Tổ Chức Không Gian Hành Lang Xanh Phía Tây Hà Nội: Luận Án Tiến Sĩ

• Tác giả: Phạm Thị Nhâm
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Hồng Thục
• Trường học: Trường Đại Học Kiến Trúc Hà Nội
• Chuyên ngành: Quy Hoạch Vùng và Đô Thị
• Đề tài: Tổ Chức Không Gian Hành Lang Xanh Phía Tây Hà Nội
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢN VẼ
• DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
• DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
• PHẦN MỞ ĐẦU
• 1. Tính cấp thiết của đề tài
• 2. Mục đích nghiên cứu
• 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 4. Phương pháp nghiên cứu
• 5. Nội dung nghiên cứu
• 6. Kết quả nghiên cứu
• 7. Những đóng góp mới của luận án
• 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
• 9. Các khái niệm và thuật ngữ
• 10. Cấu trúc của luận án
• PHẦN NỘI DUNG LUẬN ÁN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC KHÔNG GIAN HÀNH LANG XANH PHÍA TÂY HÀ NỘI
• 1.1. Tổng quan về không gian xanh đô thị thế giới và Việt Nam
• 1.1.1. Tổng quan không gian xanh đô thị thế giới
• 1.1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển không gian xanh đô thị
• 1.1.1.2. Xu hướng mới về sử dụng không gian xanh đô thị trên thế giới
• 1.1.1.3. So sánh VĐX đô thị thế giới với HLX Hà Nội
• 1.1.2. Tổng quan không gian xanh đô thị Việt Nam
• 1.1.2.1. Các dạng không gian xanh đô thị Việt Nam
• 1.1.2.2. Mối quan hệ giữa đô thị và nông thôn trong tổ chức không gian xanh đô thị ở Việt Nam
• 1.2. Hiện trạng tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 1.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển vùng nông thôn phía Tây Hà Nội
• 1.2.2.1. Mối quan hệ lịch sử giữa nông thôn phía Tây Hà nội (xứ Đoài) với Thăng Long - Kẻ Chợ
• 1.2.2.2. Quá trình mở rộng đô thị về phía Tây và hình thành hành lang xanh Hà Nội
• 1.2.3. Hiện trạng tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 1.2.3.1. Khảo sát thực trạng hành lang xanh
• 1.2.3.2. Hiện trạng các thành phần của không gian HLX phía Tây Hà Nội
• 1.2.3.2.1. Hiện trạng không gian chức năng chính
• 1.2.3.2.2. Hiện trạng tình hình quản lý
• 1.2.3.2.3. Các bất cập, thách thức
• 1.3. Nhận diện đặc điểm hiện trạng các dạng không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 1.3.1. Đặc điểm hiện trạng các dạng không gian chủ đạo
• 1.3.1.1. Dạng 1: Không gian địa lý tự nhiên và môi trường
• 1.3.1.2. Dạng 2: Không gian nông nghiệp và nông thôn
• 1.3.1.3. Dạng 3: Không gian làng nghề, TTCN
• 1.3.1.4. Dạng 4: Không gian cảnh quan phát triển đô thị
• 1.3.1.5. Dạng 5: Không gian cảnh quan hỗn hợp
• 1.4. Tổng hợp đặc điểm hiện trạng tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 1.4.1. Sự biến đổi của các dạng không gian chủ đạo
• 1.4.2. Tổng hợp các đặc điểm hiện trạng HLX
• 1.5. Các công trình nghiên cứu đã được công bố liên quan đến Luận án
• 1.5.1. Nghiên cứu về hành lang xanh, vành đai xanh trong phát triển đô thị hiện đại
• 1.5.2. Nghiên cứu về hành lang xanh phía Tây Hà nội
• 1.5.3. Nghiên cứu khoa học và tài liệu đã công bố liên quan đến Luận án
• 1.5.4. Các vấn đề tập trung nghiên cứu
• 1.5.4.1. Vai trò và tầm quan trọng của hành lang xanh Hà nội
• 1.5.4.2. Các yêu cầu nghiên cứu tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN VỀ TỔ CHỨC KHÔNG GIAN HÀNH LANG XANH PHÍA TÂY HÀ NỘI
• 2.1. Lý luận về đô thị hoá và quan hệ đô thị - vùng ven
• 2.1.1. Lý luận về đô thị hoá
• 2.1.2. Lý luận về đô thị lớn và siêu đô thị
• 2.1.3. Lý luận về vùng đô thị mở rộng của thành phố lớn và cực lớn
• 2.2. Lý luận về tổ chức không gian hành lang xanh đô thị
• 2.2.1. Lý luận về không gian xanh, hành lang xanh, vành đai xanh đô thị
• 2.2.2. Lý luận về tổ chức không gian đô thị và hành lang xanh đô thị
• 2.2.3. Lý luận về mô hình “không gian cộng sinh cùng phát triển” trong tổ chức không gian hành lang xanh
• 2.2.3.1. Cộng sinh đô thị - nông thôn
• 2.2.3.2. Cộng sinh công nghiệp
• 2.2.3.3. Cộng sinh giữa sinh thái và kinh tế đô thị (ECO2)
• 2.2.3.4. Công sinh đô thị - nông nghiệp
• 2.2.3.4.1. Nông nghiệp đô thị
• 2.2.4. Thiết lập năm cấu trúc không gian – khung chủ đề trong tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 2.3. Kinh nghiệm quốc tế. Kinh nghiệm về phát triển hành lang xanh đô thị. Dịch vụ hệ sinh thái
• 2.3.1. Mô hình làng sinh thái, làng đô thị sinh thái
