Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, thanh niên được xem là lực lượng nòng cốt, đóng vai trò quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tại Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (Đoàn TNCS HCM) là tổ chức chính trị - xã hội đại diện cho thanh niên, có vai trò quan trọng trong hoạt động quản lý nhà nước (QLNN). Thành phố Hải Phòng, với vị trí chiến lược và nền kinh tế phát triển năng động, là địa bàn trọng điểm để nghiên cứu vai trò của Đoàn Thanh niên trong QLNN. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2021-2024, nhằm làm rõ thực trạng, đánh giá hiệu quả và đề xuất giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn Thanh niên trong hoạt động quản lý nhà nước tại Hải Phòng.

Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống hóa cơ sở lý luận, pháp lý về vai trò của Đoàn Thanh niên trong QLNN; phân tích thực trạng vai trò của Đoàn tại Hải Phòng; đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm phát huy hiệu quả hoạt động của tổ chức này. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao chất lượng công tác thanh niên, đồng thời hỗ trợ phát triển đội ngũ cán bộ trẻ, năng động, sáng tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Các chỉ số như Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Hải Phòng đứng thứ hai năm 2021 và thứ ba năm 2022, cùng với Chỉ số cải cách hành chính (PAR-Index) và Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) đều thuộc nhóm cao nhất cả nước, cho thấy môi trường thuận lợi để Đoàn Thanh niên phát huy vai trò trong QLNN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là hoạt động quyền lực đặc thù của nhà nước nhằm điều chỉnh hành vi xã hội thông qua pháp luật và chính sách, được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước nhằm duy trì ổn định và phát triển xã hội.

  2. Lý thuyết về vai trò của tổ chức chính trị - xã hội trong quản lý nhà nước: Đoàn Thanh niên là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên, đóng vai trò là cánh tay nối dài của Đảng và Nhà nước trong việc giáo dục, tổ chức phong trào và tham gia quản lý nhà nước.

Các khái niệm chính bao gồm: Thanh niên (công dân từ 16 đến 30 tuổi theo Luật Thanh niên 2020), Đoàn Thanh niên (tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam), quản lý nhà nước (hoạt động quyền lực của nhà nước trong điều hành xã hội), và vai trò của Đoàn Thanh niên trong QLNN (tham gia xây dựng bộ máy nhà nước, xây dựng pháp luật, tuyên truyền pháp luật, phát triển kinh tế - xã hội, giám sát và phản biện xã hội).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp logic - lịch sử: Phân tích cơ sở lý luận, pháp lý về vai trò của Đoàn Thanh niên trong QLNN, đồng thời nghiên cứu lịch sử phát triển và thực tiễn hoạt động của Đoàn tại Hải Phòng.

  • Phương pháp phân tích - tổng hợp: Thu thập, phân tích số liệu, tài liệu từ các báo cáo, văn bản pháp luật, nghiên cứu trước đây để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Phương pháp thống kê: Xử lý số liệu về hoạt động Đoàn Thanh niên tại Hải Phòng, như số lượng đoàn viên mới kết nạp giai đoạn 2022-2024, các chỉ số phát triển kinh tế - xã hội của thành phố.

  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến nhận xét, đánh giá của các chuyên gia, cán bộ Đoàn và cơ quan quản lý nhà nước để bổ sung nhận định về vai trò và hiệu quả hoạt động của Đoàn.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm các văn bản pháp luật (Luật Thanh niên 2020, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Cán bộ công chức), nghị quyết của Đảng, báo cáo của Đoàn Thanh niên thành phố Hải Phòng, số liệu thống kê kinh tế - xã hội địa phương, cùng các tài liệu nghiên cứu khoa học liên quan. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2021 đến tháng 8 năm 2024, với cỡ mẫu khảo sát và phỏng vấn khoảng vài trăm cán bộ, đoàn viên tại các cấp Đoàn trong thành phố.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vai trò tích cực trong xây dựng tổ chức bộ máy nhà nước và đội ngũ cán bộ, công chức: Đoàn Thanh niên Hải Phòng đã giới thiệu và đào tạo nhiều cán bộ trẻ có năng lực, phẩm chất chính trị vững vàng tham gia vào bộ máy nhà nước. Số lượng đoàn viên mới kết nạp giai đoạn 2022-2024 đạt khoảng 50 người, góp phần bổ sung nguồn nhân lực trẻ cho các cơ quan hành chính. So với các địa phương khác, Hải Phòng có tỷ lệ cán bộ trẻ do Đoàn giới thiệu tham gia công tác quản lý nhà nước cao hơn khoảng 15%.

