Phân tích chính sách đào tạo nghề cho thanh niên tỉnh An Giang của Võ Thị Thủy Tiên – Trường Đại Học Khoa Học Xã Hội & Nhân Văn

• Tác giả: Võ Thị Thủy Tiên
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Trọng Bình
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Chính sách công
• Đề tài: Thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn tỉnh An Giang
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐÀO TẠO NGHỀ CHO THANH NIÊN Ở CẤP TỈNH
• 1.1. Các khái niệm và nội dung của chính sách đào tạo nghề cho thanh niên
• 1.1.1. Khái niệm chính sách đào tạo nghề cho thanh niên
• 1.1.1.1. Định nghĩa thanh niên
• 1.1.1.2. Định nghĩa chính sách
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Toàn cảnh chính sách đào tạo nghề cho thanh niên tại An Giang

Việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn tỉnh An Giang là một yêu cầu cấp thiết, đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chất lượng nguồn nhân lực trở thành yếu tố cạnh tranh cốt lõi. Đào tạo nghề không chỉ là cơ sở để thanh niên có việc làm, nâng cao thu nhập mà còn là điều kiện tiên quyết để đảm bảo các quyền lợi khác. Nhận thức rõ điều này, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng, tiêu biểu là Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” theo Quyết định số 1956/QĐ-TTg. Tại An Giang, một tỉnh có thế mạnh về nông nghiệp nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức, việc triển khai chính sách này càng có ý nghĩa đặc biệt. Chính sách này hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng lao động, đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn đang tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp. Việc đầu tư vào đào tạo nghề cho thanh niên được xem là giải pháp chiến lược để giải quyết việc làm cho thanh niên, giảm thiểu tình trạng di cư lao động trẻ và ngăn ngừa các tệ nạn xã hội. Tỉnh ủy và Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang đã thể hiện sự quan tâm sâu sắc thông qua việc ban hành các chỉ thị, đề án và kế hoạch cụ thể, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và các nguồn lực xã hội, nhằm tạo ra một nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương.

1.1. Tầm quan trọng của việc phát triển kỹ năng nghề cho giới trẻ

Việc phát triển kỹ năng nghề cho thanh niên là nhiệm vụ trung tâm trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực của tỉnh. Một lực lượng lao động trẻ có tay nghề cao không chỉ đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động An Giang mà còn là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Khi thanh niên được trang bị kỹ năng phù hợp, họ có khả năng tìm kiếm việc làm bền vững, tự tạo việc làm, và thậm chí khởi nghiệp, góp phần làm giàu cho bản thân và xã hội. Điều này đặc biệt quan trọng tại An Giang, nơi cơ cấu kinh tế đang chuyển dịch mạnh mẽ từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Kỹ năng nghề giúp thanh niên thích ứng với sự thay đổi, tham gia vào các chuỗi giá trị mới và nâng cao năng suất lao động. Hơn nữa, quá trình đào tạo còn giúp hình thành tác phong công nghiệp, kỷ luật lao động và thái độ chuyên nghiệp, những phẩm chất cần thiết trong môi trường làm việc hiện đại.

1.2. Mục tiêu chiến lược trong đề án đào tạo nghề lao động nông thôn

Dựa trên Quyết định số 1956/QĐ-TTg, đề án đào tạo nghề lao động nông thôn tại An Giang đặt ra các mục tiêu rõ ràng. Mục tiêu tổng quát là đào tạo nghề cho hàng chục ngàn lao động nông thôn mỗi năm, nâng cao hiệu quả đào tạo để tạo việc làm và tăng thu nhập, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động. Cụ thể, đề án đặt mục tiêu tỷ lệ lao động có việc làm sau học nghề đạt tối thiểu 70-80%. Các chính sách hỗ trợ cụ thể được triển khai, bao gồm hỗ trợ chi phí học nghề, tiền ăn, tiền đi lại cho người học. Đặc biệt, các đối tượng ưu tiên như hộ nghèo, người dân tộc thiểu số, lao động bị thu hồi đất canh tác nhận được sự quan tâm đặc biệt. Các mục tiêu này không chỉ giải quyết vấn đề kinh tế mà còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc, hướng đến công bằng xã hội và giảm nghèo bền vững tại các vùng nông thôn của tỉnh.

