Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông đa phương tiện, báo chí Việt Nam nói chung và Báo Quân đội nhân dân (Báo QĐND) nói riêng đang đứng trước yêu cầu đổi mới căn bản về quản trị nội dung nhằm thích ứng với xu thế hội tụ truyền thông. Báo QĐND, với hơn 70 năm xây dựng và phát triển, là cơ quan báo chí chủ lực của Quân đội nhân dân Việt Nam, có vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, định hướng dư luận và bảo vệ an ninh quốc phòng. Từ năm 2019, Báo QĐND được Chính phủ xác định là một trong sáu cơ quan báo chí thực hiện theo mô hình truyền thông đa phương tiện, đặt ra yêu cầu cấp thiết về đổi mới quản trị nội dung và mô hình tổ chức tòa soạn.

Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản trị nội dung của Báo QĐND trong năm 2022, phân tích các yếu tố tác động, ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế này. Mục tiêu chính là đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng quản trị nội dung, trong đó nổi bật là xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ phù hợp với xu thế truyền thông đa phương tiện hiện đại. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ Báo QĐND phát triển thành cơ quan truyền thông chủ lực, đa phương tiện đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động báo chí quân đội trong thời đại số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn xây dựng khung lý thuyết dựa trên các khái niệm và mô hình quản trị nội dung báo chí trong bối cảnh truyền thông đa phương tiện, hội tụ truyền thông và mô hình tòa soạn hội tụ. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản trị nội dung: Quá trình lên kế hoạch, thu thập, xử lý, phân phối và quản lý thông tin dưới nhiều định dạng nhằm đạt mục tiêu truyền thông nhất định.
  • Truyền thông đa phương tiện: Sự kết hợp đồng thời nhiều loại phương tiện như văn bản, hình ảnh, âm thanh, video để truyền tải thông điệp hiệu quả.
  • Hội tụ truyền thông: Quá trình tích hợp các loại hình truyền thông và công nghệ nhằm tạo ra sự tương tác, hỗ trợ lẫn nhau trong sản xuất và phân phối thông tin.
  • Tòa soạn hội tụ: Mô hình tổ chức tòa soạn báo chí đa phương tiện, hoạt động trên một mặt phẳng với bàn siêu biên tập làm trung tâm điều hành, giám sát, sản xuất và phân phối nội dung đa dạng trên nhiều nền tảng.

Khung lý thuyết cũng phân tích các yếu tố tác động đến quản trị nội dung như bản chất chính trị của báo chí, các văn bản pháp luật, xu thế phát triển báo chí hiện đại và nhu cầu thông tin đa dạng của công chúng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích tài liệu: Hệ thống hóa các khái niệm, lý thuyết và nghiên cứu liên quan đến quản trị nội dung, truyền thông đa phương tiện, hội tụ truyền thông và mô hình tòa soạn hội tụ.
  • Khảo sát, thống kê: Thu thập số liệu về hoạt động quản trị nội dung của Báo QĐND trong năm 2022, bao gồm số lượng tin bài xuất bản, lượt truy cập các phiên bản báo điện tử, số lượng video, podcast và các kênh mạng xã hội.
  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn với 5 đối tượng chủ thể quản trị nội dung của Báo QĐND gồm Ban biên tập, trưởng/phó phòng chuyên môn và trưởng phòng Thư ký tòa soạn để thu thập thông tin về ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp.
  • Phân tích nội dung: Đánh giá thực trạng quản trị nội dung qua các khía cạnh chủ thể quản trị, đối tượng quản trị, cơ sở vật chất, quy trình và phương thức quản trị.

