Quyền của Con Chưa Thành Niên Theo Pháp Luật Hôn Nhân và Gia Đình

• Tác giả: Nguyễn Ngọc Hiếu
• Người hướng dẫn: TS. Bùi Minh Hồng
• Trường học: Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng Dân sự
• Đề tài: Quyền của Con Chưa Thành Niên Theo Pháp Luật Hôn Nhân và Gia Đình
• Loại tài liệu: Luận văn Thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• MỤC LỤC
• PHẦN MỞ ĐẦU
• Lý do chọn đề tài
• Tình hình nghiên cứu
• Mục đích nghiên cứu của đề tài
• Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài và phương pháp nghiên cứu
• Bố cục của luận văn
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYỀN CỦA CON CHƯA THÀNH NIÊN
• 1.1. Khái niệm, ý nghĩa của quy định về quyền của con chưa thành niên
• 1.1.1. Khái niệm quyền của con chưa thành niên
• 1.2. Căn cứ phát sinh quyền của con chưa thành niên
• 1.2.1. Sự kiện sinh đẻ
• 1.2.2. Sự kiện nhận nuôi con nuôi
• 1.3. Khái quát quy định pháp luật về quyền của con chưa thành niên ở Việt Nam qua các thời kỳ
• 1.3.1. Thời kỳ phong kiến
• 1.3.2. Giai đoạn trước năm 1975
• 1.3.3. Từ năm 1975 đến nay
• 1.4. Quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về quyền của con chưa thành niên
• 1.4.1. Quyền sống chung với cha mẹ, được cha mẹ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc
• 1.4.2. Quyền có tài sản riêng
• 1.4.3. Quyền được đại diện. Quyền được bảo vệ khi cha mẹ ly hôn
• 1.4.4. Quyền được thực hiện nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do hành vi của mình gây ra
• 1.5. Kết luận
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CỦA CON CHƯA THÀNH NIÊN VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN
• 2.1. Thực tiễn thực hiện pháp luật về quyền của con chưa thành niên
• 2.2. Bất cập và kiến nghị hoàn thiện
• 2.2.1. Về quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng của con chưa thành niên khi cha, mẹ ly hôn
• 2.2.2. Về nghĩa vụ cấp dưỡng đối với con chưa thành niên
• 2.2.3. Về hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
• 2.2.4. Về bồi thường thiệt hại do con chưa thành niên gây ra
• 2.3. Kết luận
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Quyền Của Con Chưa Thành Niên Theo Luật HN GĐ 55 ký tự

Gia đình đóng vai trò then chốt trong việc hình thành và phát triển nhân cách của mỗi cá nhân. Luật Hôn nhân và Gia đình (HN&GĐ) năm 2014 và các văn bản liên quan tạo ra một khuôn khổ pháp lý tương đối hoàn chỉnh về quyền và nghĩa vụ của con cái, đặc biệt là con chưa thành niên. Đây không chỉ là trách nhiệm của cha mẹ mà còn là của Nhà nước, các tổ chức và xã hội, nhằm đảm bảo sự phát triển toàn diện cho đối tượng yếu thế này. Tuy nhiên, những thay đổi của xã hội hiện đại đặt ra những thách thức mới, đôi khi khiến việc thực thi các quy định pháp luật gặp khó khăn. Mối quan hệ cha mẹ và con cái không chỉ dựa trên pháp luật mà còn dựa trên huyết thống, tình cảm và sự quan tâm lẫn nhau. Luật pháp bảo vệ quyền lợi của trẻ em như thế nào trong bối cảnh gia đình đang thay đổi? Làm sao để đảm bảo rằng mọi trẻ em đều được hưởng những quyền cơ bản nhất, bất kể hoàn cảnh gia đình ra sao?

