Luận văn thạc sĩ: Xây dựng ý thức pháp luật cho bộ đội đặc công ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

• Tác giả: Nguyễn Đức Hùng
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Hoàng Anh
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật học
• Đề tài: Xây dựng ý thức pháp luật cho bộ đội đặc công Việt Nam hiện nay
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VE XÂY DỰNG Ý THỨC PHÁP LUẬT CUA BO DOI ĐẶC CÔNG Ở NƯỚC TA TRONG GIAI DOAN HIỆN NAY
• 1.1. Những vấn đề lý luận về ý thức pháp luật
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG Ý THỨC PHÁP LUẬT CUA BỘ DOI ĐẶC CÔNG Ở NƯỚC TA TRONG GIAI DOAN HIỆN NAY
• 3. QUAN DIEM VÀ GẢI PHÁP XÂY DUNG Y THỨC PHAP LUAT CUA BO DOI ĐẶC CÔNG Ở NƯỚC TA TRONG GIAI DOAN HIEN NAY
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• MỞ ĐẦU

Tóm tắt

I. Cơ sở lý luận về xây dựng ý thức pháp luật của bộ đội đặc công ở nước ta trong giai đoạn hiện nay

Ý thức pháp luật là một khái niệm quan trọng trong việc điều chỉnh hành vi của con người trong xã hội. Đặc biệt, trong bối cảnh bộ đội đặc công, việc xây dựng ý thức pháp luật không chỉ là yêu cầu mà còn là nhiệm vụ thiết yếu. Bộ đội đặc công là lực lượng tinh nhuệ, có nhiệm vụ bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân. Do đó, việc hình thành ý thức pháp luật trong lực lượng này cần được chú trọng. Giáo dục pháp luật cho bộ đội đặc công không chỉ giúp họ hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình mà còn nâng cao khả năng thực thi pháp luật trong mọi tình huống. Theo đó, quyền lợi và nghĩa vụ của quân nhân cần được làm rõ để họ có thể thực hiện đúng trách nhiệm của mình trong công việc. Việc xây dựng ý thức pháp luật cho bộ đội đặc công cũng cần gắn liền với việc nâng cao năng lực sẵn sàng chiến đấu và khả năng ứng phó với các tình huống phức tạp trong thực tế.

1.1. Khái niệm và vai trò của ý thức pháp luật

Khái niệm ý thức pháp luật được hiểu là tổng thể những tư tưởng, quan điểm và thái độ của con người đối với pháp luật. Trong bối cảnh bộ đội đặc công, ý thức pháp luật không chỉ phản ánh sự tự giác chấp hành pháp luật mà còn thể hiện phẩm chất, đạo đức và bản lĩnh của mỗi quân nhân. Ý thức pháp luật có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách và năng lực chiến đấu của bộ đội. Nó giúp quân nhân nhận thức rõ ràng về trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ Tổ quốc và thực hiện nhiệm vụ được giao. Hơn nữa, ý thức pháp luật còn là yếu tố quyết định đến sự thành công trong các hoạt động tác chiến của bộ đội đặc công, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của lực lượng này.

1.2. Con đường hình thành ý thức pháp luật

Quá trình hình thành ý thức pháp luật trong bộ đội đặc công diễn ra qua nhiều giai đoạn. Đầu tiên, việc giáo dục pháp luật cần được thực hiện từ khi quân nhân mới nhập ngũ. Các chương trình đào tạo cần được thiết kế để cung cấp kiến thức pháp luật cơ bản, giúp quân nhân hiểu rõ về quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Tiếp theo, việc thực thi pháp luật trong thực tế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành ý thức pháp luật. Các hoạt động thực tiễn, như tham gia các cuộc diễn tập, huấn luyện, sẽ giúp quân nhân áp dụng kiến thức pháp luật vào thực tế. Cuối cùng, việc thường xuyên tổ chức các buổi sinh hoạt chính trị, tuyên truyền pháp luật cũng là cách hiệu quả để nâng cao ý thức pháp luật cho bộ đội đặc công.