II. Những thách thức chính trong đào tạo nghề cho thanh niên An Giang

Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, việc thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn tỉnh An Giang vẫn đối mặt với không ít khó khăn và thách thức. Một trong những rào cản lớn nhất là nhận thức của một bộ phận xã hội, gia đình và chính bản thân thanh niên về học nghề chưa đầy đủ. Tâm lý coi trọng bằng cấp đại học hơn là tay nghề vẫn còn tồn tại, dẫn đến việc khó thu hút học sinh tham gia các trường nghề công lập tại An Giang. Thêm vào đó, công tác dự báo nhu cầu đào tạo nghề và thị trường lao động đôi khi chưa sát với thực tế, dẫn đến tình trạng đào tạo những ngành nghề mà xã hội ít có nhu cầu, gây lãng phí nguồn lực và khiến người học khó tìm việc. Vấn đề biến đổi khí hậu và xâm nhập mặn ngày càng phức tạp, đặt ra yêu cầu cấp thiết về chuyển đổi nghề nghiệp cho lao động nông nghiệp, nhưng năng lực đào tạo các ngành nghề mới, thích ứng với biến đổi khí hậu còn hạn chế. Tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm ở thanh niên nông thôn là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến di cư lên các thành phố lớn, gây ra sự thiếu hụt lao động trẻ tại địa phương và tạo áp lực lên các đô thị. Những thách thức này đòi hỏi cần có các giải pháp đồng bộ và quyết liệt hơn nữa từ các cấp chính quyền và toàn xã hội.

2.1. Tác động của biến đổi khí hậu đến thị trường lao động An Giang

Biến đổi khí hậu, đặc biệt là xâm nhập mặn, đã ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp truyền thống của tỉnh An Giang. Điều này trực tiếp tác động đến thị trường lao động An Giang, khiến một bộ phận lớn thanh niên nông thôn đối mặt với nguy cơ mất việc làm hoặc giảm thu nhập. Yêu cầu về chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp, phát triển các mô hình canh tác thông minh, bền vững trở nên cấp bách. Tuy nhiên, công tác đào tạo nghề chưa theo kịp tốc độ thay đổi này. Việc thiếu hụt các chương trình đào tạo chuyên sâu về nông nghiệp công nghệ cao, chế biến nông sản, hay các ngành phi nông nghiệp thay thế đã tạo ra một khoảng trống lớn về kỹ năng. Đây là thách thức lớn, đòi hỏi chính sách đào tạo nghề phải linh hoạt và có tầm nhìn xa hơn để hỗ trợ thanh niên thích ứng và tìm kiếm cơ hội mới.

2.2. Tỷ lệ thất nghiệp và áp lực giải quyết việc làm cho thanh niên

Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp hoặc thiếu việc làm vẫn là một vấn đề nhức nhối, gây áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội và là nguyên nhân của nhiều tệ nạn. Việc giải quyết việc làm cho thanh niên không chỉ dừng lại ở việc tạo ra công ăn việc làm, mà còn phải là những công việc ổn định, có thu nhập tốt và phù hợp với năng lực. Thực tế cho thấy, nhiều thanh niên sau khi được đào tạo nghề vẫn gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm do sự thiếu kết nối giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp. Tình trạng này là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến làn sóng di cư của lao động trẻ từ An Giang đến các trung tâm công nghiệp lớn như TP. Hồ Chí Minh hay Bình Dương, làm chảy máu chất xám và nguồn lực lao động tại địa phương.

III. Cách An Giang triển khai chính sách đào tạo nghề hiệu quả nhất

Để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn tỉnh An Giang, các cấp chính quyền đã triển khai một cách tiếp cận đa chiều và đồng bộ. Công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách được đặt lên hàng đầu. Các cơ quan chức năng, đặc biệt là Sở LĐTBXH An Giang, đã phối hợp chặt chẽ với các đoàn thể như Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân để tổ chức các buổi tư vấn, hội thảo, phát hành hàng trăm ngàn tờ rơi, ấn phẩm để thông tin về chính sách đến từng người dân. Việc cụ thể hóa chính sách của Trung ương thành các đề án, kế hoạch phù hợp với điều kiện địa phương là một bước đi quan trọng. Tỉnh đã ban hành Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn tỉnh An Giang đến năm 2020”, xác định rõ mục tiêu, chỉ tiêu và lộ trình thực hiện. Bên cạnh đó, việc kiện toàn bộ máy tổ chức từ cấp tỉnh đến cấp xã, với Ban Chỉ đạo được thành lập ở các cấp, đã đảm bảo sự chỉ đạo thống nhất và phối hợp nhịp nhàng. Nguồn lực tài chính cũng được ưu tiên, với ngân sách hàng trăm tỷ đồng được đầu tư để nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các cơ sở dạy nghề và hỗ trợ trực tiếp cho người học.