1.1. Khái niệm con chưa thành niên trong luật HN GĐ

Trong Luật HN&GĐ, thuật ngữ con chưa thành niên đề cập đến cá nhân dưới 18 tuổi, là đối tượng được hưởng sự bảo vệ đặc biệt do sự non nớt về thể chất và tinh thần. Pháp luật Việt Nam, cụ thể là Luật Trẻ em năm 2016 định nghĩa trẻ em là người dưới 16 tuổi. Tuy nhiên, trong nhiều quy định liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ, đặc biệt là trong lĩnh vực dân sự, độ tuổi 18 được sử dụng làm mốc để xác định năng lực hành vi đầy đủ. Điều này tạo ra sự khác biệt nhỏ nhưng quan trọng trong việc áp dụng các quy định pháp luật liên quan đến quyền của con trong các tình huống khác nhau. Do đó, việc hiểu rõ khái niệm con chưa thành niên là cần thiết để đảm bảo việc thực thi pháp luật một cách hiệu quả.

1.2. Ý nghĩa của quy định về quyền của con chưa thành niên

Việc pháp luật quy định rõ ràng và cụ thể về quyền của con chưa thành niên có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Thứ nhất, nó thể hiện sự quan tâm của Nhà nước và xã hội đối với thế hệ tương lai. Thứ hai, nó tạo cơ sở pháp lý vững chắc để bảo vệ con trước những hành vi xâm phạm từ phía gia đình, xã hội hoặc các chủ thể khác. Thứ ba, nó góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ và tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện của trẻ em. Cuối cùng, những quy định này phản ánh cam kết của Việt Nam đối với các công ước quốc tế về quyền trẻ em, thể hiện trách nhiệm của quốc gia trong việc bảo vệ quyền con người.

II. Quyền Nhân Thân Của Con Chưa Thành Niên Hướng Dẫn Chi Tiết 59 ký tự

Quyền nhân thân của con chưa thành niên là những quyền gắn liền với bản thân con, không thể chuyển giao cho người khác. Pháp luật HN&GĐ bảo vệ những quyền này một cách đặc biệt, bao gồm quyền được khai sinh, quyền có quốc tịch, quyền được sống chung với cha mẹ, quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục, và quyền được bảo vệ khỏi bạo lực, xâm hại. Tuy nhiên, việc thực thi những quyền này trong thực tế đôi khi gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trong các gia đình có hoàn cảnh đặc biệt hoặc khi cha mẹ ly hôn. Vậy làm thế nào để đảm bảo rằng mọi trẻ em đều được hưởng đầy đủ các quyền nhân thân của mình? Những biện pháp nào cần được thực hiện để ngăn chặn tình trạng xâm phạm quyền nhân thân của trẻ em?

2.1. Quyền được sống chung và được chăm sóc bởi cha mẹ

Quyền được sống chung với cha mẹ và được cha mẹ chăm sóc, nuôi dưỡng là một trong những quyền cơ bản nhất của con chưa thành niên, được ghi nhận tại Điều 69 Luật HN&GĐ. Quyền này đảm bảo rằng trẻ em được lớn lên trong môi trường gia đình, nhận được sự yêu thương, quan tâm và chăm sóc cần thiết từ cha mẹ. Tuy nhiên, trong trường hợp cha mẹ ly hôn, việc thực hiện quyền này có thể gặp nhiều phức tạp. Tòa án sẽ phải xem xét nhiều yếu tố để quyết định ai là người trực tiếp nuôi dưỡng con, đảm bảo lợi ích tốt nhất cho con. Việc xác định quyền thăm nom của người không trực tiếp nuôi dưỡng cũng là một vấn đề quan trọng để đảm bảo con vẫn được duy trì mối quan hệ với cả cha và mẹ.

2.2. Quyền được bảo vệ khỏi bạo lực và xâm hại

Pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi bạo lực, xâm hại đối với trẻ em, bất kể hành vi đó được thực hiện bởi ai, kể cả cha mẹ. Con có quyền được bảo vệ khỏi bạo lực về thể chất, tinh thần, tình dục và các hình thức xâm hại khác. Nhà nước và xã hội có trách nhiệm ngăn chặn và xử lý nghiêm minh mọi hành vi vi phạm quyền này. Khi phát hiện hoặc nghi ngờ có hành vi bạo lực, xâm hại trẻ em, cần báo ngay cho cơ quan chức năng để được can thiệp kịp thời. Bảo vệ trẻ em khỏi bạo lực và xâm hại là trách nhiệm chung của toàn xã hội, cần sự chung tay của tất cả mọi người.

