I. Tổng Quan Văn Hóa Chính Trị CAND Khái Niệm Vai Trò
Văn hóa là sản phẩm của con người, là sức mạnh cải tạo tự nhiên và xã hội. Trong xã hội phân hóa giai cấp, văn hóa chính trị ra đời khi con người ứng xử với quyền lực nhà nước. Văn hóa chính trị là nghệ thuật sử dụng quyền lực nhà nước, yếu tố quyết định đến sự phát triển của hệ thống chính trị. Nhà nước đóng vai trò lớn trong việc kiến tạo và phát triển văn hóa chính trị. CAND là lực lượng thể hiện sức mạnh nhà nước, hoạt động trong môi trường văn hóa chính trị và có văn hóa xã hội, công chức. Vai trò của CAND trong xây dựng nhà nước pháp quyền là vấn đề cần nghiên cứu. Văn hóa chính trị CAND mang tính cách mạng, nhân văn, bảo vệ an ninh quốc gia và xây dựng nhà nước pháp quyền, là bộ phận quan trọng của văn hóa xã hội, chính trị và công vụ Việt Nam, kế thừa và phát triển văn hóa chính trị dân tộc. Nghiên cứu văn hóa chính trị CAND có ý nghĩa quan trọng trong khoa học chính trị ở Việt Nam. CAND là công cụ thực thi pháp luật, đảm bảo an ninh quốc gia. Để thực thi hiệu quả, CAND cần có văn hóa chính trị mới, đáp ứng yêu cầu thực thi quyền lực chính trị và nhà nước trong xây dựng nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế. Sự sa sút về đạo đức và văn hóa của một bộ phận cán bộ công an gây bức xúc trong xã hội, ảnh hưởng đến uy tín của lực lượng.
1.1. Khái niệm văn hóa chính trị và vai trò trong xã hội
Văn hóa chính trị là hệ thống các giá trị, niềm tin, thái độ và hành vi chính trị được chia sẻ bởi một nhóm người hoặc một xã hội. Nó ảnh hưởng đến cách thức người dân nhìn nhận và tham gia vào các hoạt động chính trị. Văn hóa chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc định hình hệ thống chính trị, cơ cấu quyền lực, và cách thức vận hành của nhà nước. Nó cũng ảnh hưởng đến sự ổn định chính trị, sự đồng thuận xã hội, và khả năng giải quyết các vấn đề xã hội.
1.2. Mối quan hệ giữa văn hóa chính trị CAND và nhà nước pháp quyền
Xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN đòi hỏi sự thượng tôn pháp luật, bảo đảm quyền con người, quyền công dân, và trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước. Văn hóa chính trị CAND cần phải phù hợp với những yêu cầu này. Nó đòi hỏi cán bộ, chiến sĩ CAND phải có ý thức pháp luật cao, tôn trọng và bảo vệ quyền của người dân, và hành động theo đúng quy định của pháp luật. Đồng thời, văn hóa chính trị CAND cũng cần phải thúc đẩy sự tham gia của người dân vào quá trình xây dựng và thực thi pháp luật, tạo ra một môi trường chính trị minh bạch và dân chủ.
II. Thách Thức Đối Với Văn Hóa Chính Trị CAND Hiện Nay
Xu thế mở cửa, hội nhập, mặt trái kinh tế thị trường, sự chống phá của thế lực thù địch và tệ nạn xã hội tác động tiêu cực đến tư cách, đạo đức và văn hóa của cán bộ chiến sĩ CAND. Một bộ phận cán bộ công an có ý thức tổ chức kỷ luật kém, tư cách đạo đức sa sút, cửa quyền, hách dịch, gây phiền hà cho nhân dân. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đề ra mục tiêu xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Vì vậy, cần nghiên cứu vấn đề “Văn hóa chính trị của CAND trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền”. Luận án đặt ra giả thuyết: văn hóa chính trị CAND là nền tảng tinh thần xây dựng lực lượng CAND, có những biến đổi khác so với thời kỳ kháng chiến, tập trung bao cấp. Nếu xây dựng đúng theo chuẩn mực nhà nước pháp quyền, văn hóa chính trị CAND sẽ hiệu quả hơn. Luận án nghiên cứu cách xây dựng văn hóa chính trị CAND trong thực thi pháp luật, tác động của nó đến nhà nước pháp quyền và sự thúc đẩy của việc xây dựng nhà nước pháp quyền đối với văn hóa chính trị CAND.
2.1. Ảnh hưởng của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế
Kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế mang lại nhiều cơ hội phát triển, nhưng cũng tạo ra những thách thức đối với văn hóa chính trị CAND. Sự du nhập của các giá trị văn hóa ngoại lai có thể làm xói mòn những giá trị truyền thống tốt đẹp. Áp lực cạnh tranh và cám dỗ vật chất có thể dẫn đến tình trạng suy thoái về đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ CAND. Việc thiếu kiến thức và kỹ năng đối phó với các vấn đề phức tạp trong môi trường quốc tế cũng có thể gây khó khăn cho hoạt động của CAND.
