lý và rõ ràng để tăng giá cảm nhận tích cực, giảm bớt lo ngại về chi phí (target metric: tăng tỷ lệ khách hàng đánh giá giá cả hợp lý lên 80% trong 1 năm). Chủ thể thực hiện: nhà cung cấp và bộ phận marketing.

  3. Nâng cao sự tin cậy qua thông tin sản phẩm và dịch vụ: Cung cấp hình ảnh, mô tả chi tiết, chính sách đổi trả rõ ràng, đồng thời xây dựng uy tín thương hiệu qua đánh giá khách hàng và chứng nhận chất lượng (target metric: giảm tỷ lệ khiếu nại sản phẩm xuống dưới 5% trong 6 tháng). Chủ thể thực hiện: nhà bán hàng và bộ phận chăm sóc khách hàng.

  4. Phát triển kênh truyền miệng trực tuyến tích cực: Khuyến khích khách hàng chia sẻ trải nghiệm, phản hồi tích cực trên mạng xã hội và diễn đàn, đồng thời quản lý tốt các phản hồi tiêu cực (target metric: tăng số lượng đánh giá tích cực trên các nền tảng lên 30% trong 1 năm). Chủ thể thực hiện: bộ phận truyền thông và marketing.

  5. Đào tạo và nâng cao nhận thức sử dụng công nghệ: Tổ chức các chương trình hướng dẫn sử dụng website, ứng dụng mua sắm trực tuyến cho người tiêu dùng trẻ, giúp tăng nhận thức tính dễ sử dụng và giảm rào cản kỹ thuật (target metric: tăng tỷ lệ người dùng cảm thấy dễ sử dụng lên 90% trong 12 tháng). Chủ thể thực hiện: các tổ chức đào tạo, nhà bán lẻ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp kinh doanh trang phục trực tuyến: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chiến lược marketing, cải thiện dịch vụ và nâng cao trải nghiệm khách hàng, từ đó tăng doanh số và giữ chân khách hàng.

  2. Nhà quản lý và cơ quan quản lý địa phương: Tham khảo để phát triển chính sách hỗ trợ TMĐT, hoàn thiện môi trường pháp lý, thúc đẩy phát triển kinh tế số tại Tây Ninh.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, marketing: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình hành vi tiêu dùng trực tuyến, phương pháp nghiên cứu định lượng và định tính trong lĩnh vực TMĐT.

  4. Các tổ chức đào tạo và phát triển kỹ năng số: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình đào tạo nâng cao nhận thức và kỹ năng mua sắm trực tuyến cho giới trẻ, góp phần thúc đẩy phát triển TMĐT bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định mua trang phục qua mạng?
    Giá cảm nhận và sự tin cậy được xác định là hai yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm tỷ lệ đóng góp lớn trong mô hình hồi quy, phản ánh người tiêu dùng rất quan tâm đến giá cả hợp lý và độ tin cậy của nhà cung cấp.

  2. Nhận thức rủi ro tác động như thế nào đến hành vi mua hàng?
    Nhận thức rủi ro có ảnh hưởng ngược chiều, làm giảm ý định mua hàng do người tiêu dùng lo ngại về chất lượng sản phẩm, bảo mật thông tin và rủi ro giao dịch trực tuyến.

  3. Làm sao để tăng sự tin cậy của khách hàng khi mua trang phục qua mạng?
    Cung cấp thông tin chi tiết, hình ảnh rõ ràng, chính sách đổi trả minh bạch và xây dựng thương hiệu uy tín qua đánh giá khách hàng là các biện pháp hiệu quả để tăng sự tin cậy.

  4. Tại sao nhận thức tính dễ sử dụng lại quan trọng?
    Nhận thức tính dễ sử dụng giúp người tiêu dùng cảm thấy thao tác mua sắm trực tuyến đơn giản, tiết kiệm thời gian và công sức, từ đó tăng khả năng họ sẽ thực hiện giao dịch.

  5. Truyền miệng trực tuyến ảnh hưởng thế nào đến quyết định mua hàng?
    Truyền miệng trực tuyến, qua các bình luận và đánh giá trên mạng xã hội, diễn đàn, có sức ảnh hưởng lớn, giúp người tiêu dùng tin tưởng hơn vào sản phẩm và nhà cung cấp, thúc đẩy ý định mua hàng.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 7 yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định mua trang phục qua mạng của giới trẻ thành thị Tây Ninh, trong đó giá cảm nhận và sự tin cậy đóng vai trò quan trọng nhất.
  • Nhận thức rủi ro là rào cản lớn, cần được giảm thiểu thông qua cải thiện chất lượng sản phẩm và bảo mật thông tin.
  • Mô hình nghiên cứu có độ tin cậy cao, giải thích được phần lớn biến thiên ý định mua hàng, phù hợp với đặc thù địa phương.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp và nhà quản lý trong việc phát triển thị trường TMĐT trang phục tại Tây Ninh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả trong vòng 12 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các khu vực khác để so sánh và hoàn thiện mô hình.

Hành động ngay hôm nay: Các doanh nghiệp và nhà quản lý nên áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả kinh doanh trực tuyến, đồng thời thúc đẩy phát triển TMĐT bền vững tại Tây Ninh và các tỉnh thành lân cận.