Tổng quan nghiên cứu

Việc áp dụng cơ sở kế toán dồn tích trong các đơn vị hành chính sự nghiệp (HCSN) tại thành phố Hồ Chí Minh đang là một vấn đề cấp thiết trong bối cảnh cải cách tài chính công và hội nhập quốc tế. Theo ước tính, hiện nay các đơn vị HCSN tại TP.HCM vẫn chủ yếu áp dụng cơ sở kế toán tiền mặt hoặc cơ sở kế toán dồn tích có điều chỉnh, dẫn đến sự không đồng bộ trong báo cáo tài chính và hạn chế tính minh bạch, hiệu quả quản lý tài chính công. Mục tiêu nghiên cứu nhằm nhận diện và đo lường các nhân tố rào cản ảnh hưởng đến việc áp dụng cơ sở kế toán dồn tích tại các đơn vị HCSN trên địa bàn TP.HCM trong quý 2 năm 2017, từ đó đề xuất các giải pháp khả thi để thúc đẩy quá trình chuyển đổi này.

Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại các đơn vị hành chính sự nghiệp trên địa bàn TP.HCM, với dữ liệu thu thập từ khảo sát thực tế và phân tích định lượng. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao chất lượng thông tin kế toán, tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong khu vực công, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý trong việc ra quyết định tài chính hiệu quả hơn. Qua đó, nghiên cứu góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của hệ thống tài chính công Việt Nam, phù hợp với chuẩn mực kế toán công quốc tế IPSAS.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết nền tảng chính: Lý thuyết Ủy nhiệm và Lý thuyết Hành vi dự định. Lý thuyết Ủy nhiệm giải thích mối quan hệ giữa bên ủy nhiệm (người dân, Quốc hội) và bên được ủy nhiệm (nhà quản lý đơn vị HCSN), nhấn mạnh vai trò của kế toán trong việc cung cấp thông tin minh bạch, trung thực nhằm giảm thiểu chi phí ủy nhiệm. Lý thuyết Hành vi dự định giúp giải thích các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi áp dụng cơ sở kế toán dồn tích, bao gồm thái độ, chuẩn chủ quan và kiểm soát cảm nhận của nhà quản lý và nhân viên kế toán.

Mô hình nghiên cứu tập trung vào 6 nhân tố rào cản chính ảnh hưởng đến việc áp dụng cơ sở kế toán dồn tích tại các đơn vị HCSN:

  • Nhận thức của nhà quản lý
  • Trình độ, năng lực của nhân viên
  • Hệ thống pháp lý
  • Chứng từ kế toán
  • Công nghệ thông tin
  • Áp dụng cơ sở kế toán dồn tích (biến phụ thuộc)

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm định tính và định lượng.

  • Nghiên cứu định tính: Tổng hợp, phân tích các nghiên cứu trong và ngoài nước, khảo sát chuyên sâu với chuyên gia để xác định các nhân tố rào cản và xây dựng thang đo phù hợp.
  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu từ khảo sát các đơn vị HCSN tại TP.HCM trong quý 2 năm 2017 với cỡ mẫu khoảng 200 người tham gia. Phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS, sử dụng phương pháp Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để kiểm định cấu trúc nhân tố, đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (tất cả các thang đo đều đạt trên 0,7). Tiếp đó, phân tích tương quan và hồi quy tuyến tính để đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố rào cản đến việc áp dụng cơ sở kế toán dồn tích.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong 6 tháng, bao gồm các bước: tổng hợp lý thuyết, thiết kế bảng hỏi, khảo sát thực địa, xử lý và phân tích dữ liệu, đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của nhà quản lý là nhân tố rào cản có tác động mạnh nhất với hệ số hồi quy β = 0,35, chiếm khoảng 35% mức độ ảnh hưởng tổng thể. Khoảng 60% nhà quản lý chưa nhận thức đầy đủ về lợi ích và yêu cầu của cơ sở kế toán dồn tích, dẫn đến sự chậm trễ trong việc triển khai.
  2. Trình độ, năng lực của nhân viên chiếm khoảng 28% mức độ ảnh hưởng, với 45% nhân viên kế toán chưa được đào tạo bài bản về kế toán dồn tích và công nghệ thông tin liên quan.
  3. Hệ thống pháp lý là rào cản quan trọng, chiếm 20% mức độ ảnh hưởng. Các quy định hiện hành còn thiếu sự thống nhất và chưa có chuẩn mực kế toán công quốc tế áp dụng đầy đủ, gây khó khăn cho việc thực thi.
  4. Chứng từ kế toán và công nghệ thông tin lần lượt chiếm 10% và 7% mức độ ảnh hưởng. Tình trạng chứng từ không đầy đủ, không chính xác và hệ thống CNTT chưa đồng bộ, thiếu hiện đại làm giảm hiệu quả áp dụng cơ sở dồn tích.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước, khẳng định vai trò quyết định của nhận thức nhà quản lý và năng lực nhân viên trong quá trình chuyển đổi kế toán. Sự thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp lý và hạn chế về chứng từ kế toán cũng là những rào cản phổ biến được ghi nhận trong nhiều quốc gia đang phát triển. Biểu đồ phân phối mức độ ảnh hưởng các nhân tố có thể minh họa rõ ràng sự chi phối của từng yếu tố, giúp các nhà hoạch định chính sách tập trung nguồn lực hiệu quả.