Cỡ mẫu khảo sát gồm gần 40 cán bộ quản lý và đội ngũ phóng viên, biên tập viên, cộng tác viên của Báo QĐND. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là chọn mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo thu thập thông tin chuyên sâu từ các chủ thể quản trị nội dung. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chủ thể quản trị nội dung: Ban biên tập gồm Tổng biên tập và 4 Phó tổng biên tập có bản lĩnh chính trị vững vàng, năng lực quản lý, tư duy nhạy bén và kinh nghiệm lâu năm trong báo chí quân đội. Gần 40 cán bộ quản lý cấp trung và cơ sở có trình độ chuyên môn cao, am hiểu sâu sắc về nghiệp vụ và chính trị quân đội. Tuy nhiên, hoạt động quản trị còn mang tính hành chính, cứng nhắc, chưa linh hoạt trong điều chỉnh kế hoạch khi có thay đổi đột xuất.

  2. Đối tượng quản trị nội dung: Đội ngũ phóng viên, biên tập viên, cộng tác viên có bản lĩnh chính trị vững, phong cách nhà báo-chiến sĩ, sẵn sàng tác nghiệp tại các vùng khó khăn. 100% có trình độ đại học trở lên, 22,7% có trình độ sau đại học, 60,2% có trên 10 năm kinh nghiệm. Tuy nhiên, 61,4% chưa được đào tạo báo chí chính quy, 65,9% được đào tạo chuyên ngành khác, thiếu kỹ năng làm báo đa phương tiện, còn thụ động và hạn chế sáng tạo.

  3. Cơ sở vật chất và công nghệ: Báo có trụ sở làm việc khang trang, trang thiết bị kỹ thuật cơ bản đáp ứng yêu cầu hiện tại. Tuy nhiên, hệ thống phần mềm quản trị nội dung còn phân tán, lạc hậu, chưa đồng bộ, gây khó khăn trong quản lý và khai thác dữ liệu. Hạ tầng lưu trữ và máy chủ chưa hiện đại, phòng máy chủ và trường quay còn hạn chế về quy mô và trang thiết bị.

  4. Quy trình quản trị nội dung: Báo QĐND vận hành quy trình quản trị nội dung riêng biệt cho báo in và báo điện tử, video-audio. Quy trình báo in chặt chẽ, phân cấp rõ ràng, giảm thiểu sai sót. Quy trình báo điện tử linh hoạt nhưng chưa chặt chẽ, dễ xảy ra sai sót nội dung. Việc tách biệt quy trình gây khó khăn trong quản trị tổng thể, dẫn đến trùng lặp hoặc thiếu thống nhất nội dung giữa các loại hình báo chí.

  5. Phương thức quản trị nội dung: Báo sử dụng đồng bộ các phương thức hành chính-tổ chức, kinh tế và tâm lý xã hội/giáo dục. Quy định nội bộ nghiêm ngặt, chế độ thưởng phạt nhuận bút rõ ràng, công tác giáo dục truyền thống và khen thưởng được duy trì thường xuyên. Tuy nhiên, phương thức hành chính còn mang tính áp đặt, chưa khuyến khích sáng tạo tối đa.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Báo QĐND đã có nền tảng quản trị nội dung vững chắc với đội ngũ quản lý và phóng viên có trình độ và bản lĩnh chính trị cao, phù hợp với đặc thù báo chí quân đội. Tuy nhiên, mô hình tổ chức và quy trình quản trị nội dung hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu của truyền thông đa phương tiện và xu thế hội tụ truyền thông hiện đại. Việc duy trì quy trình quản trị riêng biệt cho từng loại hình báo chí dẫn đến sự phân tán nguồn lực, thiếu đồng bộ và khó kiểm soát chất lượng nội dung tổng thể.

So sánh với các nghiên cứu về mô hình tòa soạn hội tụ trên thế giới và trong nước, việc chuyển đổi sang mô hình tòa soạn hội tụ là xu thế tất yếu để tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao chất lượng sản phẩm báo chí đa phương tiện. Báo QĐND cũng đã nhận thức rõ điều này và đang trong quá trình xây dựng đề án phát triển theo mô hình này.

Cơ sở vật chất và công nghệ hiện tại của Báo QĐND tuy đã được đầu tư nhưng chưa đồng bộ và hiện đại đủ để đáp ứng yêu cầu làm báo đa phương tiện toàn diện. Việc đầu tư nâng cấp hệ thống phần mềm quản trị nội dung tích hợp, hạ tầng máy chủ hiện đại và phòng máy quay quy mô lớn là cần thiết để hỗ trợ mô hình tòa soạn hội tụ.

