I. Tổng Quan Về Văn Hóa An Toàn Người Bệnh Tại Bệnh Viện
An toàn người bệnh (ATNB) là mục tiêu hàng đầu của mọi cơ sở khám chữa bệnh. Giá trị, thái độ, năng lực và hành vi của nhân viên y tế (NVYT) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo ATNB. Nghiên cứu về văn hóa an toàn người bệnh tại các bệnh viện đa khoa cho thấy tỷ lệ trả lời tích cực dao động từ 60% đến 70%. Tuy nhiên, nghiên cứu về văn hóa an toàn người bệnh tại các bệnh viện Y học cổ truyền (YHCT) còn hạn chế. Nghiên cứu này tập trung vào việc mô tả thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa an toàn người bệnh tại Bệnh viện Y Dược Cổ Truyền Tây Ninh năm 2020. Theo AHRQ, văn hóa an toàn người bệnh là sản phẩm của giá trị, thái độ, nhận thức, năng lực và hành vi của cá nhân và nhóm.
1.1. Định Nghĩa và Tầm Quan Trọng Của An Toàn Người Bệnh
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), an toàn người bệnh là giảm thiểu nguy cơ gây tổn hại không cần thiết liên quan đến chăm sóc y tế. Đây là một yếu tố quan trọng trong việc xây dựng lòng tin của bệnh nhân và đảm bảo chất lượng dịch vụ y tế. Việc tập trung vào phòng ngừa sai sót và cải thiện an toàn người bệnh giúp giảm thiểu chi phí liên quan đến điều trị các biến chứng và sự cố y khoa. Các biện pháp can thiệp nhằm cải tiến an toàn người bệnh là những biện pháp giúp giảm tần suất các sự cố có thể ngăn ngừa được. Cơ quan nghiên cứu y tế và chất lượng Hoa Kỳ (AHRQ) đưa ra khái niệm về an toàn người bệnh như sau: “Một cách cơ bản, an toàn người bệnh là việc không gặp phải những tổn thương không mong muốn, có thể phòng ngừa được, gây ra do chăm sóc y tế.
1.2. Tổng Quan Về Bệnh Viện Y Dược Cổ Truyền Tây Ninh
Bệnh viện Y Dược Cổ Truyền Tây Ninh được thành lập từ năm 1981, hiện có quy mô 100 giường bệnh và 112 cán bộ, nhân viên y tế. Bệnh viện hoạt động với 10 khoa, phòng. Văn hóa Hành xử không buộc tội và tần suất báo cáo sự cố còn thấp, chỉ 1-2 ca báo cáo sai sót mỗi năm. Nghiên cứu này nhằm cung cấp bằng chứng khoa học để cải thiện văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện một cách hiệu quả. Các nhà quản lý bệnh viện và các khoa lâm sàng cần có can thiệp cụ thể để nâng cao văn hóa an toàn người bệnh.
II. Thách Thức Về An Toàn Người Bệnh Phân Tích Sai Sót Y Khoa
Một trong những thách thức lớn nhất trong an toàn người bệnh là thay đổi từ "Văn hóa buộc tội" sang văn hóa học hỏi từ sai sót. Sai sót y khoa (SCYK) có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến người bệnh và ảnh hưởng đến uy tín của bệnh viện. Việc báo cáo sự cố y khoa còn hạn chế do nhân viên y tế lo sợ bị khiển trách hoặc kỷ luật. Nghiên cứu này xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến việc báo cáo sự cố y khoa và đề xuất các biện pháp khuyến khích báo cáo để cải thiện an toàn người bệnh.