II. Thực trạng xây dựng ý thức pháp luật của bộ đội đặc công ở nước ta trong giai đoạn hiện nay

Thực trạng xây dựng ý thức pháp luật trong bộ đội đặc công hiện nay cho thấy nhiều vấn đề cần được giải quyết. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc giáo dục pháp luật, nhưng vẫn còn một bộ phận quân nhân chưa nhận thức đầy đủ về quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Điều này dẫn đến việc vi phạm pháp luật và kỷ luật quân đội. Nguyên nhân chủ yếu là do sự thiếu hụt trong công tác tuyên truyền pháp luật và giáo dục chính trị. Bên cạnh đó, những tác động tiêu cực từ cơ chế thị trường cũng ảnh hưởng đến ý thức pháp luật của bộ đội đặc công. Các thế lực thù địch luôn tìm cách chống phá, làm suy giảm ý thức pháp luật trong lực lượng này. Do đó, việc nâng cao năng lực pháp luật cho bộ đội đặc công là một nhiệm vụ cấp bách.

2.1. Nguyên nhân và bài học kinh nghiệm

Nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng ý thức pháp luật kém trong bộ đội đặc công là do thiếu sự quan tâm đúng mức từ cấp trên trong công tác giáo dục pháp luật. Bên cạnh đó, việc thiếu các chương trình đào tạo chuyên sâu về pháp luật cũng là một yếu tố quan trọng. Bài học kinh nghiệm rút ra là cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc tuyên truyền pháp luật. Đồng thời, cần xây dựng các chương trình giáo dục pháp luật phù hợp với đặc thù của bộ đội đặc công, từ đó nâng cao ý thức pháp luật cho quân nhân.

2.2. Thực trạng giáo dục pháp luật

Thực trạng giáo dục pháp luật trong bộ đội đặc công hiện nay cho thấy nhiều bất cập. Mặc dù đã có nhiều chương trình giáo dục, nhưng nội dung và hình thức chưa thực sự hấp dẫn và phù hợp với đối tượng. Nhiều quân nhân vẫn chưa nhận thức rõ về tầm quan trọng của ý thức pháp luật trong công việc và cuộc sống hàng ngày. Do đó, cần phải đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục pháp luật, tạo ra môi trường học tập tích cực và khuyến khích quân nhân tham gia vào các hoạt động pháp luật.

III. Giải pháp xây dựng ý thức pháp luật của bộ đội đặc công ở nước ta trong giai đoạn hiện nay

Để nâng cao ý thức pháp luật cho bộ đội đặc công, cần thực hiện một số giải pháp cơ bản. Trước hết, cần tăng cường công tác giáo dục pháp luật từ cấp trên đến từng đơn vị. Các chương trình giáo dục cần được thiết kế phù hợp với đặc thù của bộ đội đặc công, giúp quân nhân hiểu rõ về quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Thứ hai, cần tổ chức các hoạt động thực tiễn để quân nhân có cơ hội áp dụng kiến thức pháp luật vào thực tế. Cuối cùng, cần phát huy vai trò của các tổ chức lãnh đạo trong việc quản lý và giáo dục quân nhân về ý thức pháp luật. Việc này không chỉ giúp nâng cao năng lực pháp luật mà còn góp phần xây dựng một lực lượng bộ đội đặc công vững mạnh.

3.1. Tăng cường giáo dục pháp luật

Giáo dục pháp luật cần được thực hiện thường xuyên và liên tục. Cần xây dựng các chương trình giáo dục pháp luật đa dạng, phong phú, phù hợp với nhu cầu và đặc điểm của bộ đội đặc công. Các hình thức giáo dục như hội thảo, tọa đàm, và các hoạt động ngoại khóa cần được tổ chức thường xuyên để tạo cơ hội cho quân nhân trao đổi, thảo luận và nâng cao ý thức pháp luật.

