Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2019, huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai đã chứng kiến sự gia tăng đáng kể các vụ án hình sự, đặc biệt là các tội phạm liên quan đến cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác. Theo báo cáo của Viện kiểm sát nhân dân huyện Trảng Bom, tổng số vụ án hình sự khởi tố trong 5 năm là 1.816 vụ với 2.108 bị can, trong đó nhóm tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm chiếm 156 vụ với 216 bị can. Tình hình này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao hiệu quả thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra các vụ án liên quan nhằm bảo vệ quyền con người, đảm bảo công lý và giữ vững trật tự xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác tại huyện Trảng Bom. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, xác định nguyên nhân các hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các vụ án xảy ra trên địa bàn huyện Trảng Bom trong khoảng thời gian 2015-2019, với đối tượng nghiên cứu là Viện kiểm sát nhân dân huyện Trảng Bom.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện rõ ở hai khía cạnh: về lý luận, luận văn góp phần làm sáng tỏ các khái niệm, đặc điểm pháp lý và chức năng của Viện kiểm sát trong thực hành quyền công tố; về thực tiễn, kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện công tác thực hành quyền công tố, góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống tội phạm, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp lý về quyền công tố và tố tụng hình sự, trong đó có:

  • Lý thuyết về quyền công tố: Quyền công tố được hiểu là quyền nhân danh Nhà nước thực hiện việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội, được thực hiện bởi Viện kiểm sát nhân dân theo quy định của Hiến pháp và Bộ luật tố tụng hình sự. Quyền công tố bao gồm các hoạt động như khởi tố, truy tố, buộc tội và trình bày quan điểm trước tòa án.

  • Mô hình thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra: Hoạt động này bao gồm việc giải quyết tố giác, tin báo tội phạm, kiến nghị khởi tố, phê chuẩn các quyết định tố tụng của cơ quan điều tra, đề ra yêu cầu điều tra, trực tiếp tiến hành một số hoạt động điều tra nhằm đảm bảo việc truy cứu trách nhiệm hình sự đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

  • Khái niệm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác: Được quy định tại Điều 134 Bộ luật hình sự 2015, tội này bao gồm hành vi cố ý xâm hại sức khỏe người khác dưới dạng thương tích hoặc tổn thương, với các yếu tố cấu thành như khách thể, mặt khách quan, mặt chủ quan và chủ thể.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: thực hành quyền công tố, giai đoạn điều tra vụ án hình sự, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe, quyền và nhiệm vụ của Viện kiểm sát trong giai đoạn điều tra.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học pháp lý kết hợp với phân tích thực tiễn, bao gồm:

  • Phương pháp luận chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước pháp quyền và đấu tranh phòng chống tội phạm.

  • Phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh các quy định pháp luật hiện hành về quyền công tố và tố tụng hình sự.

  • Phương pháp thống kê dựa trên số liệu từ báo cáo công tác của Viện kiểm sát nhân dân huyện Trảng Bom giai đoạn 2015-2019.

  • Phương pháp thực tiễn công tác: khảo sát, đánh giá thực trạng thực hành quyền công tố tại Viện kiểm sát nhân dân huyện Trảng Bom thông qua hồ sơ vụ án, biên bản kiểm sát và các hoạt động tố tụng.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe được khởi tố và điều tra trên địa bàn huyện Trảng Bom trong 5 năm. Phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ hồ sơ liên quan để đảm bảo tính đại diện và toàn diện. Thời gian nghiên cứu tập trung từ 2015 đến 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình tội phạm và thực hành quyền công tố: Trong 5 năm, huyện Trảng Bom có 1.816 vụ án hình sự với 2.108 bị can, trong đó tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe chiếm 156 vụ với 216 bị can. Viện kiểm sát nhân dân huyện Trảng Bom đã thực hiện tốt công tác thực hành quyền công tố, đảm bảo không bỏ lọt tội phạm và không làm oan người vô tội.

  2. Chất lượng công tác điều tra và kiểm sát: Khoảng 100% các vụ án được truy tố đúng người, đúng tội. Tuy nhiên, vẫn có một số vụ án phải trả hồ sơ điều tra bổ sung hoặc gia hạn điều tra do tính chất phức tạp và chưa rõ ràng trong quy định pháp luật, dẫn đến hiệu quả xử lý chưa tối ưu.

  3. Hạn chế trong thực hành quyền công tố: Một số Kiểm sát viên chưa nắm chắc dấu hiệu cấu thành tội phạm và chứng cứ chứng minh, công tác phối hợp giữa Viện kiểm sát và cơ quan điều tra còn thiếu chặt chẽ, dẫn đến việc xử lý vụ án kéo dài. Việc áp dụng các biện pháp tố tụng như phê chuẩn lệnh bắt, tạm giữ, tạm giam được thực hiện nghiêm túc nhưng vẫn còn sai sót nhỏ trong thủ tục.

  4. Ứng dụng công nghệ trong tố tụng: Việc ghi âm, ghi hình có âm thanh trong hỏi cung bị can được triển khai từ năm 2018, góp phần nâng cao tính minh bạch và khách quan trong quá trình điều tra, giảm thiểu oan sai.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do tính chất phức tạp của các vụ án cố ý gây thương tích, sự chưa đồng bộ trong quy định pháp luật và hạn chế về năng lực, kinh nghiệm của một số cán bộ kiểm sát. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương khác, nơi mà việc phối hợp giữa Viện kiểm sát và cơ quan điều tra còn nhiều bất cập.

