I. Tổng quan về tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước
Các thành phố trực thuộc trung ương đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của Việt Nam. Việc tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước tại đây đòi hỏi một cơ cấu bộ máy tinh gọn, hiệu quả, phù hợp với đặc thù đô thị. Hiến pháp 1992 và Luật Tổ chức HĐND và UBND (sửa đổi) đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng, tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế cần khắc phục. Nghiên cứu này hướng đến việc làm sáng tỏ về lý luận và thực tiễn, đồng thời đưa ra các kiến nghị để hoàn thiện tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước tại các thành phố này. Việc quản lý đô thị một cách tập trung, thống nhất và năng động là yếu tố then chốt để biến quyền lực nhà nước thành hiện thực.
1.1. Khái niệm và bản chất quyền lực nhà nước hiện nay
Quyền lực Nhà nước là vấn đề cốt lõi trong chính trị ở mọi thời đại. Các học giả có nhiều quan điểm khác nhau về nguồn gốc và bản chất của nó. Trong lịch sử, quyền lực Nhà nước thường được xem là lực lượng siêu nhiên, bắt nguồn từ thượng đế. Các nhà tư tưởng tư sản thời kỳ phục hưng lại tìm nguồn gốc của nó trong thế giới hiện thực. Ngày nay, nhiều học giả phương Tây tiếp cận vấn đề này từ quan điểm phi giai cấp. Các nhà kinh điển Mác-Lênin chỉ ra rằng quyền lực chính trị chỉ xuất hiện trong xã hội có giai cấp và được thực hiện thông qua Nhà nước.
1.2. Các phương thức tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước
Tổ chức thực hiện quyền lực Nhà nước là quá trình cụ thể hóa và hiện thực hóa ý chí của Nhà nước thông qua các cơ quan và cán bộ nhà nước. Điều này bao gồm việc xây dựng và ban hành pháp luật, tổ chức thực thi pháp luật, kiểm tra giám sát và giải quyết các tranh chấp phát sinh. Hiệu quả của việc tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tính hợp hiến, hợp pháp của các quy định pháp luật, năng lực của đội ngũ cán bộ và sự tham gia của người dân.
II. Thách thức và yêu cầu mới về quản lý đô thị hiện đại
Các thành phố trực thuộc trung ương có những đặc trưng riêng biệt so với các địa phương khác, đặc biệt là về mật độ dân số, cơ sở hạ tầng và tốc độ phát triển kinh tế - xã hội. Quá trình chuyển đổi sang cơ chế thị trường đặt ra nhiều thách thức mới trong công tác quản lý đô thị. Cần có những phương pháp quản lý năng động, sáng tạo để giải quyết các vấn đề như ô nhiễm môi trường, ùn tắc giao thông, an ninh trật tự và đảm bảo an sinh xã hội. Phân cấp quản lý nhà nước một cách hợp lý là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý đô thị.
2.1. Đặc điểm thành phố trực thuộc trung ương và yêu cầu quản lý
Thành phố trực thuộc trung ương là những trung tâm kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội của cả nước hoặc của một vùng lãnh thổ rộng lớn. Sự phát triển của các thành phố là động lực dẫn dắt, thúc đẩy phát triển các vùng nông thôn. Công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước chỉ có thể phát triển trên cơ sở phát triển toàn diện hệ thống đô thị. Các thành phố trực thuộc trung ương với những đặc thù riêng biệt đòi hỏi có sự quan lý chặt chẽ của bộ máy chính quyền thành phố với cơ cấu tô chức hợp lý, ổn định, phù hợp với đặc trưng quản lý đô thị mang tính tập trung thống nhất cao.
2.2. Phân cấp trong quản lý nhà nước và tác động đến đô thị
Việc phân cấp trong quản lý nhà nước là một yêu cầu khách quan, cần thiết để nâng cao tính chủ động, sáng tạo của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, việc phân cấp cần được thực hiện một cách khoa học, có lộ trình rõ ràng và đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Phân cấp không đồng nghĩa với việc buông lỏng quản lý, mà ngược lại, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để đảm bảo hiệu quả và tránh lạm quyền.
2.3. Chính quyền đô thị và mô hình tổ chức phù hợp tại Việt Nam
Chính quyền đô thị là một khái niệm phức tạp, liên quan đến nhiều yếu tố như cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ và phương thức hoạt động. Mô hình chính quyền đô thị cần phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội, văn hóa và lịch sử của từng quốc gia. Tại Việt Nam, cần nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, đồng thời kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống để xây dựng một mô hình chính quyền đô thị hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.
III. Đánh giá thực trạng cơ cấu tổ chức chính quyền đô thị
Thực trạng tổ chức và hoạt động của bộ máy chính quyền thành phố trực thuộc trung ương vẫn còn nhiều bất cập. Luật Tổ chức Chính quyền địa phương chưa phân biệt rõ giữa chính quyền thành phố trực thuộc trung ương và chính quyền tỉnh, dẫn đến sự đánh đồng giữa khu vực đô thị và nông thôn. Hoạt động của bộ máy chính quyền chưa phản ánh đầy đủ những đặc trưng của quản lý đô thị. Bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại tình trạng chồng chéo, trùng lắp về chức năng nhiệm vụ giữa các cơ quan.
