Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Kạn, hoạt động chi xây dựng công trình (XDCT) từ Ngân sách Nhà nước (NSNN) giữ vai trò quan trọng với tổng nguồn vốn hàng năm lên đến hàng nghìn tỷ đồng. Giai đoạn 2017-2019, công tác kiểm soát chi XDCT qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Bắc Kạn đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chi sai chế độ, vượt định mức, gây thất thoát lãng phí. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường kiểm soát chi XDCT từ NSNN qua KBNN Bắc Kạn, với phạm vi nghiên cứu tập trung tại KBNN tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn 2017-2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu công, đảm bảo tính minh bạch và tiết kiệm nguồn vốn đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ từ chối thanh toán chi sai quy định, tỷ lệ dự án quyết toán đúng hạn được sử dụng làm thước đo hiệu quả kiểm soát.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý và kiểm soát chi tiêu công, trong đó có:

  • Lý thuyết kiểm soát trong quản lý: Kiểm soát là hoạt động giám sát, so sánh kết quả thực hiện với tiêu chuẩn để điều chỉnh kịp thời, bao gồm kiểm soát trước, trong và sau khi chi.
  • Mô hình kiểm soát chi NSNN qua KBNN: Tập trung vào quy trình kiểm soát chi từ khâu lập dự toán, kiểm soát hồ sơ, thanh toán đến quyết toán, đảm bảo chi đúng mục đích, đúng chế độ, tiêu chuẩn.
  • Các khái niệm chính: Ngân sách Nhà nước, chi xây dựng công trình, kiểm soát chi, Kho bạc Nhà nước, dự toán ngân sách, tạm ứng vốn, thanh toán khối lượng hoàn thành.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập và phân tích số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp từ báo cáo hoạt động KBNN Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật liên quan; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 221 mẫu gồm 40 cán bộ KBNN và 181 chủ đầu tư dự án XDCT.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, phân tích định lượng dựa trên các chỉ tiêu như tỷ lệ từ chối thanh toán, tỷ lệ sai phạm, tỷ lệ quyết toán đúng hạn.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp trong tháng 6/2020, phân tích và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kiểm soát chi XDCT qua KBNN Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019: Tổng chi NSNN cho XDCT qua KBNN Bắc Kạn tăng đều qua các năm, với tỷ lệ từ chối thanh toán chi sai quy định chiếm khoảng 0,2% tổng chi thường xuyên, tương đương hàng tỷ đồng mỗi năm. Tỷ lệ dự án quyết toán đúng hạn đạt khoảng 75%, cho thấy công tác kiểm soát có hiệu quả nhưng vẫn còn tiềm ẩn rủi ro.

  2. Các sai phạm phổ biến: Bao gồm sai sót trong hồ sơ thanh toán, chi vượt định mức, chi không đúng đối tượng, và tạm ứng vốn vượt quy định. Tỷ lệ sai phạm được phát hiện qua kiểm soát chi đạt khoảng 15-20% số dự án kiểm soát, phản ánh sự cần thiết tăng cường kiểm soát.

  3. Nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát chi: Ý thức chấp hành pháp luật của chủ đầu tư và trình độ chuyên môn của cán bộ kiểm soát chi là hai yếu tố chủ chốt. Ngoài ra, quy trình nghiệp vụ chưa đồng bộ, trang thiết bị công nghệ còn hạn chế cũng ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát.

  4. So sánh với các tỉnh lân cận: KBNN Bắc Kạn có nhiều điểm tương đồng với KBNN Thái Nguyên và Phú Thọ về quy trình kiểm soát và các khó khăn, tuy nhiên tỷ lệ từ chối thanh toán và phát hiện sai phạm tại Bắc Kạn còn thấp hơn, cho thấy tiềm năng cải thiện.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác kiểm soát chi XDCT qua KBNN Bắc Kạn đã góp phần quan trọng trong việc đảm bảo sử dụng vốn NSNN đúng mục đích, giảm thiểu thất thoát lãng phí. Việc áp dụng hệ thống TABMIS và quy trình “một cửa” đã nâng cao tính minh bạch và hiệu quả kiểm soát. Tuy nhiên, các sai phạm vẫn tồn tại do hạn chế về năng lực cán bộ, quy trình nghiệp vụ chưa hoàn chỉnh và thiếu đồng bộ trong áp dụng công nghệ thông tin. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các địa phương có quy mô tương đương. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tỷ lệ từ chối thanh toán theo năm và bảng phân tích các sai phạm sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về hiệu quả kiểm soát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi XDCT: Rà soát, chuẩn hóa và cập nhật quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi, đảm bảo tính đồng bộ, rõ ràng và phù hợp với thực tiễn. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể: Ban lãnh đạo KBNN Bắc Kạn phối hợp với Sở Tài chính.

