Tổng quan nghiên cứu
Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM) được Chính phủ Việt Nam triển khai từ năm 2011 với mục tiêu nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lý và bảo vệ môi trường sinh thái. Tỉnh Đắk Nông, một tỉnh biên giới mới tái lập từ năm 2004, với nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng và tỷ lệ hộ nghèo còn cao, đang trong quá trình thực hiện chương trình này. Xã Đắk Nia, thuộc thị xã Gia Nghĩa, là địa bàn trung tâm của tỉnh với dân số khoảng 9.539 người và diện tích tự nhiên 9.219,74 ha, đã triển khai chương trình xây dựng NTM từ năm 2011 đến 2014. Tuy nhiên, sau hơn 3 năm thực hiện, xã mới đạt 8/19 tiêu chí theo Bộ tiêu chí quốc gia về NTM, trong khi tỷ lệ hộ nghèo và dân tộc thiểu số vẫn còn cao, nhận thức của người dân về chương trình còn hạn chế.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng tổ chức thực thi chương trình xây dựng NTM của chính quyền xã Đắk Nia, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm đạt chuẩn xã NTM vào năm 2020. Nghiên cứu tập trung trong phạm vi địa giới hành chính xã Đắk Nia, với dữ liệu thu thập từ giai đoạn 2011-2014 và đề xuất giải pháp đến năm 2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức thực thi chương trình xây dựng NTM tại địa phương, từ đó làm cơ sở nhân rộng mô hình cho các xã khác trong tỉnh và khu vực Tây Nguyên.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên khung lý thuyết về tổ chức thực thi chính sách công, tập trung vào ba điều kiện cần thiết để thực thi thành công chương trình xây dựng NTM: (1) Có chương trình hợp lý, (2) Bộ máy hành chính và dân vận xã đủ mạnh, (3) Sự quyết tâm của lãnh đạo và sự ủng hộ của người dân. Quá trình tổ chức thực thi được chia thành ba giai đoạn chính: chuẩn bị triển khai, chỉ đạo thực thi và kiểm soát sự thực hiện.
Mô hình tổ chức thực thi bao gồm các cơ quan chính quyền xã (HĐND, UBND), Ban Quản lý xây dựng NTM xã, Ban phát triển thôn/bon và các tổ chức chính trị - xã hội. Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn mới, Bộ tiêu chí quốc gia về NTM với 19 tiêu chí, tổ chức thực thi chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM, và các nhóm nội dung của chương trình như quy hoạch, phát triển hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, giảm nghèo, phát triển giáo dục, y tế, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được lấy từ UBND thị xã Gia Nghĩa, các phòng ban liên quan, Cục Thống kê tỉnh và Văn phòng Điều phối xây dựng NTM tỉnh Đắk Nông. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn 100 hộ dân và 20 cán bộ xã Đắk Nia, tập trung vào các giai đoạn tổ chức thực thi chương trình.
Phân tích dữ liệu sử dụng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ hoàn thành các tiêu chí, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2011-2014 cho phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp đến năm 2020. Cỡ mẫu khảo sát đảm bảo tính đại diện cho cộng đồng dân cư và đội ngũ cán bộ xã, giúp đánh giá toàn diện quá trình thực thi.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Kết quả thực hiện chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2011-2014: Xã Đắk Nia đạt 8/19 tiêu chí, bao gồm quy hoạch, điện, bưu điện, thu nhập, y tế, văn hóa, hệ thống tổ chức chính trị và an ninh trật tự. So với năm 2010 chỉ đạt 1 tiêu chí, đây là bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, các tiêu chí như giao thông, trường học, chợ nông thôn, môi trường chưa đạt, ảnh hưởng đến tiến độ chung.
Tổ chức thực thi chương trình: Bộ máy tổ chức gồm HĐND, UBND, Ban Quản lý xây dựng NTM xã và Ban phát triển thôn được thành lập đầy đủ, hoạt động theo quy chế. Trong giai đoạn 2011-2014, xã tổ chức 96 lớp tập huấn với 5.488 lượt người dân và 5 lớp cho cán bộ với 114 lượt tham gia, tăng cường truyền thông qua đài phát thanh và phát hành tài liệu hướng dẫn. Tổng vốn huy động cho chương trình đạt 203.983 triệu đồng, đạt 84,32% kế hoạch giai đoạn 2011-2015.
Điểm mạnh: Ban quản lý xã và Ban phát triển thôn hoạt động hiệu quả, kế hoạch triển khai rõ ràng, công tác đào tạo, tập huấn được chú trọng, giám sát và kiểm tra được thực hiện thường xuyên. Sự phối hợp giữa các ban ngành đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho thực thi chương trình.
