Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, quản trị chi phí trở thành một trong những yếu tố sống còn đối với doanh nghiệp nhằm tối đa hóa hiệu quả kinh doanh. Đặc biệt, trong ngành viễn thông – một lĩnh vực công nghệ cao với tốc độ phát triển nhanh và tính chất sản phẩm dịch vụ vô hình, việc quản trị chi phí càng trở nên phức tạp và quan trọng. VNPT Bắc Ninh, một đơn vị kinh tế trực thuộc Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam, hoạt động trong lĩnh vực viễn thông – công nghệ thông tin, đã trải qua giai đoạn phát triển mạnh mẽ từ năm 2008 đến 2018 với mạng lưới phủ sóng toàn tỉnh và hệ thống kỹ thuật số hiện đại. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2016-2018, VNPT Bắc Ninh cũng đối mặt với nhiều thách thức về quản trị chi phí, ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản trị chi phí tại VNPT Bắc Ninh trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản trị chi phí, giúp đơn vị có các quyết định chính xác và phù hợp với chiến lược kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động lập dự toán, tổ chức thực hiện, kiểm soát và ra quyết định quản trị chi phí tại VNPT Bắc Ninh. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ góp phần hệ thống hóa lý luận quản trị chi phí trong doanh nghiệp bưu chính viễn thông mà còn cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn cho các nhà quản lý và các công trình nghiên cứu trong ngành.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị chi phí trong doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực bưu chính viễn thông. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo chức năng (chi phí sản xuất, chi phí ngoài sản xuất), theo mối quan hệ với lợi nhuận (chi phí sản phẩm, chi phí thời kỳ), và theo cách ứng xử (chi phí khả biến, chi phí bất biến, chi phí hỗn hợp). Việc phân loại này giúp xác định các khoản chi phí cần kiểm soát và phân bổ phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị.

  2. Mô hình quản trị chi phí trong doanh nghiệp viễn thông: Tập trung vào các nội dung quản trị chi phí gồm lập dự toán chi phí, tổ chức thực hiện, kiểm soát chi phí và ra quyết định quản trị chi phí. Mô hình này nhấn mạnh vai trò của thông tin chi phí chính xác, kịp thời và phù hợp để hỗ trợ các quyết định chiến lược và vận hành.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp (CPNVLTT), chi phí nhân công trực tiếp (CPNCTT), chi phí sản xuất chung (CPSXC), chi phí bán hàng (CPBH), chi phí quản lý doanh nghiệp (CPQLDN), chi phí khả biến, chi phí bất biến, chi phí hỗn hợp, chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu nghiên cứu bao gồm:

  • Thông tin thứ cấp: Báo cáo tài chính, bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh của VNPT Bắc Ninh giai đoạn 2016-2018; các tài liệu chuyên ngành, báo chí và các báo cáo liên quan.
  • Thông tin sơ cấp: Khảo sát, phỏng vấn 140 cán bộ thuộc các phòng ban quản lý doanh nghiệp tại VNPT Bắc Ninh, được chọn mẫu theo công thức Slovin với sai số 5%, nhằm đánh giá thực trạng quản trị chi phí.

Phương pháp phân tích sử dụng bao gồm:

  • Phân tổ dữ liệu để xác định thực trạng quản trị chi phí.
  • Thống kê mô tả với bảng biểu, đồ thị để mô tả đặc tính dữ liệu.
  • Phân tích so sánh số liệu qua các năm để đánh giá xu hướng biến động chi phí và hiệu quả kinh doanh.
  • Phân tích biến động chi phí theo nhân tố giá và lượng đối với các khoản mục chi phí nguyên vật liệu, nhân công, sản xuất chung và quản lý doanh nghiệp.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2018, với thu thập dữ liệu năm 2018 và phân tích tổng hợp trong cùng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản trị chi phí tại VNPT Bắc Ninh còn nhiều hạn chế: Qua khảo sát 140 cán bộ, chỉ khoảng 65% đánh giá công tác lập dự toán chi phí đạt hiệu quả, trong khi đó tỷ lệ hài lòng về tổ chức thực hiện chi phí và kiểm soát chi phí lần lượt là 60% và 58%. Kết quả thực hiện chi phí năm 2018 cho thấy chi phí nguyên vật liệu trực tiếp vượt dự toán khoảng 7%, chi phí nhân công trực tiếp vượt 5%, trong khi chi phí sản xuất chung và chi phí quản lý doanh nghiệp vượt dự toán lần lượt 6% và 8%.

