Tổng quan nghiên cứu
Hoạt động kinh doanh xổ số kiến thiết (XSKT) tại Việt Nam, đặc biệt tại tỉnh Bình Dương, đã trở thành một ngành dịch vụ đặc thù với vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương. Theo báo cáo của Công ty TNHH MTV XSKT Bình Dương, doanh thu năm 2020 đạt 4.692 tỷ đồng, nộp ngân sách 1.905 tỷ đồng, dù chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19, năm 2021 doanh thu vẫn đạt khoảng 3.684 tỷ đồng. XSKT không chỉ là hình thức giải trí lành mạnh mà còn góp phần tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động, đặc biệt là nhóm lao động yếu thế như người bán vé số dạo.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá vai trò của hoạt động kinh doanh XSKT đối với phát triển kinh tế địa phương tỉnh Bình Dương, phân tích số liệu nộp ngân sách, các công trình phúc lợi xã hội được đầu tư từ nguồn thu xổ số, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn tỉnh Bình Dương, với dữ liệu thu thập từ năm 2015 đến 2021, nhằm làm rõ đóng góp kinh tế - xã hội của hoạt động kinh doanh xổ số kiến thiết.
Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc làm sáng tỏ vai trò của XSKT trong việc tăng nguồn thu ngân sách, tạo việc làm, thúc đẩy an sinh xã hội và phát triển các công trình phúc lợi công cộng. Qua đó, góp phần xây dựng chính sách hỗ trợ người bán vé số, đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành xổ số kiến thiết tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu vận dụng ba lý thuyết chính để phân tích hoạt động kinh doanh xổ số kiến thiết:
Lý thuyết hành vi người tiêu dùng: Giải thích quá trình ra quyết định mua vé số của người dân qua các giai đoạn nhận biết nhu cầu, tìm kiếm thông tin, đánh giá lựa chọn, quyết định mua và hành vi sau mua. Lý thuyết này giúp hiểu các yếu tố tâm lý, xã hội ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng vé số.
Lý thuyết trò chơi: Phân tích hành vi người chơi xổ số như một cuộc chơi có tính toán lợi ích và rủi ro. Người chơi cân nhắc xác suất trúng thưởng thấp nhưng giải thưởng lớn, đồng thời có thể xem việc mua vé số vừa là tiêu dùng vừa là đầu tư với kỳ vọng lợi ích không chắc chắn.
Lý thuyết thứ bậc nhu cầu của Abraham Maslow: Giải thích động lực mua vé số dựa trên nhu cầu từ cơ bản đến cao cấp của con người. Khi nhu cầu sinh lý và an toàn chưa được đáp ứng đầy đủ, người tiêu dùng có xu hướng mua vé số với hy vọng cải thiện cuộc sống.
Các khái niệm chuyên ngành như mô hình kinh doanh xổ số truyền thống, nguyên tắc kinh doanh xổ số, trách nhiệm doanh nghiệp kinh doanh xổ số, và các chính sách pháp luật liên quan cũng được hệ thống hóa để làm cơ sở lý luận cho nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp:
Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ báo cáo tài chính, số liệu doanh thu, lợi nhuận, nộp ngân sách của Công ty TNHH MTV XSKT Bình Dương giai đoạn 2015-2021; các báo cáo về công trình phúc lợi xã hội, an sinh xã hội được đầu tư từ nguồn thu xổ số; số liệu về người bán vé số và đại lý vé số trên địa bàn tỉnh.
Nguồn dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý tại Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Sở Tài chính, Sở Giáo dục và Đào tạo, Mặt trận Tổ quốc các địa phương như Thuận An, Tân Uyên, Phú Giáo, Thủ Dầu Một; phỏng vấn người bán vé số lẻ và đại lý vé số nhằm làm rõ vai trò và thực trạng hoạt động kinh doanh xổ số.
Phương pháp phân tích: Tổng hợp, so sánh, phân tích số liệu định lượng từ báo cáo tài chính và các số liệu thống kê; phân tích nội dung phỏng vấn để đánh giá vai trò kinh tế - xã hội của hoạt động kinh doanh xổ số; xác định các thành tựu, hạn chế và nguyên nhân ảnh hưởng.
Cỡ mẫu và chọn mẫu: Phỏng vấn các cán bộ quản lý và người bán vé số đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan trên địa bàn tỉnh Bình Dương, đảm bảo tính đại diện và đa dạng về giới tính, độ tuổi, thâm niên.
Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ năm 2015 đến 2021, phân tích và đánh giá trong năm 2022.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Đóng góp lớn vào ngân sách địa phương: Doanh thu của Công ty TNHH MTV XSKT Bình Dương năm 2020 đạt 4.692 tỷ đồng, nộp ngân sách 1.905 tỷ đồng, vượt 26,8% chỉ tiêu tỉnh giao. Năm 2021, dù chịu ảnh hưởng dịch Covid-19, doanh thu vẫn đạt khoảng 3.684 tỷ đồng, nộp ngân sách đạt 1.344 tỷ đồng, đạt 85,6% kế hoạch. Tỷ lệ nộp ngân sách chiếm khoảng 40% doanh thu, thể hiện vai trò quan trọng trong nguồn thu địa phương.
Tạo việc làm và thu nhập cho nhóm lao động yếu thế: Hoạt động kinh doanh xổ số tạo việc làm cho hàng trăm nghìn người bán vé số dạo và đại lý, trong đó nhiều người thuộc nhóm lao động yếu thế như người khuyết tật, người nghèo. Thu nhập trung bình của người bán vé số dao động từ 100.000 đến 300.000 đồng/ngày, tương đương 3-9 triệu đồng/tháng, giúp họ ổn định cuộc sống.
Đầu tư vào các công trình phúc lợi xã hội: Nguồn thu từ hoạt động xổ số được đầu tư vào y tế, giáo dục, xây dựng nhà tình nghĩa, hỗ trợ hộ nghèo và các hoạt động an sinh xã hội. Ví dụ, trong giai đoạn 2016-2021, Công ty XSKT Bình Dương đã tài trợ nhiều học bổng, phòng thí nghiệm, nhà tình thương, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng.
Thực trạng và hạn chế: Hoạt động kinh doanh xổ số truyền thống vẫn phụ thuộc nhiều vào người bán vé số lẻ, chịu ảnh hưởng bởi thời tiết, dịch bệnh, gây khó khăn trong tiêu thụ vé số. Người bán vé số chưa được trang bị đầy đủ bảo hiểm y tế và các chế độ hỗ trợ xã hội. Ngoài ra, xuất hiện một số hành vi sai trái như rửa tiền qua xổ số, mua vé số qua dịch vụ di động không chính thức, gây mất an toàn xã hội.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động kinh doanh xổ số kiến thiết tại Bình Dương đóng vai trò quan trọng trong việc tăng nguồn thu ngân sách, tạo việc làm và thúc đẩy an sinh xã hội. Số liệu doanh thu và nộp ngân sách tăng trưởng bình quân trên 10%/năm, phù hợp với xu hướng phát triển của ngành xổ số tại khu vực miền Nam chiếm khoảng 90% doanh thu cả nước.
Việc tạo việc làm cho nhóm lao động yếu thế góp phần giảm nghèo và nâng cao chất lượng cuộc sống, đồng thời thúc đẩy các ngành liên quan như in ấn, vận chuyển phát triển. Tuy nhiên, hạn chế về chế độ bảo hiểm và hỗ trợ cho người bán vé số cần được khắc phục để đảm bảo an sinh bền vững.
So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với nhận định rằng xổ số vừa là hình thức giải trí vừa là công cụ huy động vốn xã hội, góp phần phát triển kinh tế và xã hội. Việc áp dụng lý thuyết hành vi người tiêu dùng và lý thuyết trò chơi giúp giải thích động lực mua vé số và hành vi tiêu dùng của người dân.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu, nộp ngân sách qua các năm, bảng phân bổ nguồn thu cho các công trình phúc lợi, và biểu đồ thu nhập người bán vé số theo thời gian để minh họa rõ nét hơn vai trò của hoạt động kinh doanh xổ số.
Đề xuất và khuyến nghị
Đa dạng hóa sản phẩm xổ số: Phát triển thêm các loại hình xổ số mới phù hợp với nhu cầu đa dạng của khách hàng nhằm tăng tỷ lệ tiêu thụ vé số, nâng cao doanh thu và đảm bảo nguồn thu ngân sách. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Công ty TNHH MTV XSKT Bình Dương phối hợp với Bộ Tài chính.
Nâng cao hiệu quả tiêu thụ vé số: Tăng cường công tác truyền thông, quảng bá, cải thiện mạng lưới đại lý và người bán vé số, áp dụng công nghệ thông tin trong phân phối vé số để mở rộng thị trường. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Công ty XSKT và các đại lý vé số.