Điểm yếu: Công tác quy hoạch và xây dựng đề án còn chậm, một số văn bản hướng dẫn cấp trên ban hành muộn. Tuyên truyền vận động người dân chưa đa dạng, nhận thức còn hạn chế. Kinh nghiệm quản lý của cán bộ xã và thôn còn yếu, một số tiêu chí đã hoàn thành nhưng chất lượng chưa bền vững như thủy lợi, hình thức tổ chức sản xuất. Sự quyết tâm của lãnh đạo thị xã chưa cao, chưa sát sao trong chỉ đạo.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân điểm yếu chủ yếu do chương trình còn chưa sát thực tế địa phương, cán bộ phụ trách kiêm nhiệm, thiếu kiến thức chuyên sâu về xây dựng NTM. Sự ủng hộ của người dân chưa cao do nhận thức hạn chế và tỷ lệ hộ nghèo, dân tộc thiểu số còn lớn. So sánh với các xã như Đắk Mar (Đắk Hà) và Hòa Thuận (Buôn Ma Thuột) đã hoàn thành 19 tiêu chí, cho thấy vai trò quyết tâm lãnh đạo, sự đồng thuận của nhân dân và huy động nguồn lực đa dạng là yếu tố then chốt. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ hoàn thành tiêu chí và bảng tổng hợp nguồn vốn huy động theo năm để minh họa rõ nét hiệu quả tổ chức thực thi.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện bộ máy tổ chức thực thi: Kiện toàn Ban Quản lý xây dựng NTM xã và Ban phát triển thôn, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ xã và thôn về nghiệp vụ xây dựng NTM. Chủ thể thực hiện: UBND xã, Sở Nội vụ tỉnh. Thời gian: 2016-2018.
Đổi mới công tác tuyên truyền, vận động: Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông như hội thảo, truyền thanh, mạng xã hội, xây dựng mô hình điển hình để nâng cao nhận thức và sự tham gia của người dân. Chủ thể: Ban Tuyên giáo Đảng ủy xã, Đài phát thanh xã. Thời gian: liên tục từ 2016.
Tăng cường huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực: Phân bổ vốn đầu tư trọng điểm cho các tiêu chí chưa đạt, kêu gọi doanh nghiệp và cộng đồng tham gia đóng góp, lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia khác. Chủ thể: UBND xã, Ban Quản lý xây dựng NTM xã, UBND thị xã. Thời gian: 2016-2020.
Nâng cao công tác kiểm tra, giám sát: Xây dựng hệ thống thông tin phản hồi, tổ chức giám sát định kỳ, phát hiện và xử lý kịp thời các tồn tại, điều chỉnh kế hoạch phù hợp thực tiễn. Chủ thể: HĐND xã, UBND xã, Ban Quản lý xây dựng NTM xã. Thời gian: liên tục.
Phát triển dịch vụ hỗ trợ sản xuất: Tăng cường tư vấn kỹ thuật, đào tạo nghề, hỗ trợ phát triển các hình thức tổ chức sản xuất hiệu quả nhằm nâng cao thu nhập cho người dân. Chủ thể: Phòng Nông nghiệp thị xã, UBND xã. Thời gian: 2017-2020.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo và cán bộ chính quyền cấp xã, thị xã: Nhận diện điểm mạnh, điểm yếu trong tổ chức thực thi chương trình xây dựng NTM, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, chính sách công: Cung cấp khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về tổ chức thực thi chính sách xây dựng NTM tại địa phương vùng Tây Nguyên.
Các tổ chức phát triển nông thôn và doanh nghiệp: Hiểu rõ cơ chế phối hợp, huy động nguồn lực và vai trò của cộng đồng trong xây dựng NTM, từ đó thiết kế các chương trình hỗ trợ phù hợp.
Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại địa phương: Nâng cao nhận thức về chương trình xây dựng NTM, vai trò tham gia và quyền lợi được hưởng, góp phần thúc đẩy sự đồng thuận và phát triển bền vững.
Câu hỏi thường gặp
Chương trình xây dựng nông thôn mới gồm những tiêu chí nào?
Chương trình gồm 19 tiêu chí quốc gia về quy hoạch, hạ tầng, kinh tế, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự nhằm phát triển toàn diện nông thôn.Tại sao xã Đắk Nia chưa đạt chuẩn xã nông thôn mới sau 4 năm thực hiện?
Nguyên nhân chính là công tác quy hoạch chậm, tuyên truyền hạn chế, kinh nghiệm quản lý còn yếu và sự quyết tâm của lãnh đạo chưa cao.Vai trò của Ban Quản lý xây dựng nông thôn mới xã là gì?
Ban là chủ đầu tư các dự án, tổ chức xây dựng kế hoạch, huy động nguồn lực và giám sát thực hiện chương trình tại địa phương.Làm thế nào để nâng cao nhận thức của người dân về xây dựng nông thôn mới?
Thông qua đa dạng hình thức tuyên truyền, vận động, xây dựng mô hình điển hình và tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo tại cộng đồng.Các giải pháp huy động nguồn lực cho chương trình gồm những gì?
Bao gồm vốn ngân sách nhà nước, huy động doanh nghiệp, cộng đồng dân cư và lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia khác.
Kết luận
- Luận văn đã làm rõ khái niệm, mục tiêu và quá trình tổ chức thực thi chương trình xây dựng nông thôn mới của chính quyền cấp xã.
- Phân tích thực trạng tổ chức thực thi tại xã Đắk Nia giai đoạn 2011-2014, xác định được 8/19 tiêu chí đạt chuẩn, đồng thời chỉ ra điểm mạnh và điểm yếu trong quá trình thực hiện.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện bộ máy tổ chức, đổi mới công tác tuyên truyền, tăng cường huy động nguồn lực và kiểm soát thực hiện nhằm đạt chuẩn xã NTM vào năm 2020.
- Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức thực thi chương trình xây dựng NTM tại địa phương vùng Tây Nguyên.
- Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm kiện toàn bộ máy, triển khai các giải pháp đề xuất và giám sát chặt chẽ tiến độ thực hiện.
Hành động tiếp theo là áp dụng các giải pháp đề xuất vào thực tiễn tại xã Đắk Nia, đồng thời nhân rộng mô hình cho các xã khác trong tỉnh nhằm thúc đẩy phát triển nông thôn bền vững.