2.2. Sự chống phá của các thế lực thù địch và tệ nạn xã hội
Các thế lực thù địch thường xuyên lợi dụng các vấn đề xã hội để xuyên tạc, vu khống, bôi nhọ hình ảnh của CAND. Tệ nạn xã hội như tham nhũng, buôn lậu, ma túy... không chỉ gây ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội mà còn làm suy giảm lòng tin của người dân đối với CAND. Việc giải quyết các vấn đề này đòi hỏi CAND phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, năng lực chuyên môn cao, và đạo đức trong sáng.
III. Giải Pháp Xây Dựng Văn Hóa Chính Trị CAND Vững Mạnh
Mục đích của đề tài là làm rõ lý luận về văn hóa chính trị, thực trạng văn hóa chính trị CAND và đề xuất giải pháp xây dựng, phát triển văn hóa chính trị CAND trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền. Nhiệm vụ của đề tài là phân tích lý luận về văn hóa chính trị và văn hóa chính trị CAND, làm rõ thực trạng văn hóa chính trị CAND và đề xuất các quan điểm, giải pháp xây dựng văn hóa chính trị CAND đáp ứng yêu cầu nhà nước pháp quyền. Đối tượng nghiên cứu là văn hóa chính trị của CAND trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền. Phạm vi nghiên cứu là từ khi Đảng ta có chủ trương xây dựng nhà nước pháp quyền (1991), chủ yếu tập trung từ 10 năm trở lại đây, và văn hóa chính trị của CAND trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam. Cơ sở lý luận là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng và các lý thuyết chính trị, văn hóa chính trị hiện đại. Phương pháp nghiên cứu là tiếp cận hệ thống, tọa đàm, chuyên gia, phỏng vấn, khảo sát thực tế, lôgích, lịch sử, phân tích, tổng hợp, tổng kết thực tiễn, thống kê, so sánh.
3.1. Nâng cao nhận thức về văn hóa chính trị cho cán bộ chiến sĩ
Cần tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho cán bộ, chiến sĩ CAND, giúp họ hiểu rõ về vai trò, vị trí của văn hóa chính trị trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn về văn hóa ứng xử, đạo đức công vụ, pháp luật cho cán bộ, chiến sĩ. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong lực lượng CAND, tạo điều kiện để cán bộ, chiến sĩ rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống.
3.2. Xây dựng và hoàn thiện các chuẩn mực văn hóa chính trị CAND
Cần xác định rõ các giá trị cốt lõi, chuẩn mực hành vi của cán bộ, chiến sĩ CAND trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền. Xây dựng bộ quy tắc ứng xử của cán bộ, chiến sĩ CAND, đảm bảo tính minh bạch, dân chủ, và phù hợp với các quy định của pháp luật. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện các chuẩn mực văn hóa chính trị, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
IV. Ứng Dụng Văn Hóa Pháp Luật CAND Thực Tiễn Giải Pháp
Đề tài luận án góp phần gia tăng tri thức về khoa học chính trị nói chung, về văn hoá chính trị và văn hóa chính trị của CAND nói riêng. Đề tài luận án sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu, học tập, giảng dạy cho các chuyên ngành của khoa học chính trị và khoa học CAND. Đồng thời, đề tài làm cơ sở để các đơn vị CAND tham mưu, vận dụng, xây dựng, phát triển lực lượng trong tình hình hiện nay. Cái mới của đề tài này là đi sâu nghiên cứu về văn hóa chính trị của CAND trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền thể hiện trên những nội dung sau: Đưa ra khái niệm về văn hoá chính trị của Công an nhân dân; Làm rõ cơ sở hình thành, giá trị cốt lõi, chuẩn mực và cấu trúc của văn hóa chính trị CAND. Làm rõ cơ chế đưa văn hóa chính trị vào xây dựng, tổ chức lực lượng CAND và bộ quy tắc ứng xử của CAND trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Kiến nghị các quan điểm, giải pháp xây dựng văn hóa chính trị CAND đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong tình hình hiện nay. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được kết cấu thành 4 chương, 11 tiết.
4.1. Tăng cường pháp chế trong hoạt động của CAND
Đảm bảo mọi hoạt động của CAND đều phải tuân thủ pháp luật, từ việc bắt giữ, điều tra, đến việc xử lý vi phạm. Xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát hiệu quả hoạt động của CAND, đảm bảo tính minh bạch, công khai. Nâng cao trình độ pháp luật cho cán bộ, chiến sĩ CAND, giúp họ hiểu rõ và thực hiện đúng các quy định của pháp luật.