Đội ngũ phóng viên, biên tập viên cần được đào tạo nâng cao kỹ năng làm báo đa phương tiện, phát triển tư duy sáng tạo và năng lực thích ứng với công nghệ mới. Việc xây dựng đội ngũ phóng viên “3 trong 1” hoặc “5 trong 1” là giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản trị nội dung trong bối cảnh truyền thông đa phương tiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ nhân lực, biểu đồ số lượng tin bài xuất bản theo loại hình báo chí, biểu đồ lượt truy cập các phiên bản báo điện tử và các kênh mạng xã hội, cũng như bảng tổng hợp các quy trình quản trị nội dung hiện hành và đề xuất mô hình tòa soạn hội tụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ

    • Thiết lập Trung tâm sản xuất nội dung Báo QĐND trên cơ sở tổ chức lại Phòng Thư ký tòa soạn, tích hợp các bộ phận biên tập, thiết kế, hiệu đính và sản xuất đa phương tiện.
    • Phối hợp xây dựng phần mềm quản trị nội dung tích hợp đa loại hình báo chí, đảm bảo đồng bộ, thống nhất trong quản lý và phân phối nội dung.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập, Phòng Công nghệ thông tin, các phòng chuyên môn.

  2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực

    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng làm báo đa phương tiện cho cán bộ, phóng viên, biên tập viên, cộng tác viên.
    • Xây dựng cơ chế thu hút, giữ chân nhân lực chất lượng cao, phát triển đội ngũ phóng viên “3 trong 1” và “5 trong 1”.
    • Thời gian thực hiện: liên tục từ 2023, ưu tiên giai đoạn 2023-2026. Chủ thể thực hiện: Đảng ủy, Ban biên tập, Liên chi hội Nhà báo.

  3. Điều chỉnh cơ cấu tổ chức

    • Thành lập Phòng Media chuyên trách sản xuất các sản phẩm phát thanh, truyền hình, đa phương tiện.
    • Thành lập Phòng Biên tập Thông tin đối ngoại, sáp nhập các ban ngoại ngữ và phòng thời sự quốc tế.
    • Mở rộng chức năng các phòng chuyên môn để phối hợp sản xuất nội dung đa phương tiện.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập, Ban tổ chức cán bộ.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và công nghệ

    • Thiết kế lại mặt bằng làm việc tại trụ sở chính thành không gian mở cho tòa soạn hội tụ.
    • Đầu tư phòng máy chủ hiện đại, phòng quay quy mô lớn, trang thiết bị kỹ thuật đồng bộ.
    • Nâng cấp hệ thống phần mềm quản trị nội dung, ứng dụng công nghệ ảo hóa, lưu trữ dữ liệu tập trung.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2027. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập, Ban quản lý dự án, Bộ Quốc phòng.

  5. Nâng cao hiệu quả nội dung tuyên truyền

    • Phát triển chuyên trang, chuyên đề, kho dữ liệu số đa dạng trên báo điện tử và các nền tảng số.
    • Đẩy mạnh nội dung trên mạng xã hội, xây dựng các chương trình giải trí, văn hóa nghệ thuật quân đội.
    • Tổ chức sản xuất phim tài liệu, tọa đàm, giao lưu trực tuyến, podcast định kỳ.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập, Phòng Media, các phòng chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý cơ quan báo chí quân đội

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, thách thức và giải pháp nâng cao quản trị nội dung trong bối cảnh truyền thông đa phương tiện.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đổi mới mô hình tổ chức tòa soạn, nâng cao hiệu quả hoạt động báo chí quân đội.

  2. Phòng Thư ký tòa soạn và các phòng chuyên môn báo chí

    • Lợi ích: Nắm bắt quy trình, phương thức quản trị nội dung hiện đại, áp dụng mô hình tòa soạn hội tụ.
    • Use case: Tối ưu hóa quy trình biên tập, phối hợp sản xuất nội dung đa phương tiện.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành báo chí truyền thông

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản trị nội dung báo chí quân đội.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, giảng dạy về truyền thông đa phương tiện và quản trị báo chí.