2.1. Phân Loại và Mức Độ Nghiêm Trọng Của Sự Cố Y Khoa
Sự cố y khoa (adverse event) là tình huống không mong muốn xảy ra trong quá trình chẩn đoán, chăm sóc và điều trị. Các sự cố y khoa được phân loại theo mức độ tổn thương, từ không gây hại đến gây tử vong. Việc phân loại giúp đánh giá mức độ nghiêm trọng và đưa ra biện pháp xử lý phù hợp. Tình huống có nguy cơ gây ra sự cố (sự cố tiềm ẩn, near-miss) là các tình huống tương tự sự cố y khoa, nhưng chưa gây hậu quả. Sự cố y khoa được phân loại theo mức độ tổn thương theo thông tư số 43/2018/TT-BYT ngày 26/12/2018 của Bộ trưởng Bộ Y tế.
2.2. Vai Trò Của Báo Cáo Sự Cố Y Khoa Trong Cải Thiện An Toàn
Báo cáo sự cố y khoa là một công cụ quan trọng để xác định các vấn đề tiềm ẩn và cải thiện quy trình làm việc. Việc phân tích báo cáo sự cố y khoa giúp phát hiện các nguyên nhân gốc rễ và đề xuất các biện pháp phòng ngừa. Tuy nhiên, việc báo cáo sự cố y khoa còn hạn chế do nhiều yếu tố, bao gồm văn hóa đổ lỗi, thiếu thời gian và thiếu sự hỗ trợ từ lãnh đạo. Nghiên cứu này đề xuất các biện pháp khuyến khích báo cáo sự cố y khoa để cải thiện an toàn người bệnh. Tại Việt Nam, qua các nghiên cứu khảo sát về văn hóa ATNB tại các bệnh viện đa khoa cho thấy: việc bàn giao - chuyển bệnh, chịu trách nhiệm thông tin của NVYT ảnh hưởng tới ATNB; phản hồi sai sót ảnh hưởng tích cực tới việc truyền đạt thông tin của người bệnh; làm việc nhóm và tần suất báo cáo sự cố ảnh hưởng tới quá trình giao ca, đặc biệt là đối tượng điều dưỡng – đây là nhân lực đông đảo nhất trong bệnh viện.
III. Phương Pháp Đánh Giá Văn Hóa An Toàn Nghiên Cứu Năm 2020
Nghiên cứu này sử dụng phương pháp mô tả cắt ngang, kết hợp định lượng và định tính để đánh giá văn hóa an toàn người bệnh tại Bệnh viện Y Dược Cổ Truyền Tây Ninh năm 2020. Đối tượng nghiên cứu định lượng là 91 nhân viên y tế. Đối tượng nghiên cứu định tính là lãnh đạo bệnh viện, khoa, phòng và nhân viên y tế. Công cụ HSOPSC văn hóa ATNB tại bệnh viện được sử dụng để thu thập số liệu định lượng. Phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm được sử dụng để thu thập thông tin định tính.
3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu Định Lượng Và Định Tính
Nghiên cứu định lượng sử dụng bộ câu hỏi HSOPSC để thu thập dữ liệu về nhận thức, thái độ và hành vi của nhân viên y tế đối với an toàn người bệnh. Nghiên cứu định tính sử dụng phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm để khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa an toàn người bệnh từ góc độ của nhân viên y tế và lãnh đạo. Việc kết hợp cả hai phương pháp giúp có được cái nhìn toàn diện về văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện.Tổng số 16 cuộc phỏng vấn sâu và hai cuộc thảo luận với các đối tượng nghiên cứu là nhóm nhân viên y tế và đại diện lãnh đạo bệnh viện và khoa phòng.
3.2. Công Cụ Đo Lường Văn Hóa An Toàn Người Bệnh HSOPSC
Bộ câu hỏi HSOPSC của AHRQ được sử dụng để đánh giá văn hóa an toàn người bệnh trong 12 lĩnh vực. Bộ câu hỏi này đã được Việt hóa và được sử dụng rộng rãi trên thế giới. 12 lĩnh vực đánh giá văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện bao gồm: làm việc nhóm trong khoa, lãnh đạo khoa khuyến khích ATNB, học tập – cải tiến liên tục, thông báo phản hồi về sai sót, cởi mở trong thông tin về sai sót, hành xử không buộc tội khi có sai sót, hỗ trợ của lãnh đạo bệnh viện, làm việc nhóm giữa các khoa, bàn giao và chuyển bệnh, nhận thức về ATNB, tần suất báo cáo sự cố.Mỗi phần của bộ câu hỏi đều có độ tin cậy chấp nhận được (hệ số Cronbach’s alpha lớn hơn hoặc bằng 0,5), với các hệ số độ tin cậy thay đổi từ 0,6 đến 0,8.