3.2. Tổ chức các hoạt động thực tiễn

Các hoạt động thực tiễn như diễn tập, huấn luyện cần được lồng ghép với nội dung giáo dục pháp luật. Điều này không chỉ giúp quân nhân áp dụng kiến thức vào thực tế mà còn nâng cao khả năng xử lý tình huống pháp lý trong công việc. Việc tổ chức các hoạt động này sẽ tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích quân nhân chủ động tìm hiểu và nâng cao ý thức pháp luật.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Ý thức pháp luật đóng vai trò thiết yếu trong việc điều chỉnh hành vi con người trong xã hội, đặc biệt trong lực lượng vũ trang như bộ đội Đặc công. Bộ đội Đặc công là lực lượng chiến đấu đặc biệt tinh nhuệ của Quân đội nhân dân Việt Nam, thực hiện các nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi ý thức pháp luật cao để đảm bảo kỷ luật, phối hợp hiệp đồng và hoàn thành nhiệm vụ trong mọi tình huống. Theo báo cáo, tỷ lệ vi phạm kỷ luật trung bình trong 5 năm gần đây là khoảng 0,10%, tuy có giảm so với nhiệm kỳ trước nhưng vẫn còn tồn tại những vi phạm nghiêm trọng cần xử lý nghiêm minh. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp xây dựng ý thức pháp luật cho bộ đội Đặc công trong giai đoạn hiện nay, nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và hiện đại. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào bộ đội Đặc công tại Việt Nam, trong bối cảnh đổi mới đất nước và phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao nhận thức pháp luật, củng cố kỷ luật quân đội, tăng cường sức mạnh chiến đấu và bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng ý thức pháp luật. Hai lý thuyết trọng tâm là:

• Lý thuyết ý thức pháp luật: Ý thức pháp luật là hình thái ý thức xã hội phản ánh các quy luật khách quan tác động lên đời sống xã hội, chịu sự quy định của tồn tại xã hội và mang tính giai cấp sâu sắc. Ý thức pháp luật bao gồm tâm lý pháp luật (thái độ, cảm xúc, niềm tin) và tư tưởng pháp luật (quan điểm, học thuyết pháp luật).

• Lý thuyết xây dựng ý thức pháp luật trong lực lượng vũ trang: Nhấn mạnh vai trò của giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, kỷ luật và pháp luật trong xây dựng ý thức pháp luật cho quân nhân, đặc biệt trong môi trường hoạt động đặc thù của bộ đội Đặc công.

Các khái niệm chính bao gồm: ý thức pháp luật, tâm lý pháp luật, tư tưởng pháp luật, xây dựng ý thức pháp luật, kỷ luật quân đội, văn hóa pháp luật quân sự.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích, đánh giá dựa trên các nguồn dữ liệu đa dạng:

• Nguồn dữ liệu: Tài liệu pháp luật, báo cáo chính trị của Đảng bộ Binh chủng Đặc công, các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, số liệu thống kê vi phạm kỷ luật, các công trình nghiên cứu trước đây về ý thức pháp luật và bộ đội Đặc công.

• Phương pháp phân tích: Phân tích định tính các quan điểm lý luận, đánh giá thực trạng dựa trên số liệu thống kê và báo cáo thực tiễn, so sánh các kết quả với các nghiên cứu tương tự.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn hiện nay, đặc biệt từ năm 2015 đến 2023, nhằm phản ánh thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với bối cảnh đổi mới và phát triển của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ bộ đội Đặc công trên phạm vi cả nước, với sự phân tích sâu về các đơn vị, cấp bậc và đối tượng khác nhau nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ý thức pháp luật của bộ đội Đặc công có đặc trưng riêng biệt: Bộ đội Đặc công có ý thức pháp luật đặc biệt cao, tự giác và sáng tạo, phù hợp với đặc thù hoạt động chiến đấu độc lập, nguy hiểm và phức tạp. Tỷ lệ vi phạm kỷ luật trung bình 5 năm là khoảng 0,10%, giảm 0,02% so với nhiệm kỳ trước, tuy nhiên vẫn còn tồn tại vi phạm nghiêm trọng với tỷ lệ tăng lên 0,96% trong năm 2022.