Việc áp dụng các quy định mới về ghi âm, ghi hình trong hỏi cung đã tạo bước tiến quan trọng, giúp tăng cường giám sát hoạt động tố tụng và bảo vệ quyền con người. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả thực hành quyền công tố, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao trình độ chuyên môn và tăng cường phối hợp liên ngành.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số vụ án theo năm, tỷ lệ vụ án phải trả hồ sơ điều tra bổ sung, và bảng so sánh các biện pháp tố tụng được phê chuẩn trong giai đoạn điều tra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực chuyên môn cho Kiểm sát viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về pháp luật hình sự và tố tụng hình sự, đặc biệt về dấu hiệu cấu thành tội phạm và kỹ năng thu thập, đánh giá chứng cứ. Mục tiêu đạt 90% Kiểm sát viên được đào tạo trong vòng 12 tháng, do Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đồng Nai chủ trì.

  2. Tăng cường phối hợp giữa Viện kiểm sát và cơ quan điều tra: Thiết lập quy chế phối hợp chặt chẽ, thường xuyên trao đổi thông tin và tổ chức họp liên ngành để giải quyết các vướng mắc trong quá trình điều tra. Mục tiêu giảm 30% số vụ án phải trả hồ sơ điều tra bổ sung trong 2 năm tới.

  3. Hoàn thiện quy định pháp luật liên quan: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật về tội cố ý gây thương tích và thủ tục tố tụng để làm rõ các tình tiết phức tạp, tránh các quan điểm nhận thức khác nhau. Thời gian thực hiện trong 3 năm, phối hợp với Bộ Tư pháp và Viện kiểm sát tối cao.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong tố tụng: Mở rộng việc ghi âm, ghi hình có âm thanh trong các hoạt động điều tra, đồng thời xây dựng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả công tác. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, do Viện kiểm sát nhân dân huyện Trảng Bom phối hợp với các đơn vị liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân: Nghiên cứu để nâng cao hiểu biết và kỹ năng thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra, áp dụng hiệu quả vào công tác thực tiễn.

  2. Cơ quan điều tra và các lực lượng thực thi pháp luật: Tham khảo để hiểu rõ vai trò, quyền hạn của Viện kiểm sát, từ đó phối hợp chặt chẽ hơn trong quá trình điều tra vụ án.

  3. Giảng viên, sinh viên ngành Luật hình sự và tố tụng hình sự: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quyền công tố và tố tụng hình sự.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, pháp luật liên quan đến công tác tố tụng hình sự và quyền công tố.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thực hành quyền công tố là gì?
    Thực hành quyền công tố là chức năng của Viện kiểm sát nhân dân nhân danh Nhà nước thực hiện việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội, bao gồm các hoạt động từ giải quyết tố giác, tin báo tội phạm đến truy tố và xét xử.

  2. Vai trò của Viện kiểm sát trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích?
    Viện kiểm sát có nhiệm vụ kiểm sát việc khởi tố, điều tra, phê chuẩn các quyết định tố tụng, đề ra yêu cầu điều tra và trực tiếp tiến hành một số hoạt động điều tra nhằm đảm bảo việc truy cứu trách nhiệm hình sự đúng người, đúng tội.

  3. Tại sao việc ghi âm, ghi hình trong hỏi cung bị can lại quan trọng?
    Việc ghi âm, ghi hình giúp tăng cường giám sát hoạt động tố tụng, bảo vệ quyền con người, hạn chế oan sai và nâng cao tính minh bạch, khách quan trong quá trình điều tra.

  4. Nguyên nhân chính dẫn đến việc phải trả hồ sơ điều tra bổ sung?
    Nguyên nhân chủ yếu là do tính chất phức tạp của vụ án, sự chưa rõ ràng trong quy định pháp luật và hạn chế về năng lực, kinh nghiệm của một số cán bộ kiểm sát và điều tra viên.

  5. Giải pháp nào hiệu quả để nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố?
    Nâng cao năng lực chuyên môn, tăng cường phối hợp liên ngành, hoàn thiện quy định pháp luật và ứng dụng công nghệ thông tin trong tố tụng là những giải pháp thiết thực và hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ các khái niệm, đặc điểm và vai trò của thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác.
  • Thực trạng công tác thực hành quyền công tố tại Viện kiểm sát nhân dân huyện Trảng Bom cho thấy nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế cần khắc phục.
  • Nguyên nhân của những hạn chế chủ yếu liên quan đến quy định pháp luật chưa cụ thể và năng lực cán bộ còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực, tăng cường phối hợp, hoàn thiện pháp luật và ứng dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả công tác.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để góp phần nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Call-to-action: Các cơ quan tiến hành tố tụng và nhà nghiên cứu pháp luật nên tiếp tục quan tâm, áp dụng và phát triển các giải pháp nêu trên nhằm nâng cao hiệu quả công tác thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra, góp phần xây dựng nền tư pháp công bằng, minh bạch và hiệu quả.