• 2.3.2. Mô hình khu công nghiệp sinh thái
• 2.3.3. Hạ tầng xanh
• 2.3.4. Kinh nghiệm tổ chức không gian hành lang xanh các đô thị lớn
• 2.3.4.1. Kinh nghiệm cải cách chính sách VĐX Seoul
• 2.3.4.2. Kinh nghiệm thay thế VĐX Tokyo bằng nông nghiệp đô thị
• 2.3.4.3. Kinh nghiệm tổ chức không gian VĐX của Pháp
• 2.3.5. Kinh nghiệm về tổ chức các chức năng hỗn hợp
• 2.3.5.1. Bài học: Phát triển các chức năng hỗn hợp đô thị, nông thôn
• 2.3.5.2. Bài học: Phát triển hành lang sinh thái – kinh tế
• 2.3.5.3. Bài học: Chiến lược phát triển cộng sinh cho các trang trại và thị trấn
• 2.4. Các văn bản quy phạm pháp luật
• 2.4.1. Luật và các văn bản dưới luật
• 2.4.2. Các tiêu chuẩn, quy phạm, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia
• 2.4.3. Chủ trương, định hướng lớn của quốc gia và thủ đô Hà Nội
• 2.5. Các yếu tố tác động đến tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 2.5.1. Bối cảnh quốc tế, trong nước và liên kết vùng Hà Nội
• 2.5.2. Tác động của đô thị hoá
• 2.5.3. Yếu tố tác động đến sự biến đổi hình thái hành lang xanh
• 2.5.4. Điều kiện tự nhiên, môi trường
• 2.5.5. Điều kiện kinh tế, xã hội, văn hoá
• 2.5.6. Chính trị
• 2.5.7. Nhu cầu phát triển mới và dự báo phát triển
• 2.6. Yêu cầu và điều kiện tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 2.6.1. Yêu cầu và điều kiện bảo tồn không gian xanh phía Tây Hà Nội
• 2.6.2. Yêu cầu và điều kiện phát triển trong hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 2.6.3. Yêu cầu và điểu kiện về chuyển đổi mô hình phát triển
• 2.6.4. Yêu cầu về tổ chức không gian hành lang xanh
• 3. CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TỔ CHỨC KHÔNG GIAN HÀNH LANG XANH PHÍA TÂY HÀ NỘI
• 3.1. Quan điểm, nguyên tắc
• 3.2. Mô hình tổ quát và các giải pháp tổng thể tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 3.2.1. Mô hình tổng quát
• 3.2.2. Giải pháp tổng thể tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 3.2.2.1. Ranh giới HLX
• 3.2.2.2. Quy mô đất đai
• 3.2.2.3. Chức năng chính và phân vùng hỗn hợp
• 3.2.2.4. Tổ chức kết cấu hạ tầng (hạ tầng xanh, hạ tầng kinh tế, hạ tầng văn hoá - xã hội, hạ tầng kỹ thuật)
• 3.2.2.5. Sử dụng đất
• 3.3. Giải pháp tổ chức không gian theo các Khung chủ đề của hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 3.3.1. Tổ chức theo Khung chủ đề tự nhiên và nông nghiệp
• 3.3.2. Tổ chức theo Khung chủ đề làng xã truyền thống và di sản
• 3.3.3. Tổ chức theo Khung chủ đề công nghiệp quy mô nhỏ
• 3.3.4. Tổ chức theo Khung chủ đề phát triển đô thị
• 3.3.5. Tổ chức theo Khung chủ đề không gian hỗn hợp
• 3.4. Giải pháp quản lý phát triển hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 3.4.1. Bộ tiêu chí kiểm soát về tổ chức không gian HLX
• 3.4.2. Các các chiến lược, quy hoạch, quy chế quản lý phát triển
• 3.5. Bàn luận về các kết quả đạt được
• 3.5.1. Bàn luận về áp dụng kết quả nghiên cứu trong công tác quy hoạch đô thị, nông thôn
• 3.5.2. Bàn luận áp dụng kết quả nghiên cứu trong quản lý phát triển hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 3.5.3. Bổ sung các lý luận nghiên cứu khoa học đối với các dạng KGX đô thị và kiểm soát tình trạng đô thị hóa lan toả tự phát
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• 1. Phụ lục 1: Các thời kỳ phát triển và quá trình mở rộng đô thị - nông thôn phía Tây Hà Nội
• 2. Phụ lục 2: Phân tích SWOT các dạng không gian chủ đạo HLX phía Tây Hà Nội
• 3. Phụ lục 3: Đặc điểm và giá trị đặc trưng HLX phía Tây là Hà Nội các không gian chủ đạo
• 4. Phụ lục 4: So sánh 3 luận án nghiên cứu về HLX Hà Nội và sự không trùng lặp
• 5. Phụ lục 5: Đặc điểm đất KGX và không gian xây dựng trên địa bàn cấp xã thuộc 9 huyện khảo sát tại HLX phía Tây Hà Nội
• 6. Phụ lục 6: Yêu cầu và điều kiện bảo tồn KGX hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 7. Phụ lục 7: Yêu cầu và điều kiện không gian phát triển hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 8. Phụ lục 8: Yêu cầu về chuyển đổi mô hình phát triển
• 9. Phụ lục 9. Đề xuất các chỉ tiêu sử dụng đất
• 10. Phụ lục 10: Tổng hợp hệ thống tiêu chí về kiểm soát HLX phía Tây Hà Nội
• 11. Phụ lục 11: Nhận dạng không gian hỗn hợp tại hành lang xanh phía Tây Hà Nội
• 12. Phụ lục 11: Hành động phát triển theo khung chủ đề

