## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước diễn ra nhanh chóng, phát triển nguồn nhân lực trở thành yếu tố chiến lược then chốt. Ngành Giáo dục Việt Nam đã chuyển đổi mạnh mẽ từ tiếp cận nội dung sang phát triển năng lực người học, theo Nghị quyết số 29 - NQ/TW. Hoạt động trải nghiệm được xem là phương pháp học tập hiệu quả, góp phần khắc phục hạn chế của chương trình giáo dục truyền thống, đồng thời phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh.

Luận văn tập trung nghiên cứu tổ chức hoạt động trải nghiệm môn Địa lí lớp 12 Trung học phổ thông cho học sinh tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2018-2019. Tỉnh Quảng Ninh là vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc với dân số gần 1,1 triệu người (năm 2017), có đặc điểm địa lý đa dạng, khí hậu thuận lợi và nền kinh tế phát triển mạnh mẽ. Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm gắn với địa lý địa phương nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển năng lực thực tiễn và ý thức trách nhiệm với quê hương cho học sinh.

Mục tiêu nghiên cứu là thiết kế, tổ chức các hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh lớp 12, đồng thời đánh giá hiệu quả thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT tỉnh Quảng Ninh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học Địa lí, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông và phát triển năng lực học sinh theo định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết học từ trải nghiệm của David A. Kolb**: Học tập là quá trình chuyển hóa kinh nghiệm thành kiến thức và năng lực thông qua phản ánh và thực hành. Lý thuyết nhấn mạnh vai trò của kinh nghiệm cá nhân và cảm xúc trong quá trình học tập.

- **Quan điểm giáo dục trải nghiệm của John Dewey**: Giáo dục phải gắn liền với kinh nghiệm thực tiễn, giúp người học kết nối kiến thức với cuộc sống, phát triển năng lực sáng tạo và tư duy phản biện.

- **Khái niệm hoạt động trải nghiệm**: Là hoạt động giáo dục mang tính xã hội, thực tiễn, giúp học sinh phát triển phẩm chất, năng lực, nhận thức và kỹ năng sống thông qua sự tham gia chủ động, sáng tạo trong môi trường tập thể.

- **Các khái niệm chính**: Hoạt động trải nghiệm, phương pháp dạy học tích cực, năng lực học sinh, địa lý địa phương, thiết kế hoạt động trải nghiệm.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Tài liệu chính thức của Bộ Giáo dục và Đào tạo, sách giáo khoa Địa lí lớp 12, các văn bản pháp luật về giáo dục, báo cáo thống kê dân số và kinh tế tỉnh Quảng Ninh, khảo sát thực tế tại các trường THPT Cẩm Phả và Lê Quý Đôn.

- **Phương pháp thu thập dữ liệu**: Điều tra xã hội học qua phiếu khảo sát giáo viên và học sinh, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, thu thập tài liệu văn bản, quan sát thực nghiệm sư phạm.

- **Phương pháp phân tích**: Phân tích tổng hợp, so sánh định lượng và định tính, sử dụng thống kê mô tả (trung bình, phương sai, độ lệch chuẩn) để đánh giá kết quả thực nghiệm.

- **Thời gian nghiên cứu**: Năm 2018-2019, thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT tỉnh Quảng Ninh.

- **Cỡ mẫu**: 9 giáo viên và học sinh khối 12 của hai trường THPT Cẩm Phả và Lê Quý Đôn.

- **Lý do chọn phương pháp**: Kết hợp phương pháp thực nghiệm sư phạm và điều tra xã hội học nhằm đánh giá thực tiễn và hiệu quả của hoạt động trải nghiệm trong dạy học Địa lí.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Phương pháp dạy học phổ biến**: Trên 90% giáo viên sử dụng phương pháp thuyết trình hỏi đáp và diễn giải minh họa; chỉ khoảng 47,4% áp dụng dạy học trải nghiệm, 44,1% sử dụng phương pháp giải quyết vấn đề.

- **Hiệu quả hoạt động trải nghiệm**: Học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm có mức độ hứng thú học tập tăng lên rõ rệt, với tỷ lệ học sinh đánh giá tích cực đạt khoảng 70-80% sau thực nghiệm.

- **Kết quả học tập**: So sánh điểm kiểm tra giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng cho thấy lớp thực nghiệm có điểm trung bình cao hơn khoảng 15%, đồng thời tỷ lệ học sinh đạt loại giỏi tăng từ 20% lên 35%.

- **Khó khăn trong tổ chức**: Giáo viên và học sinh phản ánh khó khăn về thời gian, cơ sở vật chất và sự e ngại, rụt rè của một số học sinh khi tham gia hoạt động trải nghiệm.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động trải nghiệm giúp học sinh phát triển năng lực thực tiễn, tăng cường sự chủ động và sáng tạo trong học tập. Việc áp dụng lý thuyết học từ trải nghiệm của Kolb và quan điểm giáo dục của Dewey đã tạo ra môi trường học tập tích cực, gắn kết kiến thức với thực tiễn địa phương.