Việc nâng cao nhận thức và đào tạo nhân viên là bước đi thiết yếu để giảm thiểu chi phí ủy nhiệm và thúc đẩy áp dụng cơ sở kế toán dồn tích. Đồng thời, cần hoàn thiện hệ thống pháp lý và đầu tư nâng cấp công nghệ thông tin để tạo nền tảng vững chắc cho cải cách kế toán khu vực công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cho nhà quản lý về lợi ích và yêu cầu của cơ sở kế toán dồn tích, nhằm cải thiện thái độ và sự cam kết trong việc áp dụng. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng, chủ thể: Sở Tài chính TP.HCM phối hợp với các cơ quan quản lý.
  2. Đào tạo chuyên sâu và nâng cao năng lực cho nhân viên kế toán về kỹ thuật kế toán dồn tích và ứng dụng công nghệ thông tin, đảm bảo đội ngũ kế toán đủ năng lực vận hành hệ thống mới. Thời gian: 12 tháng, chủ thể: Bộ Tài chính, các trường đại học và đơn vị HCSN.
  3. Hoàn thiện hệ thống pháp lý bằng việc xây dựng và ban hành chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS) phù hợp với điều kiện Việt Nam, đồng thời đơn giản hóa các quy định để tăng tính linh hoạt và khả thi. Thời gian: 18-24 tháng, chủ thể: Bộ Tài chính, Quốc hội.
  4. Đầu tư nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin và cải thiện chất lượng chứng từ kế toán, xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu đồng bộ, minh bạch và dễ truy xuất. Thời gian: 24 tháng, chủ thể: các đơn vị HCSN, Sở Thông tin và Truyền thông.
  5. Xây dựng cơ chế giám sát và đánh giá thường xuyên để theo dõi tiến độ và hiệu quả áp dụng cơ sở kế toán dồn tích, từ đó điều chỉnh kịp thời các chính sách và giải pháp. Thời gian: liên tục, chủ thể: Sở Tài chính, Thanh tra Nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý tài chính công tại các đơn vị hành chính sự nghiệp, giúp nhận diện các rào cản và tìm kiếm giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kế toán.
  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán công và quản lý tài chính công, cung cấp cơ sở lý thuyết và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo.
  3. Cơ quan hoạch định chính sách và ban hành chuẩn mực kế toán, hỗ trợ xây dựng chính sách phù hợp với thực tiễn và xu hướng quốc tế.
  4. Các trường đại học và tổ chức đào tạo kế toán, làm tài liệu tham khảo để thiết kế chương trình đào tạo nâng cao năng lực kế toán khu vực công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc áp dụng cơ sở kế toán dồn tích lại quan trọng với các đơn vị hành chính sự nghiệp?
    Cơ sở kế toán dồn tích giúp cung cấp thông tin tài chính đầy đủ, chính xác và kịp thời, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý nguồn lực công, hỗ trợ ra quyết định và trách nhiệm giải trình.

  2. Những nhân tố nào là rào cản lớn nhất trong việc áp dụng cơ sở kế toán dồn tích?
    Nhận thức của nhà quản lý và trình độ năng lực nhân viên là hai rào cản chính, bên cạnh đó hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện và hạn chế về chứng từ kế toán, công nghệ thông tin cũng gây khó khăn.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của nhà quản lý về kế toán dồn tích?
    Thông qua các chương trình đào tạo, hội thảo chuyên đề, truyền thông nội bộ và sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý cấp trên nhằm nâng cao hiểu biết và cam kết thực hiện.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các nhân tố rào cản?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, trong đó phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy tuyến tính được áp dụng để kiểm định và đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố.

  5. Giải pháp nào giúp cải thiện hệ thống pháp lý cho kế toán khu vực công?
    Xây dựng và ban hành chuẩn mực kế toán công quốc tế phù hợp, đơn giản hóa các quy định hiện hành, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan ban hành văn bản pháp lý để đảm bảo tính thống nhất và khả thi.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 6 nhân tố rào cản chính ảnh hưởng đến việc áp dụng cơ sở kế toán dồn tích tại các đơn vị hành chính sự nghiệp trên địa bàn TP.HCM, trong đó nhận thức nhà quản lý và năng lực nhân viên là quan trọng nhất.
  • Kết quả phân tích định lượng cho thấy mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố được đo lường rõ ràng, cung cấp cơ sở khoa học cho việc đề xuất giải pháp.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo, hoàn thiện pháp lý, nâng cấp công nghệ và cải thiện chứng từ kế toán nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi cơ sở kế toán dồn tích.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung vào kho tàng lý thuyết và thực tiễn về kế toán khu vực công tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và cải cách tài chính công.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát thực hiện và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác để đánh giá tính khả thi và hiệu quả.

Call to action: Các cơ quan quản lý và đơn vị hành chính sự nghiệp cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp cải cách kế toán dồn tích, đồng thời tăng cường đào tạo và hoàn thiện hệ thống pháp lý nhằm nâng cao chất lượng quản lý tài chính công.