III. Quyền Tài Sản Của Con Chưa Thành Niên Cách Quản Lý Hiệu Quả 57 ký tự

Ngoài quyền nhân thân, con chưa thành niên còn có những quyền tài sản nhất định, bao gồm quyền sở hữu tài sản riêng, quyền được thừa kế, và quyền được bồi thường thiệt hại. Tuy nhiên, do chưa có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, việc quản lý và định đoạt tài sản của con thường do cha mẹ hoặc người giám hộ thực hiện. Việc quản lý tài sản này phải tuân thủ các quy định của pháp luật, đảm bảo lợi ích tốt nhất cho con. Vậy cha mẹ có quyền sử dụng tài sản của con cho mục đích riêng không? Những hạn chế nào được đặt ra đối với việc quản lý tài sản của con? Làm thế nào để bảo vệ tài sản của con khỏi bị lạm dụng?

3.1. Quyền sở hữu tài sản riêng của con chưa thành niên

Con có quyền sở hữu tài sản riêng, bao gồm tài sản được tặng cho, thừa kế hoặc có được từ các nguồn thu nhập hợp pháp khác. Cha mẹ có trách nhiệm quản lý tài sản này cho con cho đến khi con đủ tuổi thành niên. Việc quản lý tài sản phải được thực hiện một cách cẩn trọng, đảm bảo an toàn và sinh lợi cho tài sản. Cha mẹ không được phép sử dụng tài sản của con cho mục đích riêng, trừ trường hợp được pháp luật cho phép và phải chứng minh rằng việc sử dụng đó là vì lợi ích của con. Bất kỳ hành vi nào gây thiệt hại đến tài sản của con đều phải bị xử lý theo quy định của pháp luật.

3.2. Quản lý và sử dụng tài sản của con Quy định cụ thể

Việc quản lý và sử dụng tài sản của con chưa thành niên phải tuân thủ các quy định tại Điều 76 Luật HN&GĐ. Cha mẹ có quyền đại diện cho con trong các giao dịch liên quan đến tài sản, nhưng phải xin ý kiến của con nếu con từ đủ 9 tuổi trở lên. Trong trường hợp con có tài sản có giá trị lớn, cha mẹ phải được sự đồng ý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền trước khi thực hiện các giao dịch liên quan đến tài sản đó. Việc sử dụng tài sản của con phải phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt, học tập và phát triển của con. Mọi hành vi lạm dụng quyền quản lý tài sản, gây thiệt hại đến quyền lợi của con đều bị nghiêm cấm.

IV. Con Chưa Thành Niên Và Ly Hôn Phương Pháp Bảo Vệ Quyền Lợi 58 ký tự

Ly hôn là một sự kiện đau lòng, có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến con chưa thành niên. Trong quá trình giải quyết ly hôn, Tòa án phải đặc biệt quan tâm đến quyền lợi của con, đảm bảo rằng con được sống trong môi trường ổn định và được chăm sóc, nuôi dưỡng đầy đủ. Việc xác định người trực tiếp nuôi dưỡng con, quyền thăm nom của người không trực tiếp nuôi dưỡng, và nghĩa vụ cấp dưỡng đều phải được xem xét một cách kỹ lưỡng, đảm bảo lợi ích tốt nhất cho con. Vậy Tòa án có những công cụ nào để bảo vệ quyền của con trong các vụ ly hôn? Làm thế nào để giảm thiểu những tác động tiêu cực của ly hôn đến sự phát triển của con?

4.1. Xác định người trực tiếp nuôi dưỡng con sau ly hôn

Theo Điều 81 Luật HN&GĐ, khi ly hôn, vợ chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi dưỡng con; nếu không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi dưỡng căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 7 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con. Tòa án sẽ xem xét nhiều yếu tố, bao gồm điều kiện kinh tế, đạo đức, và khả năng chăm sóc của mỗi bên để đưa ra quyết định. Mục tiêu hàng đầu là đảm bảo rằng con được sống trong môi trường tốt nhất, có điều kiện phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần. Lợi ích của con luôn được đặt lên hàng đầu trong quá trình này.