  2. Tham gia xây dựng pháp luật và chính sách: Đoàn Thanh niên tích cực tham gia góp ý dự thảo luật, chính sách liên quan đến thanh niên và công tác thanh niên, như Luật Thanh niên 2020 và các nghị quyết của Đảng. Các đại biểu Đoàn được bổ nhiệm vào các hội đồng tư vấn chính sách, giúp phản ánh nguyện vọng của thanh niên. Tỷ lệ các văn bản pháp luật có sự tham gia góp ý của Đoàn tại Hải Phòng đạt trên 70%.

  3. Tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật: Đoàn tổ chức nhiều chương trình tuyên truyền pháp luật như "Thanh niên với pháp luật", các diễn đàn trực tuyến, hội thảo, thu hút đông đảo đoàn viên tham gia. Hiệu quả tuyên truyền được đánh giá qua khảo sát cho thấy trên 80% đoàn viên nắm rõ các chính sách, pháp luật mới nhất.

  4. Tham gia phát triển kinh tế - xã hội: Đoàn Thanh niên Hải Phòng triển khai các phong trào thanh niên khởi nghiệp, xung kích bảo vệ Tổ quốc, góp phần nâng cao kỹ năng nghề nghiệp và phát triển kinh tế địa phương. Tỷ lệ thanh niên tham gia các chương trình phát triển kinh tế tăng khoảng 20% so với giai đoạn trước.

  5. Giám sát, phản biện xã hội: Đoàn thực hiện giám sát việc thi hành chính sách, pháp luật liên quan đến thanh niên, đồng thời phản biện các dự thảo chính sách. Hoạt động này được thực hiện thường xuyên, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý nhà nước.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy Đoàn Thanh niên Hải Phòng đã phát huy vai trò quan trọng trong nhiều mặt của hoạt động quản lý nhà nước. Nguyên nhân thành công bao gồm sự quan tâm chỉ đạo sát sao của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương; sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước và tổ chức Đoàn; cùng với tinh thần xung kích, sáng tạo của đoàn viên thanh niên. So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, Hải Phòng có môi trường thuận lợi hơn nhờ chỉ số PCI, PAR-Index và PAPI cao, tạo điều kiện cho Đoàn phát huy hiệu quả.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như: chưa đồng đều về chất lượng cán bộ Đoàn ở các cấp cơ sở; một số hoạt động tuyên truyền chưa tiếp cận được hết các nhóm thanh niên khó khăn; việc giám sát, phản biện xã hội đôi khi còn hình thức, chưa sâu sát. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ đoàn viên tham gia các hoạt động, số lượng cán bộ trẻ được đào tạo, và mức độ hài lòng của thanh niên với công tác tuyên truyền sẽ minh họa rõ nét hơn các phát hiện này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ Đoàn: Đẩy mạnh công tác tập huấn, nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng quản lý và phẩm chất chính trị cho cán bộ Đoàn các cấp, đặc biệt là cấp cơ sở. Mục tiêu đạt 100% cán bộ chủ chốt được đào tạo bài bản trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban Thường vụ Thành đoàn Hải Phòng phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động Đoàn: Tập trung vào các phong trào trọng điểm, ứng dụng công nghệ số trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật và vận động thanh niên tham gia. Thời gian triển khai trong 1 năm, nhằm tăng tỷ lệ đoàn viên tham gia các hoạt động lên trên 90%. Chủ thể: Ban Thường vụ Thành đoàn, các cơ sở Đoàn.

  3. Tăng cường phối hợp giữa Đoàn và các cơ quan nhà nước: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ trong xây dựng chính sách, giám sát và phản biện xã hội, đảm bảo tiếng nói của thanh niên được lắng nghe và phản ánh kịp thời. Mục tiêu hoàn thiện cơ chế phối hợp trong 18 tháng. Chủ thể: Thành đoàn, UBND thành phố, các sở ngành liên quan.

  4. Phát triển các chương trình hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, phát triển kinh tế: Cung cấp nguồn vốn, đào tạo kỹ năng, tư vấn pháp lý cho thanh niên, đặc biệt là thanh niên vùng khó khăn. Mục tiêu tăng số dự án khởi nghiệp thanh niên lên 30% trong 3 năm tới. Chủ thể: Thành đoàn phối hợp với các tổ chức tài chính, doanh nghiệp.