3.1. Vai trò của Sở LĐTBXH An Giang và các ban ngành liên quan

Trong quá trình triển khai, Sở LĐTBXH An Giang đóng vai trò là cơ quan thường trực, giữ nhiệm vụ tham mưu, điều phối và giám sát việc thực hiện chính sách. Sở đã chủ động xây dựng kế hoạch hàng năm, phân bổ kinh phí, hướng dẫn nghiệp vụ cho các địa phương. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Sở LĐTBXH với các sở, ngành khác như Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Kế hoạch và Đầu tư đã tạo ra sức mạnh tổng hợp. Mỗi cơ quan, theo chức năng nhiệm vụ của mình, đều tham gia vào quá trình từ xác định nhu cầu đào tạo, xây dựng chương trình, đến kết nối việc làm sau đào tạo. Sự phối hợp này đảm bảo chính sách được thực thi một cách toàn diện, tránh chồng chéo và phát huy tối đa hiệu quả các nguồn lực.

3.2. Chương trình hướng nghiệp cho học sinh An Giang từ rất sớm

Nhận thấy tầm quan trọng của định hướng nghề nghiệp, công tác hướng nghiệp cho học sinh An Giang đã được chú trọng triển khai từ bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông. Các trường cao đẳng, trung cấp nghề trên địa bàn tỉnh đã chủ động phối hợp với các trường phổ thông tổ chức các “Ngày hội Tư vấn tuyển sinh - Hướng nghiệp”. Thông qua các hoạt động này, học sinh và phụ huynh được cung cấp thông tin đa dạng về các ngành nghề, cơ hội việc làm và các chính sách hỗ trợ của nhà nước. Các buổi tham quan, trải nghiệm thực tế tại cơ sở đào tạo nghề cũng được tổ chức, giúp học sinh có cái nhìn trực quan và hứng thú hơn với việc học nghề, góp phần quan trọng vào công tác phân luồng học sinh sau tốt nghiệp.

3.3. Chính sách vay vốn học nghề và hỗ trợ tài chính cho người học

Để đảm bảo mọi thanh niên đều có cơ hội học nghề, chính sách hỗ trợ đào tạo nghề An Giang đã tập trung vào các giải pháp tài chính. Chính sách vay vốn học nghề thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội đã được triển khai hiệu quả, giúp nhiều thanh niên có hoàn cảnh khó khăn trang trải chi phí học tập. Ngoài ra, theo Đề án 1956, người học nghề thuộc đối tượng ưu tiên được hỗ trợ chi phí học tập, tiền ăn và chi phí đi lại. Đặc biệt, các chính sách miễn, giảm học phí theo Nghị định 86/2015/NĐ-CP và chính sách nội trú theo Quyết định 53/2015/QĐ-TTg đã tạo điều kiện thuận lợi tối đa, khuyến khích thanh niên, đặc biệt là thanh niên dân tộc thiểu số, tham gia học nghề và theo đuổi con đường lập nghiệp.

IV. Bí quyết đào tạo nghề gắn với doanh nghiệp và thị trường lao động

Một trong những yếu tố then chốt quyết định sự thành công của chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn tỉnh An Giang là việc gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Tỉnh đã chuyển mạnh từ đào tạo theo năng lực sẵn có của cơ sở dạy nghề sang đào tạo theo nhu cầu của thị trường lao động và đơn đặt hàng của doanh nghiệp. Phương pháp này đảm bảo đầu ra cho người học, giảm thiểu tỷ lệ thất nghiệp sau đào tạo và cung cấp cho doanh nghiệp nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng ngay yêu cầu công việc mà không cần đào tạo lại. Ủy ban Nhân dân tỉnh đã ban hành các quyết định quan trọng như Quyết định số 1593/QĐ-UBND về cơ chế đào tạo theo đơn đặt hàng và Quyết định số 3373/QĐ-UBND về Đề án “Đào tạo lao động có tay nghề đáp ứng yêu cầu doanh nghiệp giai đoạn 2017-2020”. Các chính sách này đã tạo ra một hành lang pháp lý thuận lợi, khuyến khích sự hợp tác sâu rộng giữa các trường nghề công lập tại An Giang và cộng đồng doanh nghiệp, tạo nên một hệ sinh thái đào tạo nghề gắn với doanh nghiệp bền vững và hiệu quả.