3.1. Thực trạng pháp lý về tổ chức chính quyền thành phố
Hiến pháp năm 1992 và Luật tổ chức HDND và UBND (sửa đổi) chưa phân biệt chính quyền thành phố trực thuộc trung ương vớt chính quyền tinh mà mới quy dinh chung là cấp tỉnh, chính quyền quận huyện quy định chung là cấp huyện. còn phường xã quy định là cấp xã. Những quy định và cơ cấu tổ chức, hoạt động của các cấp chính quyên đều được áp dụng chung cho cả khu vực thành phố và khu vực nông thôn. Ở dây có sự đánh đồng giữa hai khu vực.
3.2. Cơ quan quyền lực nhà nước Hội đồng nhân dân thành phố
Hội đồng nhân dân thành phố trực thuộc trung ương là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân. HĐND có nhiệm vụ quyết định các vấn đề quan trọng của thành phố, giám sát hoạt động của UBND và các cơ quan nhà nước khác. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của HĐND còn hạn chế do nhiều nguyên nhân như năng lực của đại biểu, cơ chế giám sát chưa hiệu quả và sự phối hợp với các cơ quan liên quan còn chưa chặt chẽ.
3.3. Cơ quan hành chính nhà nước Ủy ban nhân dân thành phố
Ủy ban nhân dân thành phố trực thuộc trung ương là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, có nhiệm vụ tổ chức thực hiện Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, HĐND và các văn bản quy phạm pháp luật khác. UBND có trách nhiệm quản lý nhà nước trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng trên địa bàn thành phố. Tuy nhiên, hoạt động của UBND còn gặp nhiều khó khăn do bộ máy cồng kềnh, thủ tục hành chính rườm rà và sự phối hợp giữa các sở, ban, ngành còn chưa hiệu quả.
IV. Giải pháp hoàn thiện tổ chức quyền lực nhà nước đô thị
Để phát huy vai trò của chính quyền thành phố trực thuộc trung ương trong tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, đổi mới cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ là những yếu tố then chốt. Đồng thời, cần tăng cường sự tham gia của người dân vào quá trình quản lý nhà nước và xây dựng đô thị thông minh.
4.1. Hoàn thiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương
Cần sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức Chính quyền địa phương để phân biệt rõ giữa chính quyền thành phố trực thuộc trung ương và chính quyền tỉnh. Luật cần quy định cụ thể về cơ cấu tổ chức bộ máy, chức năng nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan chính quyền thành phố, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cho việc thí điểm các mô hình chính quyền đô thị mới.
4.2. Nâng cao năng lực Hội đồng nhân dân trong giám sát UBND
Để nâng cao hiệu quả hoạt động của HĐND, cần tăng cường năng lực cho đại biểu HĐND, hoàn thiện cơ chế giám sát của HĐND đối với UBND và các cơ quan nhà nước khác. Đồng thời, cần tăng cường sự phối hợp giữa HĐND với UBND và các cơ quan liên quan để giải quyết các vấn đề bức xúc của người dân.
4.3. Đổi mới quy trình ra quyết định của chính quyền thành phố
Quy trình ban hành, tổ chức thực hiện kiểm tra tổ chức thực hiện văn bản quản lý của chính quyên thành phö cần phải được hoàn thiện. Về ban hành van bản quan lý, cần chú trọng quyền ra văn bản của HĐND,UBND; Chủ tịch UBND thành phố trực thuộc trung ương, nêu lên những điểm cần chú ý nhầm hoàn thiện những mặt hoạt động trên của chính quyền thành phố.
V. Đào tạo cán bộ Yếu tố then chốt của chính quyền hiệu quả
Chất lượng đội ngũ cán bộ là yếu tố quyết định đến hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền. Cần chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức và năng lực thực tiễn. Đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo, tăng cường bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo, quản lý và giải quyết các vấn đề phức tạp trong quản lý đô thị.
5.1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật công vụ công chức
Cần hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật điều chính các quan hệ thuộc lĩnh vực công vụ công chức nhà nước. Kiện toàn co sở đào tao bôi dưỡng công chức hành chính tại các thành phố trực thuộc trung ương.
5.2. Đổi mới chương trình đào tạo cán bộ quản lý đô thị
Đổi mới nội dung chương trình đào tao, boi dưỡng cán bộ của trường Hành chính thành phố. Nội dung cần bám sát thực tiễn, cập nhật kiến thức mới và chú trọng phát triển các kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề.
VI. Kết luận và tầm nhìn tương lai về chính quyền đô thị Việt
Việc nghiên cứu và hoàn thiện tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước tại các thành phố trực thuộc trung ương là một quá trình liên tục và đòi hỏi sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị. Với những giải pháp đồng bộ và quyết tâm cao, Việt Nam có thể xây dựng được một mô hình chính quyền đô thị hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Mô hình này không chỉ phục vụ sự phát triển của các thành phố mà còn đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước, đảm bảo an ninh trật tự đô thị, và nâng cao chất lượng dịch vụ công.
6.1. Tóm lược những kết quả nghiên cứu và đóng góp mới
Luận án đã góp phần làm sáng tỏ về lý luận và thực tiễn về phương thức tổ chức quyền lực nhà nước ở địa phương và các thành phố trực thuộc trung ương, góp phần tìm kiếm mỏ hình tối ưu cho tổ chức. hoạt động của chính quyền thành phố trong diẻu kiện ton tại kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, bảo dam hoạt động của chính quyên thành phố.
6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo để hoàn thiện chính quyền đô thị
Cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các mô hình chính quyền đô thị tiên tiến trên thế giới, đồng thời đánh giá và tổng kết kinh nghiệm thực tiễn của Việt Nam để xây dựng một mô hình phù hợp. Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước, phát triển chính phủ điện tử và xây dựng đô thị thông minh cũng là những hướng đi quan trọng.