4.2. Nghĩa vụ cấp dưỡng và quyền thăm nom con sau ly hôn

Người không trực tiếp nuôi dưỡng con có nghĩa vụ cấp dưỡng để hỗ trợ người trực tiếp nuôi dưỡng con trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng con. Mức cấp dưỡng được xác định dựa trên thu nhập và khả năng của người cấp dưỡng, cũng như nhu cầu của con. Ngoài ra, người không trực tiếp nuôi dưỡng con còn có quyền thăm nom, chăm sóc con, trừ trường hợp bị Tòa án hạn chế quyền này vì lý do chính đáng. Việc thực hiện đầy đủ nghĩa vụ cấp dưỡng và tạo điều kiện cho con được thăm nom, chăm sóc bởi cả cha và mẹ là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển toàn diện của con chưa thành niên sau ly hôn.

V. Bồi Thường Thiệt Hại Do Con Gây Ra Hướng Dẫn Pháp Lý 56 ký tự

Trong một số trường hợp, con chưa thành niên có thể gây ra thiệt hại cho người khác. Theo quy định của pháp luật dân sự, cha mẹ hoặc người giám hộ phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do con gây ra, nếu không chứng minh được rằng mình không có lỗi trong việc quản lý, giáo dục con. Vậy phạm vi trách nhiệm bồi thường của cha mẹ trong những trường hợp này là gì? Những yếu tố nào được xem xét để xác định mức bồi thường? Làm thế nào để bảo vệ quyền lợi của người bị thiệt hại do hành vi của con chưa thành niên gây ra?

5.1. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cha mẹ

Điều 586 Bộ luật Dân sự quy định về bồi thường thiệt hại do người dưới 18 tuổi gây ra. Theo đó, người chưa đủ 15 tuổi gây thiệt hại thì cha, mẹ hoặc người giám hộ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại; nếu tài sản của cha, mẹ, người giám hộ không đủ để bồi thường thì lấy tài sản của người này để bồi thường. Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu không đủ tài sản để bồi thường thì cha, mẹ phải bồi thường phần còn thiếu. Trách nhiệm này chỉ chấm dứt khi chứng minh được rằng mình không có lỗi trong việc quản lý, giáo dục con.

5.2. Yếu tố ảnh hưởng đến mức bồi thường thiệt hại

Mức bồi thường thiệt hại do con chưa thành niên gây ra được xác định dựa trên nhiều yếu tố, bao gồm mức độ thiệt hại thực tế, lỗi của người gây thiệt hại, và khả năng tài chính của người bồi thường. Tòa án sẽ xem xét tất cả các yếu tố này để đưa ra quyết định công bằng, đảm bảo quyền lợi của cả người bị thiệt hại và người phải bồi thường. Việc xác định đúng mức bồi thường có ý nghĩa quan trọng trong việc khắc phục hậu quả do hành vi của con gây ra, đồng thời răn đe, giáo dục con để tránh tái phạm.

VI. Hoàn Thiện Pháp Luật Về Quyền Của Con Chưa Thành Niên 53 ký tự

Mặc dù pháp luật HN&GĐ đã có những quy định tương đối đầy đủ về quyền của con chưa thành niên, nhưng vẫn còn một số vấn đề cần được hoàn thiện để đảm bảo hiệu quả thực thi. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức của cộng đồng về quyền của trẻ em. Đồng thời, cần có những biện pháp hiệu quả để ngăn chặn và xử lý nghiêm minh mọi hành vi xâm phạm quyền của trẻ em. Việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự chung tay của tất cả các cơ quan, tổ chức và cá nhân trong xã hội.

6.1. Các kiến nghị hoàn thiện pháp luật hiện hành

Để hoàn thiện pháp luật về quyền của con chưa thành niên, cần tập trung vào một số vấn đề sau: (1) Rà soát và sửa đổi, bổ sung các quy định còn chồng chéo, mâu thuẫn hoặc chưa phù hợp với thực tế. (2) Xây dựng cơ chế giám sát hiệu quả việc thực thi pháp luật, đảm bảo rằng mọi hành vi xâm phạm quyền của trẻ em đều bị xử lý nghiêm minh. (3) Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác bảo vệ trẻ em, nâng cao năng lực chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. (4) Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng vào công tác bảo vệ trẻ em, tạo môi trường an toàn và thân thiện cho trẻ em phát triển.