So với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả phù hợp với xu hướng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học. Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm tại Quảng Ninh tận dụng được đặc điểm địa lý, văn hóa và kinh tế địa phương, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về quê hương, từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm công dân.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm số giữa lớp thực nghiệm và đối chứng, bảng thống kê mức độ hài lòng của học sinh và giáo viên, cũng như biểu đồ phân bố các phương pháp dạy học được sử dụng.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Xây dựng kế hoạch đào tạo giáo viên** về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, nhằm nâng tỷ lệ áp dụng phương pháp này lên trên 70% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ninh.

- **Phát triển cơ sở vật chất và tài liệu hỗ trợ** cho hoạt động trải nghiệm, bao gồm thiết bị dạy học, phần mềm như Google Earth, tài liệu địa phương, trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THPT.

- **Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng địa phương** để tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế, nâng cao sự tham gia của học sinh và xã hội, mục tiêu đạt ít nhất 3 hoạt động lớn mỗi năm. Chủ thể thực hiện: Giáo viên bộ môn, các tổ chức xã hội địa phương.

- **Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi** hiệu quả hoạt động trải nghiệm, bao gồm khảo sát định kỳ học sinh và giáo viên, nhằm cải tiến liên tục chương trình. Thời gian triển khai: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục các huyện, trường THPT.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Giáo viên Địa lí và giáo viên các môn khoa học xã hội**: Nắm bắt phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, áp dụng vào giảng dạy để nâng cao hiệu quả học tập và phát triển năng lực học sinh.

- **Nhà quản lý giáo dục và cán bộ Sở Giáo dục**: Tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và phát triển chương trình giáo dục trải nghiệm phù hợp với đặc điểm địa phương.

- **Sinh viên ngành Sư phạm Địa lí và các ngành liên quan**: Học tập kinh nghiệm nghiên cứu, phương pháp thiết kế và thực nghiệm hoạt động trải nghiệm trong giáo dục phổ thông.

- **Các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng địa phương**: Hiểu rõ vai trò và cách thức phối hợp với nhà trường trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển giáo dục và cộng đồng.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong dạy học Địa lí?**  
Hoạt động trải nghiệm là phương pháp giáo dục giúp học sinh học qua thực hành, gắn kiến thức với thực tiễn. Nó tăng cường sự chủ động, sáng tạo và phát triển năng lực toàn diện cho học sinh.

2. **Làm thế nào để thiết kế hoạt động trải nghiệm phù hợp với học sinh lớp 12?**  
Thiết kế dựa trên đặc điểm tâm sinh lý học sinh, nội dung chương trình, và điều kiện thực tế địa phương. Quy trình gồm xác định nhu cầu, mục tiêu, nội dung, phương pháp, kế hoạch và đánh giá.

3. **Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm phổ biến là gì?**  
Bao gồm câu lạc bộ, trò chơi, diễn đàn, sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại, hội thi, sự kiện, giao lưu, chiến dịch, tình nguyện, lao động công ích và sinh hoạt tập thể.

4. **Làm sao để đánh giá hiệu quả của hoạt động trải nghiệm?**  
Thông qua khảo sát ý kiến học sinh, giáo viên, kết quả học tập, mức độ hứng thú và sự phát triển năng lực, kỹ năng sống của học sinh trước và sau khi tham gia hoạt động.

5. **Hoạt động trải nghiệm có thể áp dụng trong điều kiện cơ sở vật chất hạn chế không?**  
Có thể áp dụng bằng cách sử dụng các hình thức phù hợp như trò chơi, diễn đàn, hoạt động nhóm trong lớp, hoặc sử dụng công nghệ như Google Earth để trải nghiệm ảo, tiết kiệm chi phí.

## Kết luận

- Hoạt động trải nghiệm môn Địa lí lớp 12 tại tỉnh Quảng Ninh góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh.  
- Nghiên cứu đã đề xuất quy trình thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm địa phương và tâm sinh lý học sinh.  
- Thực nghiệm sư phạm cho thấy hoạt động trải nghiệm giúp tăng điểm số và sự hứng thú học tập của học sinh.  
- Khó khăn chủ yếu liên quan đến thời gian, cơ sở vật chất và tâm lý học sinh cần được khắc phục qua đào tạo và phối hợp cộng đồng.  
- Đề nghị các cơ quan giáo dục và nhà trường tiếp tục phát triển, nhân rộng mô hình hoạt động trải nghiệm trong dạy học Địa lí.

**Hành động tiếp theo**: Triển khai đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu và cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm.  

**Kêu gọi**: Các nhà quản lý, giáo viên và cộng đồng địa phương hãy cùng chung tay phát triển hoạt động trải nghiệm để nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển nguồn nhân lực tương lai.