IV. Kết Quả Nghiên Cứu Đánh Giá An Toàn Người Bệnh Tại Tây Ninh
Kết quả nghiên cứu cho thấy 9 lĩnh vực trong 12 lĩnh vực đánh giá văn hóa an toàn người bệnh tại bệnh viện có tỷ lệ trả lời tích cực ở mức tốt (>75%). Lĩnh vực làm việc nhóm trong khoa đạt tỷ lệ trả lời tích cực cao nhất (98,1%). Lĩnh vực nhân lực (54,4%) và hành xử không buộc tội khi có sai sót (59,7%) có tỷ lệ trả lời tích cực thấp nhất. Nghiên cứu cũng xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa an toàn người bệnh.
4.1. Thực Trạng Văn Hóa An Toàn Người Bệnh Chung
Nhìn chung, văn hóa an toàn người bệnh tại Bệnh viện Y Dược Cổ Truyền Tây Ninh được đánh giá ở mức khá. Tuy nhiên, vẫn còn một số lĩnh vực cần cải thiện, đặc biệt là nhân lực và hành xử không buộc tội khi có sai sót. Cần có các biện pháp để khuyến khích nhân viên y tế báo cáo sự cố y khoa và học hỏi từ sai sót.Kết quả đánh giá của nhân viên về mức độ an toàn người bệnh tại khoa: trong 12 lĩnh vực đánh giá văn hóa ATNB tại bệnh viện có 9 lĩnh vực đạt tỷ lệ trả lời tích cực ở mức tốt (>75%). Trong đó, lĩnh vực đạt tỷ lệ trả lời tích cực tốt nhất là Làm việc nhóm trong khoa (98,1%) và lĩnh vực có tỷ lệ trả lời tích cực ở mức thấp bao gồm Nhân lực (54,4%), Hành xử không buộc tội khi có sai sót (59,7%).
4.2. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Văn Hóa An Toàn Người Bệnh
Một số yếu tố tác động tích cực đến văn hóa an toàn người bệnh, gồm: nhân lực trẻ tác động đến học tập và cải tiến liên tục, nhận thức về ATNB, kỹ năng làm việc nhóm; số lần trực gác phù hợp và làm việc trên 40 giờ một tuần tác động tích cực đến bàn giao-chuyển bệnh, làm việc nhóm liên khoa; quy chế thi đua khen thưởng khi phát hiện và xử trí sự cố sai sót xảy ra ảnh hưởng tích cực đến lĩnh vực Hành xử không buộc tội và Làm việc nhóm trong khoa. Một số yếu tố tác động tiêu cực, gồm: giới tính nam và trình độ học vấn trung cấp, cao đẳng, khối cận lâm sàng có văn hóa ATNB thấp hơn các nhóm khác; bác sĩ báo cáo sự cố, hành xử không buộc tội thấp hơn so với điều dưỡng và kỹ thuật viên; bệnh viện chưa thành lập phòng Quản lý chất lượng, chưa có nhân sự được đào tạo có chuyên môn về quản trị rủi ro, quản lý báo cáo sự cố, giao tiếp gián đoạn giữa lãnh đạo khoa và nhân viên khoa phòng.