6.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật

Để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về quyền của con chưa thành niên, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau: (1) Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức của cộng đồng về quyền của trẻ em. (2) Xây dựng hệ thống thông tin, dữ liệu về trẻ em, giúp các cơ quan chức năng dễ dàng tiếp cận và xử lý các vụ việc liên quan đến trẻ em. (3) Phát triển các dịch vụ hỗ trợ trẻ em, đặc biệt là trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, như tư vấn tâm lý, trợ giúp pháp lý, và hỗ trợ tài chính. (4) Tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em, học hỏi kinh nghiệm của các nước tiên tiến và tham gia vào các hoạt động quốc tế về bảo vệ quyền trẻ em.

Tổng quan nghiên cứu

Quyền của con chưa thành niên là một chủ đề pháp lý quan trọng, liên quan trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của trẻ em trong gia đình và xã hội. Theo Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 cùng các văn bản pháp luật liên quan, con chưa thành niên được bảo vệ các quyền nhân thân và tài sản, đồng thời được đại diện bởi cha mẹ hoặc người giám hộ. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng pháp luật còn nhiều vướng mắc, đặc biệt trong các trường hợp cha mẹ ly hôn, quyền cấp dưỡng, và hạn chế quyền của cha mẹ đối với con chưa thành niên. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ khái niệm, nội dung quyền của con chưa thành niên, phân tích các quy định pháp luật hiện hành, đánh giá thực tiễn áp dụng và đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, Luật Trẻ em năm 2016, các văn bản pháp luật liên quan và thực tiễn xét xử tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của con chưa thành niên, góp phần xây dựng gia đình hạnh phúc, xã hội văn minh và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp lý về quyền con người, quyền trẻ em và quan hệ pháp luật trong gia đình. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết quyền con người: Nhấn mạnh nguyên tắc bình đẳng, không phân biệt đối xử và bảo vệ quyền lợi của mọi chủ thể, trong đó có trẻ em và con chưa thành niên, được thể hiện trong Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền 1948 và Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em 1989.

• Lý thuyết pháp luật gia đình: Phân tích quan hệ pháp luật giữa cha mẹ và con cái, đặc biệt là quyền và nghĩa vụ của các bên trong gia đình theo Luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam.

Các khái niệm chính bao gồm: quyền của con chưa thành niên, quyền nhân thân, quyền tài sản, quyền đại diện, quyền được bảo vệ khi cha mẹ ly hôn, và nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do con chưa thành niên gây ra.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

• Phương pháp liệt kê: Thu thập và tổng hợp số liệu, bản án, quyết định của Tòa án liên quan đến quyền của con chưa thành niên.

• Phương pháp lịch sử: Nghiên cứu sự phát triển của quy định pháp luật về quyền của con chưa thành niên qua các thời kỳ lịch sử tại Việt Nam.

• Phương pháp so sánh: So sánh quy định pháp luật Việt Nam với một số quốc gia khác nhằm nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và bài học kinh nghiệm.

• Phương pháp phân tích, tổng hợp: Phân tích các quy định pháp luật, thực tiễn áp dụng và tổng hợp các kết quả nghiên cứu để đưa ra nhận xét và kiến nghị.

Nguồn dữ liệu chính gồm các văn bản pháp luật hiện hành, các bản án, quyết định của Tòa án, báo cáo hoạt động của các cơ quan bảo vệ trẻ em, cùng các tài liệu nghiên cứu học thuật. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm hàng trăm bản án và quyết định xét xử liên quan đến quyền của con chưa thành niên trong giai đoạn 2014-2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Quyền sống chung và được chăm sóc, nuôi dưỡng của con chưa thành niên được pháp luật bảo vệ chặt chẽ
   Khoảng 73-75% các vụ án ly hôn có thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, thể hiện sự nhận thức ngày càng cao của cha mẹ về trách nhiệm nuôi dưỡng. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 20-24% trường hợp tranh chấp gay gắt về quyền nuôi con, thậm chí 0,3-0,5% trường hợp cha mẹ không muốn nhận trách nhiệm nuôi con.