2. Thực trạng xây dựng ý thức pháp luật còn nhiều hạn chế: Một bộ phận cán bộ, chiến sĩ có nhận thức pháp luật chưa đầy đủ, thái độ coi thường pháp luật, dẫn đến vi phạm kỷ luật và pháp luật nghiêm trọng. Số vụ việc vi phạm pháp luật trong 5 năm giai đoạn 2015-2020 là 36 vụ, trong đó có 6 trường hợp bị xử lý hình sự năm 2021.

3. Ảnh hưởng của môi trường và điều kiện hoạt động: Địa bàn đóng quân, điều kiện kinh tế, trình độ văn hóa và môi trường chính trị xã hội ảnh hưởng trực tiếp đến ý thức pháp luật của bộ đội. Các đơn vị đóng quân ở vùng sâu, vùng xa có điều kiện tiếp cận tri thức pháp luật hạn chế hơn, dẫn đến ý thức pháp luật không đồng đều.

4. Vai trò của công tác giáo dục, phổ biến pháp luật và lãnh đạo chỉ huy: Các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật được tổ chức thường xuyên, có kế hoạch và phương pháp đa dạng, góp phần nâng cao nhận thức pháp luật cho bộ đội. Tuy nhiên, công tác này còn thiếu sự đồng bộ và chưa phát huy hết vai trò của các tổ chức quần chúng và cán bộ chỉ huy.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy ý thức pháp luật của bộ đội Đặc công là nhân tố quyết định đến hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chiến đấu và xây dựng kỷ luật quân đội. Sự giảm tỷ lệ vi phạm kỷ luật cho thấy hiệu quả của các biện pháp giáo dục pháp luật, tuy nhiên sự gia tăng các vi phạm nghiêm trọng phản ánh những thách thức trong việc duy trì ý thức pháp luật trong bối cảnh tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường và các âm mưu chống phá của thế lực thù địch.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, luận văn khẳng định vai trò trung tâm của giáo dục chính trị tư tưởng gắn với giáo dục pháp luật trong xây dựng ý thức pháp luật cho quân nhân. Việc xây dựng ý thức pháp luật cần được thực hiện đồng bộ, liên tục và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức lãnh đạo, chỉ huy và các tổ chức quần chúng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ vi phạm kỷ luật theo năm, bảng phân tích các nguyên nhân vi phạm và sơ đồ mô tả hệ thống tổ chức giáo dục pháp luật trong bộ đội Đặc công để minh họa mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng và kết quả xây dựng ý thức pháp luật.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ huy trong giáo dục pháp luật: Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật; xây dựng kế hoạch, chương trình giáo dục pháp luật phù hợp với đặc điểm từng đơn vị và đối tượng. Thời gian thực hiện: ngay và liên tục; chủ thể: cấp ủy, chỉ huy đơn vị.

2. Đổi mới nội dung, hình thức giáo dục pháp luật: Tập trung trang bị kiến thức pháp luật chuyên ngành quân sự, phòng chống khủng bố, luật quốc phòng; sử dụng phương pháp đa dạng như tập huấn, tọa đàm, thi tìm hiểu pháp luật, kết hợp với hoạt động thực tiễn. Thời gian: hàng năm; chủ thể: nhà trường, cơ quan chính trị.

3. Phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng và cán bộ chỉ huy: Tăng cường sự tham gia của Đoàn Thanh niên, Hội đồng quân nhân trong công tác giáo dục, giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật. Chủ thể: tổ chức quần chúng, cán bộ chỉ huy; thời gian: thường xuyên.

4. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật phù hợp: Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, điều lệ, quy định chuyên ngành rõ ràng, đồng bộ, phù hợp với đặc thù hoạt động của bộ đội Đặc công, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc chấp hành và giáo dục pháp luật. Chủ thể: Bộ Quốc phòng, Bộ tư lệnh Đặc công; thời gian: trong nhiệm kỳ.

5. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm minh vi phạm: Thiết lập chế độ kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật, bảo đảm tính giáo dục và răn đe, nâng cao niềm tin vào pháp luật. Chủ thể: cấp ủy, chỉ huy; thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, chỉ huy các cấp trong Quân đội nhân dân Việt Nam: Nắm vững cơ sở lý luận và thực tiễn xây dựng ý thức pháp luật, áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý, giáo dục bộ đội.

2. Nhà nghiên cứu, giảng viên ngành Luật và Quân sự: Tài liệu tham khảo quý giá về mối quan hệ giữa ý thức pháp luật và hoạt động quân sự, đặc biệt trong lực lượng Đặc công.

3. Sinh viên, học viên các trường quân sự và luật học: Hiểu rõ vai trò, đặc điểm và phương pháp xây dựng ý thức pháp luật trong môi trường quân đội, phục vụ học tập và nghiên cứu.

4. Cơ quan quản lý, hoạch định chính sách về quốc phòng và pháp luật: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, pháp luật phù hợp với đặc thù hoạt động của lực lượng vũ trang.

Câu hỏi thường gặp

1. Ý thức pháp luật của bộ đội Đặc công có điểm gì đặc biệt?
   Bộ đội Đặc công có ý thức pháp luật cao, tự giác, sáng tạo, phù hợp với đặc thù hoạt động chiến đấu độc lập, nguy hiểm và phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp hiệp đồng chặt chẽ.

2. Tại sao xây dựng ý thức pháp luật trong bộ đội Đặc công lại quan trọng?
   Ý thức pháp luật là cơ sở để đảm bảo kỷ luật, tổ chức hoạt động hiệu quả, bảo vệ quyền lợi và hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu trong mọi tình huống.

3. Những khó khăn chính trong xây dựng ý thức pháp luật cho bộ đội Đặc công là gì?
   Bao gồm tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, sự chống phá của thế lực thù địch, hạn chế trong hệ thống pháp luật và nhận thức chưa đầy đủ của một số cán bộ, chiến sĩ.

4. Các giải pháp nâng cao ý thức pháp luật cho bộ đội Đặc công là gì?
   Tăng cường lãnh đạo, đổi mới nội dung và hình thức giáo dục pháp luật, phát huy vai trò tổ chức quần chúng, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, kiểm tra và xử lý nghiêm vi phạm.

5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả xây dựng ý thức pháp luật trong bộ đội Đặc công?
   Thông qua tỷ lệ vi phạm kỷ luật, số vụ việc vi phạm pháp luật, chất lượng giáo dục pháp luật, sự tự giác chấp hành pháp luật và kỷ luật của quân nhân trong các đơn vị.

Kết luận

• Ý thức pháp luật của bộ đội Đặc công là nhân tố quyết định trong việc xây dựng kỷ luật, tổ chức và hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu.
• Thực trạng xây dựng ý thức pháp luật đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục.
• Luận văn lần đầu tiên chỉ ra đặc trưng riêng biệt của ý thức pháp luật trong lực lượng Đặc công và đề xuất các giải pháp đồng bộ, khả thi.
• Các giải pháp tập trung vào tăng cường lãnh đạo, đổi mới giáo dục pháp luật, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và kiểm tra xử lý vi phạm.
• Tiếp tục nghiên cứu, áp dụng và giám sát thực hiện các giải pháp này là bước đi quan trọng để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và hiện đại.

Các cấp lãnh đạo, chỉ huy và tổ chức liên quan cần triển khai đồng bộ các giải pháp đã đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo xây dựng ý thức pháp luật hiệu quả trong bộ đội Đặc công.