Tóm tắt

I. Tổng Quan Về Hành Lang Xanh Phía Tây Hà Nội Khái Niệm

Bài viết này đi sâu vào khái niệm hành lang xanh phía Tây Hà Nội, một yếu tố quan trọng trong quy hoạch đô thị bền vững. Không gian xanh Hà Nội không chỉ là những mảng xanh đơn thuần mà còn là hệ thống liên kết, kết nối các khu vực đô thị và nông thôn, đảm bảo sự cân bằng sinh thái và chất lượng cuộc sống đô thị. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích hiện trạng, đánh giá các thách thức và đề xuất giải pháp để tổ chức không gian hiệu quả cho hành lang xanh. Từ đó, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững Hà Nội, bảo tồn đa dạng sinh học Hà Nội và cải thiện cảnh quan đô thị Hà Nội. Luận án này dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, kết hợp kinh nghiệm quốc tế và đặc thù của Hà Nội để đưa ra các giải pháp phù hợp.

1.1. Lịch sử hình thành và phát triển hành lang xanh phía Tây

Hành lang xanh phía Tây Hà Nội không phải là một khái niệm mới. Nó hình thành và phát triển gắn liền với quá trình mở rộng đô thị và mối quan hệ tương tác giữa thành thị và nông thôn. Vùng nông thôn phía Tây, hay còn gọi là xứ Đoài, có lịch sử lâu đời và mối liên hệ mật thiết với Thăng Long - Kẻ Chợ. Quá trình đô thị hóa nhanh chóng đã tạo ra áp lực lớn lên không gian xanh, đặt ra yêu cầu cấp thiết về quy hoạch hành lang xanh và quản lý không gian xanh một cách bền vững. Việc nghiên cứu lịch sử hình thành giúp hiểu rõ hơn về đặc điểm và tiềm năng của khu vực.