2. Quyền có tài sản riêng và quyền đại diện của con chưa thành niên được ghi nhận rõ ràng
   Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 quy định con chưa thành niên có tài sản riêng từ khi sinh ra, được cha mẹ hoặc người giám hộ quản lý, đồng thời có quyền đại diện trong các giao dịch dân sự phù hợp với độ tuổi. Tuy nhiên, việc thực thi quyền này còn gặp khó khăn do hạn chế về năng lực hành vi của con chưa thành niên.

3. Thực tiễn áp dụng pháp luật về nghĩa vụ cấp dưỡng và bồi thường thiệt hại còn nhiều bất cập
   Theo án lệ số 62/2023/AL1, nghĩa vụ cấp dưỡng bắt đầu từ khi con sinh ra, không phụ thuộc vào thời điểm xác định quan hệ cha con. Tuy nhiên, nhiều vụ án cấp dưỡng kéo dài tranh chấp, mức cấp dưỡng không thống nhất, gây khó khăn cho việc bảo vệ quyền lợi con chưa thành niên. Về bồi thường thiệt hại, các vụ án như bản án số 01/2017/DS-ST cho thấy cha mẹ phải chịu trách nhiệm bồi thường thay con chưa thành niên khi con gây thiệt hại.

4. Tình trạng bạo lực gia đình và xâm hại trẻ em vẫn diễn ra phổ biến
   Tỷ lệ trẻ em bị bạo lực gia đình chiếm khoảng 78,7%, trong đó bố là người gây bạo lực nhiều nhất (38,1%). Năm 2021-2022, có gần 4.000 trẻ em bị xâm hại, phần lớn do người thân hoặc quen biết. Việc hạn chế quyền cha mẹ trong trường hợp bạo lực chưa được áp dụng triệt để, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và sự phát triển của con chưa thành niên.

Thảo luận kết quả

Các kết quả nghiên cứu cho thấy hệ thống pháp luật Việt Nam đã có nhiều quy định tiến bộ nhằm bảo vệ quyền của con chưa thành niên, phù hợp với Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng còn nhiều khó khăn do nhận thức xã hội chưa đồng đều, sự phức tạp của các quan hệ gia đình, đặc biệt trong bối cảnh ly hôn gia tăng. Việc tranh chấp về quyền nuôi con và cấp dưỡng kéo dài ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của trẻ. Bạo lực gia đình và xâm hại trẻ em vẫn là thách thức lớn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan pháp luật, xã hội và gia đình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ các vụ án ly hôn có thỏa thuận nuôi con, số vụ tranh chấp cấp dưỡng, tỷ lệ bạo lực gia đình theo đối tượng gây bạo lực, và số vụ xâm hại trẻ em được phát hiện qua các năm. Bảng tổng hợp các quy định pháp luật về quyền của con chưa thành niên qua các thời kỳ cũng giúp minh họa sự phát triển của khung pháp lý.

So sánh với một số quốc gia phát triển, Việt Nam cần tăng cường các biện pháp bảo vệ thực chất, nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về quyền trẻ em.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục pháp luật về quyền của con chưa thành niên
   Mục tiêu nâng cao nhận thức của cha mẹ, người giám hộ và xã hội về quyền và nghĩa vụ đối với con chưa thành niên. Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các tổ chức xã hội.

2. Hoàn thiện quy định pháp luật về quyền thăm nom và chăm sóc con sau ly hôn
   Đề xuất sửa đổi Luật Hôn nhân và Gia đình để quy định rõ hơn về quyền thăm nom, xử lý nghiêm các hành vi cản trở, bạo lực trong thăm nom. Thời gian: 1-2 năm. Chủ thể: Quốc hội, Bộ Tư pháp.

3. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành trong bảo vệ quyền trẻ em, đặc biệt là con chưa thành niên
   Thiết lập hệ thống phối hợp giữa Tòa án, công an, cơ quan bảo vệ trẻ em và các tổ chức xã hội để phát hiện, xử lý kịp thời các vụ việc bạo lực, xâm hại. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Bộ Công an, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

4. Nâng cao năng lực cho cán bộ Tòa án và các cơ quan liên quan trong giải quyết các vụ án liên quan đến con chưa thành niên
   Tổ chức đào tạo chuyên sâu về pháp luật trẻ em, kỹ năng xử lý vụ án có yếu tố trẻ em. Thời gian: 1-3 năm. Chủ thể: Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp.