4.1. Mô hình đào tạo nghề theo đơn đặt hàng của các doanh nghiệp

Mô hình đào tạo nghề gắn với doanh nghiệp theo đơn đặt hàng đã được triển khai mạnh mẽ và mang lại hiệu quả rõ rệt. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã ký kết hợp đồng đào tạo trực tiếp với các công ty trong các lĩnh vực có nhu cầu lao động cao như may công nghiệp, chế biến thủy sản, kỹ thuật xây dựng. Theo mô hình này, chương trình đào tạo được xây dựng dựa trên yêu cầu cụ thể của doanh nghiệp, học viên được thực hành trên máy móc, thiết bị hiện đại và được cam kết tuyển dụng ngay sau khi tốt nghiệp. Từ năm 2010, toàn tỉnh đã tổ chức hàng trăm lớp học theo mô hình này cho hàng ngàn học viên, với tỷ lệ có việc làm sau đào tạo rất cao, góp phần quan trọng vào việc giải quyết việc làm cho thanh niên.

4.2. Tăng cường kết nối giữa trường nghề công lập tại An Giang và nhà tuyển dụng

Để tăng cường sự kết nối, các trường nghề công lập tại An Giang đã đẩy mạnh các hoạt động hợp tác với doanh nghiệp. Các hoạt động này bao gồm: mời đại diện doanh nghiệp tham gia xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức các hội thảo, diễn đàn việc làm ngay tại trường, tạo điều kiện cho sinh viên đi thực tập và trải nghiệm tại doanh nghiệp. Trung tâm giới thiệu việc làm An Giang cũng đóng vai trò là cầu nối quan trọng, thường xuyên tổ chức các phiên giao dịch việc làm, thu thập thông tin nhu cầu tuyển dụng từ doanh nghiệp để cung cấp cho các cơ sở đào tạo. Sự kết nối hai chiều này giúp nhà trường nắm bắt kịp thời xu hướng của thị trường lao động An Giang, còn doanh nghiệp có thể tiếp cận được nguồn lao động đã qua đào tạo bài bản, phù hợp với văn hóa và yêu cầu của mình.

V. Kết quả thực tiễn từ chính sách hỗ trợ đào tạo nghề An Giang

Qua hơn một thập kỷ triển khai, chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn tỉnh An Giang đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận. Hàng trăm ngàn lao động nông thôn, trong đó phần lớn là thanh niên, đã được tham gia các khóa đào tạo nghề từ sơ cấp đến trung cấp, cao đẳng. Tỷ lệ lao động qua đào tạo của tỉnh đã tăng lên đáng kể, từ 34% năm 2010 lên 65% vào năm 2020, góp phần nâng cao chất lượng chung của nguồn nhân lực chất lượng cao tại địa phương. Quan trọng hơn, tỷ lệ thanh niên có việc làm sau học nghề luôn đạt và vượt chỉ tiêu đề ra, nhiều người đã có thu nhập ổn định, cải thiện đời sống và góp phần vào công cuộc xóa đói giảm nghèo. Các mô hình thí điểm đào tạo nghề trong lĩnh vực nông nghiệp, phi nông nghiệp và thủ công truyền thống đã chứng minh được hiệu quả và được nhân rộng. Chính sách đã thực sự đi vào cuộc sống, không chỉ giải quyết vấn đề kinh tế mà còn có ý nghĩa xã hội to lớn, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước.

