Văn Hóa Tiêu Dùng Của Thanh Niên Thành Phố Hồ Chí Minh Hiện Nay

Kinh tế thị trường tạo ra sự phong phú trong việc thỏa mãn nhu cầu vật chất và tinh thần của người dân. Từ góc độ xã hội, sự phát triển mạnh mẽ của nhu cầu tiêu dùng gắn với xã hội tiêu dùng cũng còn được xem xét ở nhiều mặt, như mặt trái của xã hội tiêu dùng là lối sống thực dụng, chủ nghĩa cá nhân, tính vị kỷ hay lối sống chạy theo vật chất, hưởng thụ, tiêu dùng lãng phí…Thanh niên là đối tượng có đặc thù tâm lý phức tạp, dễ bắt nhịp với cái mới, dễ dao động, nhạy cảm, nhiệt tình và ưa hoạt động, vì thế thường chịu nhiều tác động của bối cảnh xã hội.

Sự hình thành văn hóa tiêu dùng trong xã hội hiện đại gắn chặt chẽ với từng bối cảnh mà nó nảy sinh và những điều kiện mà nó được nuôi dưỡng. Bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập ngày càng sâu rộng, cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và xây dựng kinh tế thị trường của Việt Nam nói chung, TP.HCM nói riêng đã có tác động, ảnh hưởng sâu sắc đến thực hành tiêu dùng của người dân ở thành phố này, đặc biệt là thanh niên – những người trẻ tuổi có nhu cầu tiêu dùng cao. Nghiên cứu về thực hành tiêu dùng của thanh niên tại một thành phố có hoạt động tiêu dùng sôi nổi như TP.HCM dưới góc nhìn nghiên cứu văn hóa, sẽ không chỉ góp thêm một nghiên cứu trường hợp về văn hoá tiêu dùng của xã hội Việt Nam thời kỳ kinh tế thị trường, mà còn góp phần khám phá một số khía cạnh về giá trị và lối sống của tầng lớp thanh niên.

Mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc định hình sở thích mua sắm của thanh niên TP.HCM. Các nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok trở thành kênh quảng bá hiệu quả cho các thương hiệu, đồng thời tạo ra cộng đồng người tiêu dùng chia sẻ kinh nghiệm, đánh giá sản phẩm. Tuy nhiên, thông tin tràn lan trên mạng cũng gây khó khăn cho việc lựa chọn sản phẩm chất lượng, uy tín. Thanh niên có thể sử dụng Internet hay các phương tiện truyền thông xã hội như những công cụ để khẳng định bản sắc của mình, hay hâm mộ thần tượng như một phương thức để nhận biết bản thân.

Trong bối cảnh kinh tế biến động, mức chi tiêu trung bình của thanh niên TPHCM đang trở thành vấn đề được quan tâm. Nhiều bạn trẻ có xu hướng tiêu dùng vượt quá khả năng tài chính, dẫn đến nợ nần, áp lực cuộc sống. Việc giáo dục về tài chính cá nhân, khuyến khích tiêu dùng có trách nhiệm của thanh niên, trở nên cấp thiết để đảm bảo sự ổn định, bền vững trong tương lai. So với thanh niên thời kỳ trước Đổi mới, những người trẻ trong xã hội Việt Nam đương đại ngày nay có nhiều thuận lợi hơn về điều kiện vật chất cũng như có nhiều cơ hội để thỏa mãn nhu cầu tinh thần, để phát triển và mưu cầu hạnh phúc, cũng như phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức của thời đại mới.

Đại dịch Covid-19 đã tạo ra những thay đổi lớn trong văn hóa tiêu dùng của thanh niên. Sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng, hạn chế đi lại, thúc đẩy thói quen mua sắm online của thanh niên. Đồng thời, ý thức về sức khỏe, an toàn, tiêu dùng bền vững trong giới trẻ cũng được nâng cao. Những thay đổi này có thể tiếp tục duy trì sau khi đại dịch kết thúc, định hình lại văn hóa tiêu dùng trong tương lai.

Giáo dục về tài chính cá nhân giúp thanh niên hiểu rõ về quản lý thu nhập, chi tiêu, tiết kiệm, đầu tư. Các chương trình giáo dục cần được thiết kế phù hợp với từng lứa tuổi, sử dụng phương pháp giảng dạy sinh động, hấp dẫn, khuyến khích sự tham gia tích cực của người học. Điều này giúp giới trẻ tránh khỏi những cạm bẫy tài chính, xây dựng kế hoạch tài chính cá nhân hiệu quả.

Cần tăng cường kiểm soát chất lượng hàng hóa, dịch vụ, đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng. Các quy định về quảng cáo, khuyến mãi cần được thực thi nghiêm túc, tránh tình trạng quảng cáo sai sự thật, gây nhầm lẫn. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống giải quyết tranh chấp hiệu quả, bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng.

Cần nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của tiêu dùng xanh, tiêu dùng bền vững. Các sản phẩm thân thiện với môi trường cần được ưu tiên sử dụng. Các chương trình khuyến mãi, giảm giá cho các sản phẩm xanh cần được triển khai rộng rãi. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống thu gom, tái chế rác thải hiệu quả, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Nghiên cứu cần xác định các yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua của thanh niên, bao gồm yếu tố kinh tế (thu nhập, giá cả), yếu tố xã hội (gia đình, bạn bè, thần tượng), yếu tố tâm lý (nhu cầu, sở thích, cá tính), và yếu tố văn hóa (giá trị, chuẩn mực, lối sống). Đặc biệt là yếu tố vai trò của thương hiệu trong quyết định mua, các kênh mua sắm được ưa chuộng. Kết quả này giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing hiệu quả, tiếp cận đúng đối tượng khách hàng.

Nghiên cứu cần phân tích sự khác biệt trong văn hóa tiêu dùng giữa các nhóm thanh niên khác nhau, dựa trên các tiêu chí như độ tuổi, giới tính, trình độ học vấn, thu nhập, nghề nghiệp, địa phương sinh sống. Điều này giúp các nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp hiểu rõ hơn về nhu cầu, mong muốn của từng nhóm đối tượng, từ đó đưa ra các giải pháp phù hợp.

Dự báo về xu hướng tiêu dùng trong tương lai gần cho thấy sự gia tăng của tiêu dùng thông minh, sử dụng công nghệ để so sánh giá, tìm kiếm ưu đãi. Tiêu dùng bền vững cũng sẽ trở thành xu hướng chủ đạo, khi người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến tác động của sản phẩm đến môi trường, xã hội. Sự trỗi dậy của kinh tế chia sẻ và văn hóa tiêu dùng cũng sẽ định hình lại hành vi tiêu dùng.

Giáo dục và truyền thông đóng vai trò then chốt trong việc định hướng văn hóa tiêu dùng lành mạnh, bền vững cho giới trẻ. Cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục về giá trị sống, tài chính cá nhân, tiêu dùng có trách nhiệm. Đồng thời, cần xây dựng các kênh truyền thông tin cậy, cung cấp thông tin chính xác, khách quan về sản phẩm, dịch vụ, giúp người tiêu dùng đưa ra quyết định sáng suốt.