5. Phát triển các dịch vụ hỗ trợ tâm lý, xã hội cho con chưa thành niên bị ảnh hưởng bởi ly hôn, bạo lực
   Thiết lập các trung tâm tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho trẻ em và gia đình. Thời gian: 2-3 năm. Chủ thể: Bộ Y tế, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, các tổ chức phi chính phủ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ pháp luật và Tòa án
   Giúp nâng cao hiểu biết về quyền của con chưa thành niên, áp dụng pháp luật chính xác trong xét xử các vụ án hôn nhân gia đình có yếu tố trẻ em.

2. Nhà nghiên cứu và giảng viên luật
   Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển nghiên cứu sâu hơn về quyền trẻ em và pháp luật gia đình.

3. Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình và trẻ em
   Hỗ trợ xây dựng chính sách, hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực thi hiệu quả các quy định bảo vệ quyền trẻ em.

4. Tổ chức xã hội, phi chính phủ hoạt động vì quyền trẻ em
   Là tài liệu tham khảo để triển khai các chương trình bảo vệ, hỗ trợ con chưa thành niên, vận động chính sách và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

1. Quyền của con chưa thành niên được pháp luật Việt Nam bảo vệ như thế nào?
   Pháp luật Việt Nam bảo vệ quyền nhân thân và tài sản của con chưa thành niên, bao gồm quyền sống chung với cha mẹ, quyền có tài sản riêng, quyền được đại diện và quyền được bảo vệ khi cha mẹ ly hôn. Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 và Luật Trẻ em năm 2016 là các văn bản pháp lý chủ đạo.

2. Khi cha mẹ ly hôn, quyền nuôi con được quyết định dựa trên tiêu chí nào?
   Tòa án căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con, điều kiện vật chất, tinh thần của cha mẹ và nguyện vọng của con từ đủ 7 tuổi trở lên để quyết định người trực tiếp nuôi con nhằm đảm bảo sự phát triển tốt nhất cho con.

3. Cha mẹ có thể bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên trong trường hợp nào?
   Khi cha mẹ có hành vi bạo lực, ngược đãi, bỏ mặc con hoặc vi phạm nghiêm trọng quyền lợi của con, Tòa án có thể tuyên hạn chế quyền đại diện, quyền thăm nom để bảo vệ quyền lợi của con chưa thành niên.

4. Nghĩa vụ cấp dưỡng được thực hiện như thế nào khi cha mẹ ly hôn?
   Người không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng dựa trên thu nhập, khả năng thực tế và nhu cầu thiết yếu của con. Nếu không thỏa thuận được, Tòa án sẽ quyết định mức cấp dưỡng phù hợp.

5. Con chưa thành niên có thể tự quản lý tài sản riêng không?
   Con từ đủ 15 tuổi trở lên có quyền định đoạt tài sản riêng, trừ trường hợp tài sản là bất động sản hoặc tài sản kinh doanh phải có sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ. Trẻ dưới 15 tuổi do cha mẹ hoặc người giám hộ quản lý tài sản riêng.

Kết luận

• Quyền của con chưa thành niên là quyền được pháp luật bảo vệ trong quan hệ với cha mẹ, bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản, được ghi nhận rõ trong Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014 và Luật Trẻ em năm 2016.
• Thực tiễn áp dụng pháp luật đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại các bất cập như tranh chấp quyền nuôi con, cấp dưỡng, bạo lực gia đình và hạn chế quyền cha mẹ chưa được áp dụng triệt để.
• Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật, nâng cao nhận thức xã hội và tăng cường năng lực thực thi pháp luật.
• Các bước tiếp theo cần tập trung vào việc hoàn thiện khung pháp lý, đào tạo cán bộ, phát triển dịch vụ hỗ trợ tâm lý và tăng cường phối hợp liên ngành.
• Kêu gọi các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội và cộng đồng cùng chung tay bảo vệ quyền lợi hợp pháp của con chưa thành niên, góp phần xây dựng gia đình hạnh phúc và xã hội phát triển bền vững.