Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2021-2023, vốn ngân sách nhà nước (NSNN) dành cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) chiếm khoảng 35% tổng nguồn vốn NSNN cả nước, đóng vai trò quan trọng trong phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội. Huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam, với tốc độ phát triển kinh tế bình quân 6,91%/năm và GRDP bình quân đầu người đạt 86,581 triệu đồng năm 2023, có nhu cầu lớn về vốn đầu tư XDCB nhằm nâng cao chất lượng hạ tầng và đời sống người dân. Tuy nhiên, công tác quản lý vốn NSNN trong đầu tư XDCB tại địa phương còn tồn tại nhiều hạn chế như phối hợp chưa nhịp nhàng giữa các cơ quan, chậm trễ trong thanh toán và quyết toán vốn, cũng như tình trạng đầu tư dàn trải, manh mún.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý vốn NSNN trong đầu tư XDCB trên địa bàn huyện Kim Bảng đến năm 2030, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, giảm thất thoát và lãng phí. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào chu trình quản lý vốn NSNN gồm xây dựng kế hoạch, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, giám sát sử dụng vốn trên địa bàn huyện Kim Bảng trong giai đoạn 2021-2023. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý nâng cao năng lực quản lý tài chính công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý vốn NSNN trong đầu tư công và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản. Hai lý thuyết chính bao gồm:
Lý thuyết quản lý vốn đầu tư công: Nhấn mạnh vai trò của vốn NSNN trong việc điều tiết kinh tế vĩ mô, thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng và đảm bảo công bằng xã hội. Quản lý vốn đầu tư công cần tuân thủ nguyên tắc minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.
Mô hình chu trình quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản: Bao gồm các giai đoạn xây dựng kế hoạch và dự toán vốn, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, giám sát. Mỗi giai đoạn có các tiêu chí đánh giá riêng nhằm đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm: vốn NSNN trong đầu tư XDCB, quản lý vốn NSNN, dự toán vốn, quyết toán vốn, thanh tra giám sát và hiệu quả đầu tư công.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Sử dụng dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Kim Bảng, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án ĐTXD huyện, Kho bạc Nhà nước huyện, các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước, Nghị định hướng dẫn và Thông tư của Bộ Tài chính. Dữ liệu tập trung vào giai đoạn 2021-2023.
Phương pháp phân tích:
- Phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu về kế hoạch, phân bổ, giải ngân và quyết toán vốn NSNN trong đầu tư XDCB.
- Phương pháp phân tích - tổng hợp để đánh giá thực trạng quản lý vốn, nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân tồn tại.
- Phương pháp so sánh để đối chiếu kết quả quản lý vốn qua các năm và so sánh với các địa phương khác nhằm rút ra bài học kinh nghiệm.
Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư XDCB sử dụng vốn NSNN trên địa bàn huyện Kim Bảng trong giai đoạn nghiên cứu, đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu từ năm 2023, tổng hợp kết quả và đề xuất giải pháp cho giai đoạn đến năm 2030.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng vốn NSNN cho đầu tư XDCB ổn định: Tổng vốn NSNN đầu tư XDCB trên địa bàn huyện Kim Bảng tăng từ 351.005 triệu đồng năm 2021 lên 437.431 triệu đồng năm 2023, tương đương mức tăng 24,6% trong ba năm. Cơ cấu vốn chủ yếu tập trung vào xây lắp (chiếm khoảng 74%), các khoản bồi thường, tái định cư và quản lý dự án chiếm 26%.
Số lượng dự án và cơ cấu đầu tư: Giai đoạn 2021-2023, tổng số dự án đầu tư XDCB dao động từ 35 đến 47 dự án mỗi năm, trong đó hơn 76% thuộc nhóm xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông và thủy lợi. Tỷ lệ dự án hoàn thành chiếm khoảng 24%, phần lớn dự án đang thi công hoặc chuẩn bị đầu tư.
Hiệu quả phân bổ và giải ngân vốn: Tỷ lệ giải ngân vốn NSNN đạt trung bình khoảng 95% kế hoạch hàng năm, cao hơn mức thanh toán của một số địa phương lân cận như thành phố Phủ Lý (94,24%) và huyện Lý Nhân (91,18%). Tuy nhiên, giải ngân không đều, tập trung vào cuối năm, gây khó khăn trong kiểm soát và quản lý vốn.
Chậm trễ trong quyết toán vốn: Tỷ lệ quyết toán các dự án hoàn thành còn thấp, chỉ khoảng 70-80% dự án được thẩm tra và phê duyệt quyết toán đúng hạn. Thời gian lập báo cáo quyết toán thường chậm hơn quy định từ 1,5 đến 2 lần, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn và công tác quản lý tài chính.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ còn hạn chế, quy trình phối hợp giữa các cơ quan chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp và chậm trễ. So với các huyện như Thái Thụy và Lý Nhân, huyện Kim Bảng đã có những tiến bộ trong việc xây dựng kế hoạch và phân bổ vốn, nhưng vẫn cần cải thiện công tác quyết toán và thanh tra giám sát.