  4. Phóng viên, biên tập viên và cộng tác viên báo chí

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, yêu cầu và kỹ năng cần thiết trong làm báo đa phương tiện, hội tụ truyền thông.
    • Use case: Nâng cao năng lực tác nghiệp đa phương tiện, thích ứng với mô hình tòa soạn hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị nội dung báo chí là gì và tại sao quan trọng?
    Quản trị nội dung là quá trình lên kế hoạch, thu thập, xử lý, phân phối và quản lý thông tin nhằm đảm bảo nội dung báo chí đúng định hướng, chính xác và hấp dẫn. Đây là yếu tố sống còn quyết định uy tín và hiệu quả hoạt động của cơ quan báo chí, đặc biệt với Báo QĐND trong việc bảo đảm thông tin chính trị, quốc phòng.

  2. Mô hình tòa soạn hội tụ có ưu điểm gì so với mô hình truyền thống?
    Tòa soạn hội tụ tích hợp các loại hình báo chí trên một nền tảng, tối ưu hóa nguồn lực, tăng tính liên kết, đồng bộ nội dung và đa dạng hóa hình thức truyền tải. Điều này giúp nâng cao chất lượng sản phẩm báo chí và đáp ứng nhu cầu đa dạng của công chúng hiện đại.

  3. Những khó khăn chính khi chuyển đổi sang mô hình tòa soạn hội tụ là gì?
    Bao gồm: nguồn nhân lực chưa đồng bộ về kỹ năng đa phương tiện, cơ sở vật chất và công nghệ chưa đủ hiện đại, quy trình quản trị nội dung phân tách chưa thống nhất, và sự thay đổi tư duy làm báo truyền thống còn chậm.

  4. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng làm báo đa phương tiện cho phóng viên?
    Thông qua đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng công nghệ, phần mềm làm báo đa phương tiện, khuyến khích phóng viên thực hành “3 trong 1” hoặc “5 trong 1”, đồng thời tạo môi trường làm việc hỗ trợ sáng tạo và đổi mới.

  5. Báo QĐND đã đạt được những thành tựu gì trong quản trị nội dung hiện nay?
    Báo có đội ngũ quản trị và phóng viên có trình độ cao, quy trình quản trị nội dung báo in chặt chẽ, sản phẩm báo chí đa dạng, nhiều giải thưởng báo chí quốc gia và địa phương, đồng thời đã phát triển các phiên bản báo điện tử đa ngôn ngữ và các kênh truyền thông đa phương tiện.

Kết luận

  • Quản trị nội dung là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hoạt động và uy tín của Báo QĐND trong bối cảnh truyền thông đa phương tiện.
  • Báo QĐND đã có nền tảng quản trị nội dung vững chắc nhưng cần đổi mới mô hình tổ chức và quy trình quản trị để thích ứng với xu thế hội tụ truyền thông.
  • Mô hình tòa soạn hội tụ là giải pháp tối ưu, giúp tích hợp nguồn lực, nâng cao chất lượng sản phẩm báo chí đa phương tiện.
  • Cần đầu tư đồng bộ về nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, công nghệ và xây dựng quy trình quản trị nội dung thống nhất, hiện đại.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai xây dựng Trung tâm sản xuất nội dung, đào tạo nâng cao kỹ năng phóng viên, đầu tư hạ tầng kỹ thuật và hoàn thiện đề án phát triển Báo QĐND thành cơ quan truyền thông chủ lực, đa phương tiện đến năm 2030.

Hành động ngay hôm nay: Các cấp lãnh đạo và quản lý Báo QĐND cần tập trung thực hiện các giải pháp đổi mới quản trị nội dung, đồng thời khuyến khích đội ngũ phóng viên, biên tập viên chủ động nâng cao năng lực để đáp ứng yêu cầu báo chí hiện đại.