1.2. Hiện trạng không gian và thách thức quản lý hành lang xanh

Hiện trạng hành lang xanh phía Tây Hà Nội đang đối mặt với nhiều thách thức. Sự phát triển đô thị tự phát, ô nhiễm môi trường, và tình trạng sử dụng đất chưa hợp lý đã gây ảnh hưởng tiêu cực đến không gian xanh. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, thiếu các chính sách và quy định cụ thể về quản lý không gian xanh, chính sách không gian xanh. Cần có những đánh giá chi tiết về hiện trạng các thành phần của không gian xanh, bao gồm không gian tự nhiên, không gian nông nghiệp, và không gian đô thị để có những giải pháp can thiệp kịp thời.

II. Cơ Sở Khoa Học Về Tổ Chức Hành Lang Xanh Đô Thị Bền Vững

Để tổ chức không gian hành lang xanh một cách hiệu quả, cần dựa trên cơ sở khoa học vững chắc. Điều này bao gồm các lý thuyết về đô thị hóa, quan hệ đô thị - vùng ven, và các mô hình không gian xanh đô thị tiên tiến. Nghiên cứu cũng cần xem xét kinh nghiệm quốc tế trong việc phát triển hành lang xanh, đặc biệt là các mô hình làng sinh thái, khu công nghiệp sinh thái, và hạ tầng xanh. Việc phân tích các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, cũng như các yếu tố tác động đến tổ chức không gian hành lang xanh là vô cùng quan trọng.

2.1. Lý luận về đô thị hóa và quan hệ đô thị vùng ven Hà Nội

Quá trình đô thị hóa không chỉ là sự mở rộng về mặt diện tích mà còn là sự thay đổi về cấu trúc kinh tế - xã hội và môi trường. Cần hiểu rõ các lý thuyết về đô thị lớn và siêu đô thị, cũng như sự hình thành và phát triển của vùng đô thị mở rộng. Mối quan hệ giữa đô thị và vùng ven, đặc biệt là vai trò của hành lang xanh trong việc kiểm soát sự lan tỏa đô thị và bảo vệ môi trường, cần được nghiên cứu kỹ lưỡng.

2.2. Kinh nghiệm quốc tế về phát triển hành lang xanh đô thị

Nhiều quốc gia trên thế giới đã có những kinh nghiệm thành công trong việc phát triển hành lang xanh. Các mô hình như vành đai xanh ở Seoul, Tokyo, Paris... cung cấp những bài học quý giá về quy hoạch, quản lý, và huy động nguồn lực. Việc nghiên cứu và áp dụng kinh nghiệm quốc tế cần được thực hiện một cách sáng tạo, phù hợp với điều kiện cụ thể của Hà Nội, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

2.3. Các yếu tố tác động đến tổ chức không gian hành lang xanh

Việc tổ chức không gian hành lang xanh chịu tác động bởi nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm bối cảnh quốc tế và trong nước, quá trình đô thị hóa, điều kiện tự nhiên và môi trường, yếu tố kinh tế - xã hội, và nhu cầu phát triển mới. Việc xác định và phân tích các yếu tố này giúp đưa ra những giải pháp phù hợp và khả thi, đảm bảo sự phát triển bền vững cho hành lang xanh phía Tây Hà Nội.

III. Giải Pháp Tổ Chức Hành Lang Xanh Phía Tây Hà Nội Đề Xuất

Dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, luận án này đề xuất các giải pháp cụ thể để tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội. Các giải pháp này bao gồm việc xác định ranh giới, quy mô, chức năng chính, và phân vùng hỗn hợp cho hành lang xanh. Bên cạnh đó, việc tổ chức kết cấu hạ tầng (hạ tầng xanh, hạ tầng kinh tế, hạ tầng văn hóa - xã hội, hạ tầng kỹ thuật) và sử dụng đất một cách hợp lý cũng là rất quan trọng. Các giải pháp cần được xây dựng dựa trên quan điểm phát triển bền vững, hài hòa giữa bảo tồn và phát triển.

