Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam, việc công bố thông tin về trách nhiệm xã hội (TNXH) của doanh nghiệp ngày càng trở nên cấp thiết. Theo báo cáo ngành, tính đến năm 2018, có khoảng 43 doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên hai sàn giao dịch chứng khoán lớn là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, thực trạng công bố thông tin TNXH của các doanh nghiệp này còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu minh bạch và trách nhiệm xã hội trong hoạt động kinh doanh. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công bố thông tin TNXH của các doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công bố thông tin nhằm tăng cường sự minh bạch và phát triển bền vững.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2016-2018. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cái nhìn toàn diện về mức độ công bố thông tin TNXH, góp phần nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và nhà đầu tư về vai trò của TNXH trong phát triển bền vững. Đồng thời, nghiên cứu cũng hỗ trợ các cơ quan quản lý trong việc hoàn thiện chính sách và giám sát hoạt động công bố thông tin TNXH trên thị trường chứng khoán.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về công bố thông tin doanh nghiệp và lý thuyết về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR). Lý thuyết công bố thông tin doanh nghiệp nhấn mạnh vai trò của thông tin trong việc giảm thiểu sự không chắc chắn cho nhà đầu tư và các bên liên quan, đồng thời phân loại thông tin thành thông tin tài chính và phi tài chính, trong đó công bố thông tin TNXH thuộc nhóm thông tin phi tài chính. Lý thuyết CSR được xây dựng dựa trên các quan điểm của Bowen, Carroll và OECD, trong đó CSR được hiểu là nghĩa vụ của doanh nghiệp trong việc thực hiện các chính sách và hành động phù hợp với các giá trị xã hội, bao gồm trách nhiệm với cộng đồng, môi trường, người lao động, người tiêu dùng và sản phẩm.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Công bố thông tin TNXH: Việc doanh nghiệp cung cấp thông tin liên quan đến các hoạt động trách nhiệm xã hội ra bên ngoài nhằm tăng tính minh bạch và tạo dựng niềm tin.
  • Chỉ số công bố TNXH (CSR Disclosure Index): Thang đo đánh giá mức độ công bố thông tin TNXH dựa trên các tiêu chí cụ thể.
  • Các nhân tố ảnh hưởng: Quy mô doanh nghiệp, độ tuổi, khả năng sinh lời, ngành nghề kinh doanh, quy mô và tính độc lập của hội đồng quản trị.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ báo cáo thường niên và các tài liệu công bố thông tin TNXH của 43 doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2016-2018. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu toàn bộ các doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên hai sàn giao dịch lớn nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

Phương pháp phân tích chính là phân tích nội dung (content analysis) để đánh giá mức độ công bố thông tin TNXH dựa trên thang đo từ 0 đến 5, trong đó mức điểm cao phản ánh mức độ công bố chi tiết và minh bạch hơn. Ngoài ra, phương pháp thống kê mô tả và phân tích hồi quy được sử dụng để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin TNXH. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ công bố thông tin TNXH còn hạn chế: Điểm trung bình công bố thông tin TNXH của các doanh nghiệp ngành vận tải năm 2018 chỉ đạt khoảng 2,3 trên thang điểm 5, cho thấy mức độ minh bạch và chi tiết về TNXH chưa cao. Trong đó, các nhóm thông tin về môi trường và cộng đồng xã hội được công bố ít hơn so với các nhóm thông tin về người lao động và sản phẩm dịch vụ.

  2. Ảnh hưởng của quy mô doanh nghiệp: Doanh nghiệp có quy mô lớn hơn có xu hướng công bố thông tin TNXH nhiều hơn, với mức điểm trung bình cao hơn khoảng 15% so với doanh nghiệp quy mô nhỏ. Điều này phù hợp với lý thuyết tính hợp lý khi các doanh nghiệp lớn chịu áp lực công khai thông tin nhiều hơn từ công chúng và pháp luật.