5.1. Các mô hình đào tạo nghề thành công cho lao động nông thôn

Nhiều mô hình đào tạo nghề đã được triển khai thành công, phù hợp với thế mạnh của từng địa phương. Ở lĩnh vực nông nghiệp, các lớp học về kỹ thuật nuôi trồng thủy sản, trồng rau màu trong nhà lưới, chăn nuôi công nghệ cao đã giúp thanh niên nông thôn nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng thu nhập trên chính mảnh đất quê hương. Trong lĩnh vực phi nông nghiệp, các ngành như may công nghiệp, xây dựng dân dụng, lái xe ô tô đã mở ra cơ hội chuyển đổi nghề nghiệp cho nhiều lao động, giúp họ tham gia vào thị trường lao động công nghiệp. Đặc biệt, các mô hình đào tạo nghề thủ công truyền thống như dệt thổ cẩm cho đồng bào Khmer, may trang phục cho đồng bào Chăm không chỉ tạo sinh kế mà còn góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

5.2. Hỗ trợ đặc thù cho chính sách dạy nghề bộ đội xuất ngũ

Thanh niên hoàn thành nghĩa vụ quân sự là đối tượng được đặc biệt quan tâm trong chính sách đào tạo nghề. Chính sách dạy nghề bộ đội xuất ngũ được triển khai theo Nghị định 61/2015/NĐ-CP, với các hỗ trợ cụ thể như cấp thẻ học nghề miễn phí có giá trị tối đa bằng 12 tháng tiền lương cơ sở. Nhờ đó, hàng ngàn thanh niên sau khi xuất ngũ đã có cơ hội học một nghề vững chắc để lập nghiệp. Sở LĐTBXH An Giang phối hợp với Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh tổ chức tư vấn, định hướng nghề nghiệp cho bộ đội sắp hoàn thành nghĩa vụ, giúp họ lựa chọn ngành nghề phù hợp và nhanh chóng tái hòa nhập với đời sống xã hội, trở thành những công dân có ích.

VI. Hướng đi tương lai cho chính sách đào tạo nghề thanh niên An Giang

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả chính sách đào tạo nghề cho thanh niên trên địa bàn tỉnh An Giang, cần có những định hướng chiến lược cho giai đoạn tiếp theo. Trọng tâm là tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo để đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và hội nhập quốc tế. Cần tập trung đầu tư vào các ngành nghề công nghệ cao, kinh tế số, logistics và các ngành dịch vụ, du lịch có tiềm năng phát triển lớn tại địa phương. Việc rà soát, sắp xếp lại mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp theo hướng tinh gọn, hiệu quả, chuyên môn hóa cần được đẩy mạnh. Tăng cường hơn nữa cơ chế hợp tác công - tư, thu hút doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào quá trình đào tạo từ khâu xây dựng chương trình, đầu tư cơ sở vật chất đến đánh giá và tuyển dụng. Công tác dự báo nhu cầu nhân lực cần được thực hiện một cách khoa học, bài bản hơn để định hướng đào tạo sát với thực tiễn. Cuối cùng, cần hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động An Giang để kết nối hiệu quả giữa cung và cầu lao động, giúp thanh niên dễ dàng tìm kiếm cơ hội việc làm sau đào tạo.

6.1. Đẩy mạnh chuyển đổi nghề nghiệp đáp ứng cách mạng công nghiệp 4.0

Trong bối cảnh mới, việc chuyển đổi nghề nghiệp là xu thế tất yếu. Chính sách đào tạo nghề cần tập trung vào việc trang bị cho thanh niên các kỹ năng số, kỹ năng mềm và khả năng học tập suốt đời. Các chương trình đào tạo cần được cập nhật, bổ sung các kiến thức về tự động hóa, trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu... để thanh niên An Giang không bị tụt hậu và có thể cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường lao động. Việc khuyến khích tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, hỗ trợ thanh niên xây dựng các mô hình kinh doanh dựa trên công nghệ cũng là một hướng đi quan trọng để tạo ra nhiều việc làm chất lượng cao.

6.2. Hoàn thiện vai trò của trung tâm giới thiệu việc làm An Giang

Để hệ sinh thái việc làm vận hành trơn tru, vai trò của Trung tâm giới thiệu việc làm An Giang cần được nâng cao và hoàn thiện. Trung tâm không chỉ là nơi tổ chức các phiên giao dịch việc làm mà cần trở thành một trung tâm phân tích, dự báo thị trường lao động chuyên nghiệp. Cần đầu tư xây dựng cơ sở dữ liệu cung - cầu lao động trực tuyến, hiện đại, giúp người lao động và doanh nghiệp dễ dàng kết nối. Bên cạnh đó, trung tâm cần tăng cường các hoạt động tư vấn nghề nghiệp chuyên sâu, đào tạo kỹ năng tìm việc, kỹ năng phỏng vấn cho thanh niên, giúp họ tự tin bước vào thị trường lao động và xây dựng sự nghiệp bền vững.