3.1. Xác định ranh giới và quy mô hành lang xanh phía Tây

Việc xác định ranh giới và quy mô hành lang xanh là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Ranh giới cần được xác định dựa trên các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội, và quy hoạch đô thị. Quy mô cần đảm bảo đủ lớn để thực hiện các chức năng bảo tồn sinh thái, cung cấp dịch vụ hệ sinh thái, và tạo không gian xanh cho người dân. Việc xác định ranh giới và quy mô cần được thực hiện một cách khoa học và minh bạch, có sự tham gia của các bên liên quan.

3.2. Tổ chức không gian theo các khung chủ đề của hành lang xanh

Hành lang xanh có thể được tổ chức không gian theo các khung chủ đề khác nhau, như khung chủ đề tự nhiên và nông nghiệp, khung chủ đề làng xã truyền thống và di sản, khung chủ đề công nghiệp quy mô nhỏ, khung chủ đề phát triển đô thị, và khung chủ đề không gian hỗn hợp. Mỗi khung chủ đề có những đặc điểm và yêu cầu riêng, cần được xem xét và tổ chức không gian một cách phù hợp.

3.3. Giải pháp quản lý và phát triển hành lang xanh bền vững

Để đảm bảo sự phát triển bền vững của hành lang xanh, cần có các giải pháp quản lý hiệu quả. Điều này bao gồm việc xây dựng bộ tiêu chí kiểm soát về tổ chức không gian, các chiến lược, quy hoạch, và quy chế quản lý phát triển. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức xã hội, và cộng đồng dân cư trong việc quản lý và phát triển hành lang xanh.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Và Kết Quả Nghiên Cứu Về Hành Lang Xanh

Nghiên cứu này không chỉ dừng lại ở lý thuyết mà còn hướng đến ứng dụng thực tiễn. Các kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng trong công tác quy hoạch đô thị, nông thôn, và quản lý phát triển hành lang xanh. Việc bổ sung các lý luận nghiên cứu khoa học đối với các dạng không gian xanh đô thị và kiểm soát tình trạng đô thị hóa lan tỏa tự phát cũng là một đóng góp quan trọng của luận án. Các đề xuất cần được cụ thể hóa thành các chính sách, quy định, và dự án cụ thể để mang lại hiệu quả thực tế.

4.1. Áp dụng trong công tác quy hoạch đô thị và nông thôn

Các kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để xây dựng các quy hoạch chi tiết cho hành lang xanh, bao gồm quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch hạ tầng kỹ thuật, và quy hoạch không gian cảnh quan. Cần đảm bảo sự hài hòa giữa các chức năng khác nhau của hành lang xanh, đáp ứng nhu cầu của người dân và bảo vệ môi trường.

4.2. Áp dụng trong quản lý phát triển hành lang xanh phía Tây

Các đề xuất về quản lý hành lang xanh cần được cụ thể hóa thành các quy chế, quy định, và hướng dẫn cụ thể. Cần có sự phân công trách nhiệm rõ ràng giữa các cơ quan quản lý nhà nước, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý.

V. Kết Luận Và Kiến Nghị Cho Phát Triển Hành Lang Xanh Bền Vững

Luận án này đã nghiên cứu một cách toàn diện về tổ chức không gian hành lang xanh phía Tây Hà Nội, từ cơ sở lý luận đến ứng dụng thực tiễn. Các kết quả nghiên cứu và đề xuất giải pháp có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển bền vững Hà Nội, bảo tồn đa dạng sinh học, và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người dân. Cần có những nỗ lực phối hợp từ các cấp chính quyền, các nhà khoa học, và cộng đồng dân cư để thực hiện các giải pháp này.

5.1. Tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính về không gian xanh

Luận án đã đưa ra các đánh giá chi tiết về hiện trạng hành lang xanh, phân tích các yếu tố tác động, và đề xuất các giải pháp tổ chức không gian cụ thể. Các kết quả nghiên cứu đã góp phần làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến hành lang xanh.

5.2. Các kiến nghị cho chính sách và quản lý không gian xanh

Cần có các chính sách và quy định cụ thể về quản lý không gian xanh, bao gồm các tiêu chuẩn, quy chuẩn, và hướng dẫn kỹ thuật. Cần tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức xã hội, và cộng đồng dân cư trong việc thực hiện các chính sách và quy định này.