  2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ kiểm soát chi, đặc biệt về pháp luật ngân sách và kỹ năng phân tích hồ sơ. Thời gian: liên tục từ 2021 đến 2025. Chủ thể: KBNN Bắc Kạn phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại: Đẩy mạnh triển khai hệ thống quản lý điện tử, tự động hóa quy trình kiểm soát chi, tăng cường sử dụng phần mềm TABMIS và thanh toán điện tử. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: KBNN Bắc Kạn phối hợp Bộ Tài chính.

  4. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của chủ đầu tư: Tổ chức các hội nghị, tập huấn, phổ biến quy định pháp luật về quản lý NSNN và kiểm soát chi XDCT. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: KBNN Bắc Kạn phối hợp UBND tỉnh và các đơn vị sử dụng ngân sách.

  5. Tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện sớm sai phạm, xử lý nghiêm các vi phạm. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Ban kiểm tra nội bộ KBNN Bắc Kạn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên Kho bạc Nhà nước: Nâng cao hiểu biết về quy trình, phương pháp kiểm soát chi XDCT, từ đó nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát và thanh toán vốn NSNN.

  2. Chủ đầu tư các dự án xây dựng công trình sử dụng vốn NSNN: Hiểu rõ các quy định, thủ tục kiểm soát chi, giúp thực hiện đúng quy định, tránh sai phạm và rủi ro trong quản lý vốn.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về ngân sách và đầu tư công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, quy định liên quan đến quản lý và kiểm soát chi tiêu công.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và các giải pháp thực tiễn trong lĩnh vực kiểm soát chi ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi xây dựng công trình là gì?
    Kiểm soát chi XDCT là quá trình kiểm tra, giám sát các khoản chi từ NSNN nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, đúng chế độ, tiêu chuẩn và dự toán được duyệt, góp phần ngăn ngừa thất thoát, lãng phí.

  2. Tại sao cần tăng cường kiểm soát chi qua Kho bạc Nhà nước?
    KBNN là “mắt xích” cuối cùng trong quản lý chi NSNN, kiểm soát chặt chẽ giúp đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả sử dụng vốn, phát hiện và ngăn chặn các khoản chi sai quy định.

  3. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi?
    Bao gồm ý thức chấp hành pháp luật của chủ đầu tư, trình độ chuyên môn cán bộ kiểm soát, quy trình nghiệp vụ, trang thiết bị công nghệ và công tác kiểm tra nội bộ.

  4. Quy trình kiểm soát chi XDCT qua KBNN gồm những bước nào?
    Quy trình gồm lập kế hoạch kiểm soát, giao nhiệm vụ, kiểm soát hồ sơ thanh toán, quyết định cấp phát hoặc từ chối thanh toán, và lập báo cáo sau kiểm soát.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi?
    Hoàn thiện quy trình nghiệp vụ, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường tuyên truyền pháp luật và kiểm tra nội bộ thường xuyên.

Kết luận

  • Công tác kiểm soát chi XDCT từ NSNN qua KBNN Bắc Kạn giai đoạn 2017-2019 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn công.
  • Vẫn còn tồn tại các hạn chế như sai phạm trong hồ sơ, chi vượt định mức, ý thức chấp hành pháp luật chưa đồng đều.
  • Các nhân tố chủ yếu ảnh hưởng đến kiểm soát chi gồm trình độ cán bộ, quy trình nghiệp vụ, công nghệ và ý thức chủ đầu tư.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và tăng cường tuyên truyền, kiểm tra.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho việc nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu công tại Bắc Kạn đến năm 2025, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách quản lý ngân sách nhà nước.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo quản lý chi XDCT từ NSNN ngày càng hiệu quả và minh bạch hơn.