  5. Nâng cao hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội: Đào tạo kỹ năng giám sát, phản biện cho cán bộ Đoàn; xây dựng hệ thống báo cáo, phản hồi hiệu quả. Mục tiêu tăng số lượng và chất lượng các báo cáo giám sát trong 2 năm. Chủ thể: Ban Thường vụ Thành đoàn, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, lãnh đạo các cấp Đoàn Thanh niên: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác tổ chức, quản lý và phát huy vai trò của Đoàn trong QLNN, từ đó xây dựng các chương trình phù hợp với thực tiễn địa phương.

  2. Cán bộ quản lý nhà nước, cơ quan chính quyền địa phương: Hiểu rõ vai trò của Đoàn Thanh niên trong hệ thống chính trị, từ đó phối hợp hiệu quả trong công tác quản lý, xây dựng chính sách và phát triển nguồn nhân lực trẻ.

  3. Giảng viên, nghiên cứu sinh, học viên chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tài liệu tham khảo bổ ích về mối quan hệ giữa tổ chức chính trị - xã hội và hoạt động quản lý nhà nước, đồng thời cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn phong phú.

  4. Các tổ chức xã hội, tổ chức thanh niên khác: Tham khảo để xây dựng mô hình hoạt động, phối hợp với Đoàn Thanh niên nhằm phát huy vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế - xã hội và quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của Đoàn Thanh niên trong quản lý nhà nước là gì?
    Đoàn Thanh niên tham gia xây dựng bộ máy nhà nước, phát triển đội ngũ cán bộ trẻ, góp ý xây dựng pháp luật, tuyên truyền chính sách, phát triển kinh tế - xã hội và thực hiện giám sát, phản biện xã hội. Ví dụ, tại Hải Phòng, Đoàn đã giới thiệu khoảng 50 cán bộ trẻ trong giai đoạn 2022-2024.

  2. Làm thế nào để Đoàn Thanh niên góp ý xây dựng pháp luật?
    Đoàn tổ chức hội thảo, lấy ý kiến đoàn viên, tham gia các hội đồng tư vấn chính sách, góp ý dự thảo luật như Luật Thanh niên 2020. Qua đó, tiếng nói của thanh niên được phản ánh trực tiếp đến các cơ quan lập pháp.

  3. Đoàn Thanh niên thực hiện công tác tuyên truyền pháp luật như thế nào?
    Thông qua các chương trình như "Thanh niên với pháp luật", diễn đàn trực tuyến, hội thảo, Đoàn phổ biến chính sách đến đoàn viên. Kết quả khảo sát cho thấy trên 80% đoàn viên nắm rõ các chính sách mới.

  4. Những thách thức nào ảnh hưởng đến vai trò của Đoàn Thanh niên trong QLNN?
    Bao gồm sự chưa đồng đều về chất lượng cán bộ Đoàn, hạn chế trong tiếp cận các nhóm thanh niên khó khăn, và hoạt động giám sát, phản biện xã hội còn hình thức. Đại dịch Covid-19 cũng tạo ra nhiều khó khăn trong tổ chức hoạt động.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao vai trò của Đoàn Thanh niên?
    Tăng cường đào tạo cán bộ, đổi mới phương thức hoạt động, phối hợp chặt chẽ với cơ quan nhà nước, phát triển chương trình hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, nâng cao hiệu quả giám sát, phản biện xã hội. Ví dụ, mục tiêu đào tạo 100% cán bộ chủ chốt trong 2 năm tới.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận, pháp lý về vai trò của Đoàn Thanh niên trong hoạt động quản lý nhà nước, làm rõ các khái niệm và nội dung liên quan.
  • Thực trạng tại thành phố Hải Phòng cho thấy Đoàn Thanh niên đã phát huy hiệu quả trong nhiều lĩnh vực như xây dựng bộ máy nhà nước, xây dựng pháp luật, tuyên truyền pháp luật, phát triển kinh tế - xã hội và giám sát, phản biện xã hội.
  • Các yếu tố kinh tế - xã hội, chính sách của Đảng và Nhà nước, cùng với sự chủ động của Đoàn Thanh niên là nhân tố quan trọng thúc đẩy vai trò của tổ chức này.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới hoạt động, tăng cường phối hợp và phát triển chương trình hỗ trợ thanh niên.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để nhân rộng mô hình thành công.

Kêu gọi hành động: Các cấp ủy Đảng, chính quyền, tổ chức Đoàn và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm phát huy tối đa vai trò của Đoàn Thanh niên trong quản lý nhà nước, góp phần xây dựng đất nước phát triển bền vững.