4.2. Phát huy dân chủ trong CAND
Tạo điều kiện để cán bộ, chiến sĩ CAND tham gia đóng góp ý kiến vào quá trình xây dựng và thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Xây dựng cơ chế phản hồi thông tin từ người dân, lắng nghe và giải quyết kịp thời các khiếu nại, tố cáo liên quan đến hoạt động của CAND. Đảm bảo tính công khai, minh bạch trong công tác tuyển dụng, bổ nhiệm cán bộ.
V. Đạo Đức CAND Và Kiểm Soát Quyền Lực Giải Pháp Cần Thiết
CAND là lực lượng thể hiện sức mạnh của nhà nước, vừa phải hoạt động trong môi trường văn hoá chính trị vừa phải có văn hoá xã hội và văn hoá công chức, có vai trò to lớn trong xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Văn hoá chính trị CAND mang tính cách mạng, nhân văn, vì sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội và xây dựng nhà nước pháp quyền. Văn hoá chính trị CAND được hình thành, phát triển và hoàn thiện trong suốt quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị của công an, là một bộ phận quan trọng của văn hoá xã hội, văn hoá chính trị và văn hoá công vụ Việt Nam, là sản phẩm của sự tích hợp, kế thừa, phát triển văn hoá chính trị của dân tộc Việt Nam. Do đó, văn hóa chính trị CAND đã và đang là một trong những đối tượng nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng của khoa học chính trị ở Việt Nam. Với chức năng, nhiệm vụ của mình, CAND là công cụ, là sức mạnh, là lực lượng xung kích, nòng cốt trong thực thi pháp luật, đảm bảo an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.
5.1. Vai trò của đạo đức công an nhân dân trong xây dựng nhà nước pháp quyền
Đạo đức công an nhân dân là phẩm chất quan trọng, thể hiện bản chất cách mạng của lực lượng CAND, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền. Đạo đức giúp CAND giữ vững lập trường, bản lĩnh chính trị, trung thành với Đảng, Nhà nước, nhân dân. Nó còn giúp CAND thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Đồng thời, đạo đức là cơ sở để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa CAND và nhân dân, tạo sự đồng thuận xã hội.
5.2. Cơ chế kiểm soát quyền lực trong CAND để phòng chống tham nhũng
Cần xây dựng và thực hiện nghiêm túc cơ chế kiểm soát quyền lực trong CAND, đảm bảo quyền lực được sử dụng đúng mục đích, không bị lạm dụng. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của CAND, phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi tham nhũng, tiêu cực. Xây dựng cơ chế bảo vệ người tố cáo tham nhũng, khuyến khích người dân tham gia vào công tác phòng chống tham nhũng.
VI. Chính Trị CAND Tương Lai Xây Dựng Pháp Quyền XHCN
Để thực thi pháp luật hiệu quả, CAND luôn nỗ lực, quyết tâm và phải có văn hoá chính trị mới đáp ứng được yêu cầu thực thi quyền lực chính trị và quyền lực nhà nước trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam và hội nhập quốc tế. Xu thế mở cửa, hội nhập, mặt trái của nền kinh tế thị trường, sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch, các tệ nạn xã hội hàng ngày, hàng giờ tác động tiêu cực đến tư cách, đạo đức và văn hóa của cán bộ, chiến sĩ. Trong đó, một bộ phận cán bộ công an né tránh trong đấu tranh chống tội phạm, ý thức tổ chức kỷ luật kém, tư cách, đạo đức, lối sống sa sút, có thái độ cửa quyền, hách dịch, gây phiền hà nhân dân. Những khuyết điểm, yếu kém nói trên là vấn đề gây bức xúc trong xã hội, ảnh hưởng đến uy tín, làm giảm lòng tin của nhân dân đối với lực lượng CAND. Trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế, mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng lực lượng CAND chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, dân chủ, phục vụ nhân dân, đáp ứng yêu cầu của nhà nước pháp quyền và những chuẩn mực của luật pháp quốc tế là việc làm cần thiết.
6.1. Tầm quan trọng của công tác chính trị tư tưởng trong CAND
Công tác chính trị tư tưởng đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng văn hóa chính trị cho cán bộ, chiến sĩ CAND. Thông qua công tác này, cán bộ, chiến sĩ được trang bị những kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước. Đồng thời, công tác chính trị tư tưởng cũng giúp cán bộ, chiến sĩ nâng cao ý thức trách nhiệm, tinh thần phục vụ nhân dân, kiên định mục tiêu lý tưởng xã hội chủ nghĩa.
6.2. Xây dựng lực lượng CAND trong sạch vững mạnh đáp ứng yêu cầu mới
Để đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN và hội nhập quốc tế, CAND cần phải được xây dựng trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Điều này đòi hỏi CAND phải đổi mới toàn diện các mặt công tác, từ tổ chức, biên chế, đến trang thiết bị, phương tiện. Đồng thời, cần chú trọng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, chiến sĩ, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, và bản lĩnh chính trị.
