Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa diễn ra nhanh chóng tại Việt Nam, đặc biệt tại các đô thị lớn như thành phố Đà Nẵng, các vấn đề xã hội phát sinh ngày càng phức tạp, dẫn đến sự gia tăng đáng kể các khiếu nại, tố cáo của người dân. Tại quận Cẩm Lệ, với dân số gần 100.000 người và mật độ dân số khoảng 987 người/km², hoạt động tiếp công dân của chính quyền cấp xã đóng vai trò then chốt trong việc giải quyết các vấn đề phát sinh, góp phần duy trì ổn định xã hội và phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Luận văn tập trung nghiên cứu thực hiện pháp luật về tiếp công dân của chính quyền cấp xã tại quận Cẩm Lệ trong giai đoạn 2015-2019, nhằm đánh giá thực trạng, xác định những khó khăn, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về pháp luật tiếp công dân, khảo sát thực trạng thực hiện pháp luật tại quận Cẩm Lệ, đồng thời đề xuất các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật tiếp công dân hiệu quả hơn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện công tác tiếp công dân, nâng cao trách nhiệm của chính quyền cấp xã, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng quan điểm, đường lối của Đảng và pháp luật Nhà nước về tổ chức và hoạt động tiếp công dân. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng là:

  1. Lý thuyết về thực hiện pháp luật: Xem thực hiện pháp luật là quá trình đưa các quy định pháp luật vào thực tiễn, bao gồm các hình thức tuân thủ, chấp hành, sử dụng và áp dụng pháp luật. Thực hiện pháp luật về tiếp công dân được hiểu là hoạt động của các cơ quan nhà nước và cá nhân nhằm hiện thực hóa các quy định pháp luật về tiếp công dân, bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân.

  2. Lý thuyết về quản lý hành chính nhà nước và quyền dân chủ của công dân: Nhấn mạnh vai trò của chính quyền cấp xã là cấp chính quyền gần dân nhất, chịu trách nhiệm tiếp nhận và giải quyết các yêu cầu của người dân, đồng thời bảo đảm quyền dân chủ hiến định của công dân trong hoạt động tiếp công dân.

Các khái niệm chính bao gồm: tiếp công dân, thực hiện pháp luật tiếp công dân, nguyên tắc tiếp công dân, quy trình tiếp công dân, và các hình thức thực hiện pháp luật (tuân thủ, chấp hành, sử dụng, áp dụng).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, bao gồm:

  • Khảo sát thực trạng: Thu thập số liệu thực tiễn từ năm 2015 đến 2019 tại quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng, thông qua các báo cáo, tài liệu của UBND quận, Ban tiếp công dân, và các phường trực thuộc.

  • Phân tích tài liệu pháp lý: Nghiên cứu các văn bản pháp luật liên quan như Luật Tiếp công dân 2013, Nghị định 64/2014/NĐ-CP, Thông tư 06/2014/TT-TTCP, Thông tư 07/2014/TT-TTCP và các văn bản hướng dẫn khác.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu cán bộ, công chức tham gia công tác tiếp công dân tại các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ, với cỡ mẫu khoảng 42 người, bao gồm chủ tịch, phó chủ tịch UBND và cán bộ chuyên môn.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá trình độ chuyên môn, năng lực đội ngũ cán bộ, cũng như mức độ thực hiện các quy định pháp luật về tiếp công dân.

  • Phương pháp so sánh và tổng hợp: Đối chiếu thực trạng tại quận Cẩm Lệ với các quy định pháp luật và kinh nghiệm thực tiễn từ các địa phương khác để rút ra nhận định và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ chuyên môn của cán bộ tiếp công dân còn hạn chế: Trong tổng số 42 cán bộ, công chức tham gia công tác tiếp công dân tại các phường quận Cẩm Lệ năm 2019, chỉ có khoảng 34,48% có trình độ đại học, 27,58% có trình độ trung cấp, và 100% cán bộ văn phòng có trình độ sau đại học. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giải quyết khiếu nại, tố cáo.

  2. Công tác tiếp công dân được tổ chức nghiêm túc, đúng quy định: Các phường trên địa bàn quận Cẩm Lệ đã thực hiện đầy đủ các nguyên tắc tiếp công dân như công khai, dân chủ, kịp thời, thủ tục đơn giản, bảo đảm bí mật và an toàn cho người tố cáo. Lịch tiếp công dân được niêm yết công khai ít nhất 5 ngày làm việc trước ngày tiếp.

  3. Chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp phụ trách công tác tiếp công dân: Theo quy định, chủ tịch UBND cấp xã phải trực tiếp tiếp công dân ít nhất 1 ngày/tuần và tiếp công dân đột xuất trong các trường hợp phức tạp. Tại quận Cẩm Lệ, việc này được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tiếp công dân.

  4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ tiếp công dân được đảm bảo: Trụ sở tiếp công dân tại các phường được bố trí thuận lợi, khang trang, có đủ phòng làm việc và các điều kiện kỹ thuật cần thiết, tạo điều kiện thuận lợi cho công dân khi đến khiếu nại, tố cáo.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù công tác tiếp công dân tại quận Cẩm Lệ đã được tổ chức bài bản và tuân thủ các quy định pháp luật, nhưng trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ tiếp công dân còn chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng giải quyết các vụ việc. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học tại quận Cẩm Lệ thấp hơn mức trung bình, cho thấy cần có sự đầu tư nâng cao năng lực chuyên môn.

Việc chủ tịch UBND cấp xã trực tiếp tham gia tiếp công dân theo định kỳ và đột xuất là điểm mạnh, giúp giải quyết kịp thời các vụ việc phức tạp, giảm thiểu khiếu kiện vượt cấp. Cơ sở vật chất được đầu tư đầy đủ cũng góp phần tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, nâng cao hiệu quả tiếp công dân.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những khó khăn như sự phức tạp của các vụ việc khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai, chính sách xã hội, và việc phối hợp giữa các cơ quan trong xử lý đơn thư chưa thực sự đồng bộ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ cán bộ và bảng thống kê số vụ tiếp công dân theo từng loại vụ việc để minh họa rõ hơn thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cho cán bộ tiếp công dân: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên về pháp luật tiếp công dân, kỹ năng giao tiếp và xử lý tình huống cho cán bộ công chức cấp xã. Mục tiêu đạt tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học trở lên trên 70% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND quận phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Tăng cường vai trò người đứng đầu trong công tác tiếp công dân: Chủ tịch UBND cấp xã cần thực hiện nghiêm túc trách nhiệm tiếp công dân định kỳ và đột xuất, đồng thời chỉ đạo, giám sát chặt chẽ công tác tiếp công dân tại địa phương. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm.

  3. Cải tiến quy trình tiếp công dân và xử lý đơn thư: Đơn giản hóa thủ tục, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong tiếp nhận, phân loại và xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả. Thời gian triển khai: trong 2 năm tới.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành và tuyên truyền pháp luật: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức trong công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo; đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tiếp công dân đến người dân, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa. Chủ thể