  2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị chi phí: Yếu tố bên ngoài như biến động giá cả thị trường, chính sách tiền lương và lãi vay ngân hàng tác động trực tiếp đến chi phí kinh doanh. Yếu tố bên trong gồm đặc điểm ngành viễn thông với sản phẩm dịch vụ vô hình, tính dây chuyền trong sản xuất kinh doanh, năng suất lao động và trình độ quản lý cũng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản trị chi phí.

  3. Kinh nghiệm quản trị chi phí từ các đơn vị VNPT khác: VNPT Bắc Giang và VNPT Hải Dương đã áp dụng các biện pháp như phân loại chi phí theo chi phí cố định và biến đổi, áp dụng phương pháp hạch toán chi phí theo hoạt động, xây dựng chi phí chuẩn và lập dự toán chi phí theo phương pháp tự lập từ dưới lên. Các đơn vị này cũng sử dụng hệ thống kế toán trách nhiệm để kiểm soát chi phí hiệu quả.

  4. Hiệu quả kinh doanh của VNPT Bắc Ninh giai đoạn 2016-2018: Vòng quay tổng vốn đạt khoảng 120%, tỷ suất lợi nhuận vốn kinh doanh duy trì ở mức 8-10%, tuy nhiên có xu hướng giảm nhẹ do chi phí tăng cao. Điều này cho thấy quản trị chi phí chưa thực sự tối ưu, ảnh hưởng đến lợi nhuận và khả năng cạnh tranh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trong quản trị chi phí tại VNPT Bắc Ninh là do chưa hoàn thiện hệ thống phân loại và hạch toán chi phí phù hợp với đặc thù ngành viễn thông, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban trong lập dự toán và kiểm soát chi phí, cũng như chưa áp dụng hiệu quả các công cụ quản lý chi phí hiện đại như kế toán trách nhiệm và hạch toán chi phí theo hoạt động. So sánh với các đơn vị VNPT khác, VNPT Bắc Ninh còn nhiều điểm cần cải thiện để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí.

Việc phân tích biến động chi phí theo nhân tố giá và lượng cho thấy chi phí nguyên vật liệu và nhân công trực tiếp là hai khoản mục có biến động lớn nhất, phản ánh sự ảnh hưởng của thị trường và năng suất lao động. Biểu đồ biến động chi phí qua các năm có thể minh họa rõ sự chênh lệch giữa chi phí thực tế và dự toán, giúp nhà quản lý nhận diện các điểm cần kiểm soát chặt chẽ hơn.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để VNPT Bắc Ninh điều chỉnh chiến lược quản trị chi phí, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh, tăng sức cạnh tranh và phát triển bền vững trong ngành viễn thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống phân loại và hạch toán chi phí: Đề nghị VNPT Bắc Ninh xây dựng hệ thống phân loại chi phí rõ ràng theo chi phí cố định và biến đổi, áp dụng phương pháp hạch toán chi phí theo hoạt động để phân bổ chi phí chung chính xác hơn. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Tài chính – Kế toán chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Đổi mới công tác lập dự toán chi phí: Áp dụng phương pháp tự lập dự toán từ dưới lên, tăng cường sự tham gia của các bộ phận kỹ thuật, vật tư và nhân viên sản xuất để dự toán sát thực tế. Lập dự toán chi phí hàng tháng và quý để kịp thời điều chỉnh. Thời gian triển khai trong 3 tháng, do phòng Kinh tế kỹ thuật và phòng Tài chính – Kế toán thực hiện.

  3. Nâng cao chất lượng tổ chức thực hiện chi phí: Xác định rõ quyền hạn, trách nhiệm của từng bộ phận và cá nhân trong quản lý chi phí, tăng cường đào tạo nâng cao năng lực quản lý chi phí cho cán bộ quản lý. Thực hiện thường xuyên trong năm, do Ban Giám đốc và phòng Tổ chức – Hành chính phối hợp triển khai.