Việc tập trung vốn vào các dự án trọng điểm như giao thông và thủy lợi phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư. Tuy nhiên, tình trạng đầu tư dàn trải và chậm giải ngân làm giảm hiệu quả sử dụng vốn NSNN. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng vốn NSNN, bảng phân bổ vốn theo nhóm dự án và biểu đồ tỷ lệ giải ngân so với kế hoạch qua các năm để minh họa rõ nét hơn.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện quy trình xây dựng kế hoạch và dự toán vốn: Tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, nâng cao chất lượng dự báo nguồn vốn và lập kế hoạch dài hạn, đảm bảo kế hoạch sát với tiến độ thực tế của dự án. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, Ban Quản lý dự án. Thời gian: Triển khai ngay từ năm 2024 và duy trì thường xuyên.
Tối ưu hóa công tác phân bổ và giải ngân vốn: Rà soát, đơn giản hóa thủ tục thanh toán, đảm bảo giải ngân đều đặn, tránh dồn vào cuối năm. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và theo dõi tiến độ giải ngân. Chủ thể: Kho bạc Nhà nước huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch. Thời gian: 2024-2025.
Nâng cao năng lực và chuyên môn cán bộ quản lý vốn: Tổ chức đào tạo, tập huấn về quản lý tài chính công, kỹ năng lập và thẩm tra quyết toán, đồng thời tăng cường nhân lực cho công tác thẩm tra quyết toán. Chủ thể: UBND huyện, Sở Tài chính tỉnh Hà Nam. Thời gian: 2024-2026.
Tăng cường công tác thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm: Thiết lập kế hoạch thanh tra định kỳ và đột xuất, nâng cao hiệu quả phát hiện và xử lý sai phạm, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn. Chủ thể: Thanh tra huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án. Thời gian: Liên tục từ 2024.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý vốn đầu tư: Xây dựng hệ thống phần mềm quản lý dự án và vốn đầu tư công, giúp theo dõi tiến độ, giải ngân và quyết toán minh bạch, kịp thời. Chủ thể: UBND huyện phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông. Thời gian: 2024-2027.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý tài chính công: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý vốn NSNN trong đầu tư XDCB, cải thiện quy trình lập kế hoạch, phân bổ và quyết toán vốn.
Ban Quản lý dự án và các chủ đầu tư công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý dự án, đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý vốn đầu tư công cấp huyện, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực trạng quản lý tài chính công.
Các cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát tài chính: Hỗ trợ trong việc xây dựng kế hoạch thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm trong sử dụng vốn NSNN, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý.
Câu hỏi thường gặp
Vốn ngân sách nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
Vốn NSNN trong đầu tư XDCB là khoản vốn do Nhà nước cấp để đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kinh tế - xã hội, nhằm phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ lợi ích cộng đồng và phát triển kinh tế - xã hội.Tại sao quản lý vốn NSNN trong đầu tư XDCB lại quan trọng?
Quản lý vốn NSNN hiệu quả giúp đảm bảo sử dụng nguồn lực công đúng mục đích, tiết kiệm, tránh thất thoát, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững và công bằng xã hội.Những khó khăn chính trong quản lý vốn NSNN tại huyện Kim Bảng là gì?
Bao gồm chậm trễ trong thanh toán và quyết toán vốn, phối hợp chưa nhịp nhàng giữa các cơ quan, thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ còn hạn chế và đầu tư dàn trải, manh mún.Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý vốn NSNN?
Hoàn thiện quy trình lập kế hoạch, tối ưu hóa giải ngân, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường thanh tra giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý vốn đầu tư.Ai là chủ thể chính trong quản lý vốn NSNN đầu tư XDCB tại huyện Kim Bảng?
Chủ thể chính gồm UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước huyện, Ban Quản lý dự án ĐTXD huyện và các cơ quan liên quan, mỗi đơn vị đảm nhận vai trò quản lý ở các khâu khác nhau trong chu trình quản lý vốn.
Kết luận
- Vốn NSNN đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Kim Bảng giai đoạn 2021-2023 tăng trưởng ổn định, tập trung chủ yếu vào các dự án hạ tầng giao thông và thủy lợi.
- Công tác quản lý vốn NSNN đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về quy trình, năng lực cán bộ và thủ tục hành chính.
- Việc chậm trễ trong thanh toán và quyết toán vốn ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn vốn và tiến độ dự án.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý vốn NSNN bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình, tăng cường thanh tra giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin.
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để chính quyền huyện Kim Bảng và các cơ quan liên quan nâng cao hiệu quả quản lý vốn NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản đến năm 2030 và những năm tiếp theo.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh chính sách quản lý vốn NSNN để đảm bảo phát huy tối đa hiệu quả đầu tư công trên địa bàn huyện Kim Bảng.