  3. Tác động của độ tuổi doanh nghiệp: Các doanh nghiệp hoạt động lâu năm có mức độ công bố thông tin TNXH cao hơn khoảng 10% so với doanh nghiệp mới thành lập, phản ánh sự nhận thức và cam kết trách nhiệm xã hội ngày càng tăng theo thời gian hoạt động.

  4. Vai trò của hội đồng quản trị: Doanh nghiệp có hội đồng quản trị với tỷ lệ thành viên độc lập cao và sự tham gia của nữ giới trong ban quản trị có mức độ công bố TNXH cao hơn, cho thấy sự đa dạng và tính độc lập trong quản trị góp phần nâng cao trách nhiệm xã hội và minh bạch thông tin.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân mức độ công bố TNXH còn hạn chế có thể do nhận thức về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ngành vận tải chưa đồng đều, cùng với việc thiếu các quy định bắt buộc và chế tài nghiêm ngặt về công bố thông tin TNXH. So sánh với các ngành khác như sữa hoặc bảo hiểm, ngành vận tải có mức độ công bố TNXH thấp hơn đáng kể, phản ánh đặc thù ngành và mức độ quan tâm của các bên liên quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện điểm trung bình công bố TNXH theo từng nhóm thông tin (môi trường, người lao động, cộng đồng, sản phẩm) và bảng phân tích hồi quy cho thấy các nhân tố ảnh hưởng có ý nghĩa thống kê. Kết quả này đồng thuận với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về mối quan hệ giữa quy mô, tuổi đời doanh nghiệp và mức độ công bố TNXH.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là giúp các doanh nghiệp ngành vận tải nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của công bố thông tin TNXH trong việc nâng cao uy tín, thu hút đầu tư và phát triển bền vững. Đồng thời, kết quả cũng cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý trong việc xây dựng chính sách và hướng dẫn thực hiện công bố thông tin TNXH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhận thức về TNXH và công bố thông tin: Doanh nghiệp cần tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo nâng cao nhận thức cho ban lãnh đạo và nhân viên về vai trò và lợi ích của TNXH, đồng thời xây dựng văn hóa doanh nghiệp hướng tới phát triển bền vững. Mục tiêu đạt được là tăng điểm công bố TNXH trung bình lên ít nhất 3,5 trong vòng 2 năm tới.

  2. Xây dựng mô hình quản trị doanh nghiệp tích hợp TNXH: Các doanh nghiệp nên thành lập phòng ban chuyên trách về TNXH hoặc ủy ban CSR trong hội đồng quản trị để giám sát và thúc đẩy các hoạt động TNXH, đảm bảo công bố thông tin minh bạch và đầy đủ. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, chủ thể là ban lãnh đạo doanh nghiệp.

  3. Nâng cao năng lực chuyên môn cho bộ phận công bố thông tin: Đào tạo chuyên sâu về kỹ năng thu thập, xử lý và báo cáo thông tin TNXH cho đội ngũ nhân viên phụ trách công bố thông tin nhằm đảm bảo chất lượng và độ tin cậy của dữ liệu công bố. Mục tiêu hoàn thành trong 12 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với bộ phận truyền thông thực hiện.

  4. Phát huy vai trò của hội đồng quản trị và các bên liên quan: Tăng cường sự tham gia của các thành viên độc lập và nữ giới trong hội đồng quản trị để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm xã hội. Đồng thời, khuyến khích sự tham gia của các bên liên quan trong quy trình công bố thông tin TNXH nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do ban lãnh đạo và cổ đông chủ trì.

  5. Khuyến nghị với cơ quan quản lý nhà nước: Ban hành các quy định bắt buộc về công bố thông tin TNXH đối với doanh nghiệp niêm yết ngành vận tải, thiết lập cơ chế giám sát và kiểm tra độ tin cậy của thông tin công bố, đồng thời xây dựng chính sách khuyến khích và truyền thông về TNXH. Thời gian đề xuất trong vòng 3 năm, do Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp ngành vận tải: Giúp nâng cao nhận thức và xây dựng chiến lược phát triển bền vững thông qua công bố thông tin TNXH, từ đó tăng cường uy tín và thu hút đầu tư.