Cải thiện chế độ an sinh cho người bán vé số: Xây dựng chính sách bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội và hỗ trợ tài chính cho người bán vé số dạo, đặc biệt trong các tình huống dịch bệnh hoặc thiên tai. Thời gian: 2-3 năm. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội phối hợp với Công ty XSKT.
Tăng cường quản lý và giám sát hoạt động xổ số: Phòng chống các hành vi sai trái như rửa tiền, mua vé số qua kênh không chính thức, đảm bảo minh bạch, trung thực trong kinh doanh xổ số. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Bộ Tài chính, Công an tỉnh, Công ty XSKT.
Tối ưu hóa sử dụng vốn và năng lực tài chính: Nâng cao năng lực tài chính của Công ty XSKT Bình Dương để đầu tư hiệu quả vào các công trình phúc lợi xã hội, đảm bảo phát triển bền vững. Thời gian: 3 năm. Chủ thể: Ban lãnh đạo Công ty XSKT, UBND tỉnh.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế và xã hội: Nghiên cứu cung cấp số liệu và phân tích thực trạng giúp hoạch định chính sách phát triển kinh tế địa phương, quản lý hoạt động xổ số hiệu quả.
Lãnh đạo và nhân viên các công ty xổ số kiến thiết: Tham khảo để nâng cao hiệu quả kinh doanh, phát triển sản phẩm, cải thiện chế độ cho người bán vé số và tăng cường trách nhiệm xã hội.
Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, kinh tế: Tài liệu tham khảo về mô hình kinh doanh xổ số, lý thuyết hành vi tiêu dùng, lý thuyết trò chơi và ứng dụng trong thực tiễn.
Các tổ chức xã hội và cơ quan an sinh xã hội: Hiểu rõ vai trò của hoạt động xổ số trong tạo việc làm, hỗ trợ nhóm lao động yếu thế, từ đó phối hợp xây dựng các chương trình hỗ trợ phù hợp.
Câu hỏi thường gặp
Hoạt động kinh doanh xổ số kiến thiết có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
Hoạt động này đóng góp nguồn thu lớn cho ngân sách địa phương, tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động, đồng thời đầu tư vào các công trình phúc lợi xã hội như y tế, giáo dục, nhà tình nghĩa.Người bán vé số có được hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội không?
Hiện nay, đa số người bán vé số chưa được trang bị đầy đủ bảo hiểm y tế và xã hội. Nghiên cứu đề xuất xây dựng chính sách hỗ trợ để đảm bảo an sinh cho nhóm lao động yếu thế này.Tại sao người dân vẫn mua vé số dù xác suất trúng thưởng rất thấp?
Theo lý thuyết trò chơi và hành vi tiêu dùng, người mua vé số vừa vì mục đích giải trí, vừa vì hy vọng may mắn đổi đời. Ngoài ra, họ còn có động lực xã hội khi biết tiền mua vé góp phần vào các công trình phúc lợi.Ảnh hưởng của dịch Covid-19 đến hoạt động kinh doanh xổ số như thế nào?
Dịch bệnh làm gián đoạn hoạt động bán vé số, giảm doanh thu và thu nhập người bán vé số. Năm 2021, doanh thu Công ty XSKT Bình Dương giảm so với năm trước, tuy nhiên vẫn duy trì nguồn thu đáng kể.Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh xổ số?
Đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao công tác truyền thông, cải thiện chế độ an sinh cho người bán vé số, tăng cường quản lý và giám sát, tối ưu hóa sử dụng vốn là các giải pháp thiết thực.
Kết luận
- Hoạt động kinh doanh xổ số kiến thiết tại Bình Dương đóng góp quan trọng vào nguồn thu ngân sách, tạo việc làm và phát triển an sinh xã hội.
- Doanh thu và nộp ngân sách của Công ty TNHH MTV XSKT Bình Dương tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2015-2021, bất chấp ảnh hưởng của dịch Covid-19.
- Người bán vé số là nhóm lao động yếu thế được tạo việc làm và thu nhập ổn định, tuy nhiên cần cải thiện chế độ bảo hiểm và hỗ trợ xã hội.
- Nguồn thu xổ số được đầu tư hiệu quả vào các công trình y tế, giáo dục và phúc lợi xã hội, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng.
- Các giải pháp đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao hiệu quả tiêu thụ, cải thiện chế độ an sinh và tăng cường quản lý cần được triển khai trong thời gian tới để phát huy tối đa vai trò của hoạt động kinh doanh xổ số đối với phát triển kinh tế địa phương.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và Công ty XSKT Bình Dương cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh xổ số kiến thiết.