V. Giải Pháp Cải Thiện An Toàn Người Bệnh Bài Học Từ Tây Ninh
Từ kết quả nghiên cứu, bệnh viện cần tiếp tục phát huy lĩnh vực lãnh đạo khuyến khích về an toàn người bệnh. Đẩy mạnh hoạt động thi đua khen thưởng để thúc đẩy sáng tạo cải tiến, lên tiếng về sự an toàn người bệnh tại mỗi khoa. Bệnh viện cần triển khai khắc phục lỗi hệ thống trước khi truy xét về lỗi cá nhân. Đào tạo nhân lực về chuyên môn và về an toàn người bệnh. Cải tiến chất lượng, quản lý báo cáo xử lý sự cố, nâng cao chất lượng thông tin giao tiếp giữa lãnh đạo và nhân viên.
5.1. Đề Xuất Chính Sách Và Thực Hành An Toàn Người Bệnh
Bệnh viện cần xây dựng và triển khai chính sách an toàn người bệnh rõ ràng. Thực hành an toàn người bệnh cần được thực hiện nghiêm túc và nhất quán. Cần có cơ chế khuyến khích nhân viên y tế tham gia vào các hoạt động cải tiến an toàn người bệnh. Cần có hệ thống báo cáo và phân tích sự cố y khoa hiệu quả. cần khuyến nghị bệnh viện tiếp tục phát huy lĩnh vực lãnh đạo khuyến khích về ATNB, đẩy mạnh hoạt động thi đua khen thưởng để thúc đẩy sáng tạo cải tiến, lên tiếng về sự ATNB tại mỗi khoa.
5.2. Nâng Cao Năng Lực Cho Nhân Viên Y Tế Về An Toàn
Nhân viên y tế cần được đào tạo về an toàn người bệnh, quản lý rủi ro và kỹ năng làm việc nhóm. Đào tạo nhân lực về chuyên môn và cả về ATNB, cải tiến chất lượng, quản lý báo cáo xử lý sự cố, nâng cao chất lượng thông tin giao tiếp giữa lãnh đạo và nhân viên. Cần có chương trình đào tạo liên tục để cập nhật kiến thức và kỹ năng cho nhân viên y tế. Cần có cơ chế đánh giá và phản hồi về hiệu quả đào tạo. Nhân viên y tế cần có nhận thức, thái độ và hành vi tích cực đối với an toàn người bệnh.
VI. Kết Luận Hướng Tới Văn Hóa An Toàn Bền Vững Tại Tây Ninh
Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng khoa học về thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa an toàn người bệnh tại Bệnh viện Y Dược Cổ Truyền Tây Ninh năm 2020. Kết quả nghiên cứu giúp bệnh viện xây dựng và triển khai các biện pháp cải thiện văn hóa an toàn người bệnh một cách hiệu quả hơn. Hướng tới xây dựng văn hóa an toàn bền vững tại bệnh viện, đảm bảo an toàn cho người bệnh và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
6.1. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo
Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về an toàn người bệnh và thúc đẩy các hoạt động cải tiến tại bệnh viện. Nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa an toàn người bệnh trong dài hạn. Bệnh viện chưa thành lập phòng Quản lý chất lượng, chưa có nhân sự được đào tạo có chuyên môn về quản trị rủi ro, quản lý báo cáo sự cố, giao tiếp gián đoạn giữa lãnh đạo khoa và nhân viên khoa phòng ảnh hưởng đến ATNB.
6.2. Cam Kết Về An Toàn Người Bệnh Từ Lãnh Đạo Và Nhân Viên
Lãnh đạo bệnh viện cần cam kết tạo điều kiện thuận lợi để xây dựng văn hóa an toàn người bệnh. Nhân viên y tế cần chủ động tham gia vào các hoạt động cải tiến và tuân thủ các quy trình an toàn. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa lãnh đạo và nhân viên để xây dựng văn hóa an toàn bền vững. Văn hóa Hành xử không buộc tôi và tần suất báo cáo sự cố, sai sót theo ghi nhận của nhà quản lý là thấp vì mỗi năm chỉ có 1-2 ca báo cáo sai sót.