  2. Nhà đầu tư và cổ đông: Cung cấp thông tin minh bạch và toàn diện về hoạt động TNXH của doanh nghiệp, hỗ trợ đánh giá rủi ro và tiềm năng phát triển bền vững khi ra quyết định đầu tư.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức giám sát thị trường chứng khoán: Là cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, quy định và giám sát việc công bố thông tin TNXH nhằm đảm bảo tính minh bạch và phát triển thị trường bền vững.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng công bố thông tin TNXH trong ngành vận tải tại Việt Nam, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công bố thông tin trách nhiệm xã hội lại quan trọng đối với doanh nghiệp ngành vận tải?
    Công bố thông tin TNXH giúp doanh nghiệp minh bạch hoạt động, nâng cao uy tín, thu hút đầu tư và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của khách hàng và nhà đầu tư về phát triển bền vững. Ví dụ, doanh nghiệp vận tải công bố rõ ràng về các biện pháp bảo vệ môi trường sẽ tạo niềm tin với cộng đồng và đối tác.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin TNXH của doanh nghiệp?
    Quy mô doanh nghiệp, độ tuổi, khả năng sinh lời, ngành nghề kinh doanh và cơ cấu hội đồng quản trị là những nhân tố chính. Doanh nghiệp lớn, hoạt động lâu năm và có hội đồng quản trị đa dạng thường công bố thông tin TNXH nhiều hơn.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để đo lường mức độ công bố thông tin TNXH?
    Phân tích nội dung báo cáo thường niên và báo cáo phát triển bền vững dựa trên thang điểm từ 0 đến 5, đánh giá mức độ chi tiết và minh bạch của các mục thông tin TNXH được công bố.

  4. Doanh nghiệp ngành vận tải nên bắt đầu cải thiện công bố thông tin TNXH từ đâu?
    Nên bắt đầu từ việc nâng cao nhận thức của ban lãnh đạo và nhân viên, xây dựng mô hình quản trị tích hợp TNXH, đồng thời cải thiện quy trình thu thập và báo cáo thông tin để đảm bảo tính chính xác và minh bạch.

  5. Cơ quan quản lý nhà nước có vai trò gì trong việc thúc đẩy công bố thông tin TNXH?
    Cơ quan quản lý cần ban hành quy định bắt buộc, giám sát việc thực hiện, kiểm tra độ tin cậy thông tin và xây dựng chính sách khuyến khích doanh nghiệp công bố thông tin TNXH nhằm phát triển thị trường chứng khoán minh bạch và bền vững.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng công bố thông tin TNXH của 43 doanh nghiệp ngành vận tải niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2016-2018, cho thấy mức độ công bố còn hạn chế với điểm trung bình khoảng 2,3/5.
  • Các nhân tố như quy mô, độ tuổi doanh nghiệp và cơ cấu hội đồng quản trị có ảnh hưởng tích cực đến mức độ công bố thông tin TNXH.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao nhận thức, xây dựng mô hình quản trị tích hợp TNXH, nâng cao năng lực bộ phận công bố thông tin và phát huy vai trò hội đồng quản trị.
  • Khuyến nghị cơ quan quản lý nhà nước cần hoàn thiện chính sách, quy định và giám sát việc công bố thông tin TNXH nhằm thúc đẩy phát triển thị trường chứng khoán bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả công bố thông tin TNXH trong các năm tiếp theo, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các ngành khác để có cái nhìn toàn diện hơn.

Hành động ngay hôm nay: Các doanh nghiệp ngành vận tải cần chủ động xây dựng kế hoạch công bố thông tin TNXH minh bạch và toàn diện để nâng cao uy tín và phát triển bền vững trong thị trường cạnh tranh hiện nay.