  4. Tăng cường kiểm soát chi phí: Áp dụng hệ thống kế toán trách nhiệm, xây dựng các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý chi phí cho từng trung tâm chi phí, sử dụng công cụ phân tích biến động chi phí theo nhân tố giá và lượng để phát hiện kịp thời các sai lệch. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Tài chính – Kế toán chủ trì.

  5. Ra quyết định quản trị chi phí phù hợp: Căn cứ vào các báo cáo phân tích chi phí, Ban Giám đốc cần đưa ra các quyết định điều chỉnh chiến lược sản xuất kinh doanh, chính sách giá và đầu tư hợp lý nhằm tối ưu hóa chi phí và nâng cao lợi nhuận. Thực hiện liên tục theo chu kỳ kinh doanh, do Ban Giám đốc và các phòng ban liên quan phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và lãnh đạo doanh nghiệp viễn thông: Giúp hiểu rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản trị chi phí, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí trong đơn vị mình.

  2. Chuyên viên tài chính – kế toán doanh nghiệp: Cung cấp kiến thức về phân loại chi phí, lập dự toán, kiểm soát và phân tích biến động chi phí, hỗ trợ công tác kế toán quản trị và báo cáo tài chính.

  3. Nghiên cứu sinh và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, tài chính: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu chuyên sâu về quản trị chi phí trong ngành viễn thông, đồng thời học hỏi phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và chuyên gia tư vấn doanh nghiệp: Giúp đánh giá thực trạng quản trị chi phí trong doanh nghiệp viễn thông, từ đó đề xuất chính sách hỗ trợ và giải pháp tư vấn phù hợp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị chi phí có vai trò gì trong doanh nghiệp viễn thông?
    Quản trị chi phí giúp doanh nghiệp kiểm soát các khoản chi phí đầu vào, nâng cao chất lượng dịch vụ, tối ưu hóa lợi nhuận và tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Ví dụ, kiểm soát chi phí nhân công và nguyên vật liệu giúp giảm lãng phí và tăng hiệu quả sản xuất.

  2. Phân loại chi phí theo cách ứng xử có ý nghĩa gì?
    Phân loại chi phí thành chi phí khả biến, chi phí bất biến và chi phí hỗn hợp giúp nhà quản lý dự đoán và kiểm soát chi phí phù hợp với mức độ hoạt động, từ đó lập kế hoạch và ra quyết định chính xác hơn.

  3. Tại sao cần lập dự toán chi phí hàng tháng và quý?
    Lập dự toán chi phí định kỳ giúp doanh nghiệp theo dõi sát sao biến động chi phí, phát hiện sai lệch kịp thời và điều chỉnh kế hoạch sản xuất kinh doanh phù hợp, tránh lãng phí và tăng hiệu quả.

  4. Hạch toán chi phí theo hoạt động là gì và lợi ích ra sao?
    Hạch toán chi phí theo hoạt động phân bổ chi phí chung dựa trên các hoạt động thực tế phát sinh, giúp xác định chính xác chi phí từng dịch vụ hoặc bộ phận, từ đó nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý chi phí.

  5. Làm thế nào để kiểm soát biến động chi phí nguyên vật liệu?
    Kiểm soát biến động chi phí nguyên vật liệu thông qua phân tích biến động giá và lượng, đánh giá nguyên nhân biến động để điều chỉnh chính sách mua sắm, quản lý tồn kho và nâng cao hiệu quả sử dụng nguyên vật liệu.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản trị chi phí trong doanh nghiệp bưu chính viễn thông, đặc biệt tại VNPT Bắc Ninh.
  • Thực trạng quản trị chi phí tại VNPT Bắc Ninh giai đoạn 2016-2018 còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh.
  • Các yếu tố bên ngoài và bên trong như biến động giá cả, chính sách tiền lương, đặc điểm ngành viễn thông và năng suất lao động tác động mạnh đến quản trị chi phí.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm hoàn thiện phân loại chi phí, đổi mới lập dự toán, nâng cao tổ chức thực hiện, tăng cường kiểm soát và ra quyết định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chi phí.
  • Khuyến nghị VNPT Bắc Ninh triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng công nghệ quản lý chi phí hiện đại.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý VNPT Bắc Ninh cần nhanh chóng áp dụng các giải pháp đề xuất để cải thiện công tác quản trị chi phí, đồng thời theo dõi và đánh giá hiệu quả định kỳ nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của đơn vị.