Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2020, việc quản lý và sử dụng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) cho đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) tại Ban Quản lý dự án công trình thành phố Cẩm Phả đã thu hút sự quan tâm lớn của các cấp chính quyền và các nhà quản lý. Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, với mục tiêu phát triển thành đô thị công nghiệp, cảng biển hiện đại, đã tập trung đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Theo số liệu thống kê, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư XDCB tại tỉnh Quảng Ninh đạt từ 96% năm 2018 lên đến 99% năm 2020, phản ánh sự cải thiện trong công tác quản lý vốn. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như thất thoát, lãng phí vốn, chậm tiến độ giải ngân và nợ đọng xây dựng cơ bản.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ thực trạng quản lý sử dụng vốn NSNN cho đầu tư XDCB tại Ban Quản lý dự án công trình thành phố Cẩm Phả, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2021-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng đã bàn giao và đưa vào sử dụng trong giai đoạn 2018-2020 trên địa bàn thành phố. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư công, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính nhà nước, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý vốn đầu tư công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý vốn ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của vốn NSNN trong phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, đặc biệt là vốn đầu tư xây dựng cơ bản có quy mô lớn, tính chất dài hạn và dễ bị thất thoát nếu không quản lý chặt chẽ.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư công: Bao gồm các giai đoạn lập kế hoạch, phân bổ vốn, tạm ứng, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư, đồng thời kiểm tra, giám sát và kiểm toán nhằm đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích, hiệu quả.

  • Khái niệm chính: Vốn NSNN cho đầu tư XDCB, quản lý sử dụng vốn, hiệu quả đầu tư công, giải ngân vốn, nợ đọng xây dựng cơ bản, giám sát và kiểm toán vốn đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ hồ sơ vốn NSNN chi cho đầu tư XDCB tại Ban Quản lý dự án công trình thành phố Cẩm Phả, các báo cáo quyết toán dự án hoàn thành, số liệu thống kê của các cơ quan nhà nước và các tài liệu pháp luật liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp 50 cán bộ, viên chức và nhà thầu liên quan đến công tác quản lý vốn tại Ban Quản lý dự án và các phòng ban chức năng của thành phố.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tổ, so sánh và phân tích chuỗi thời gian để đánh giá thực trạng quản lý sử dụng vốn NSNN cho đầu tư XDCB trong giai đoạn 2018-2020. Các chỉ tiêu đánh giá bao gồm tỷ lệ giải ngân vốn, mức độ thực hiện kế hoạch vốn, tỷ lệ quyết toán dự án hoàn thành và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý vốn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2018-2020, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư XDCB đạt mức cao: Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư XDCB tại tỉnh Quảng Ninh đạt 96% năm 2018 và tăng lên 99% năm 2020, cho thấy sự cải thiện trong công tác quản lý và sử dụng vốn. Tỷ trọng vốn giải ngân cho giai đoạn thực hiện đầu tư chiếm trên 60% tổng vốn giải ngân, tăng dần qua các năm.

  2. Chậm tiến độ giải ngân và nợ đọng xây dựng cơ bản: Tại thành phố Hạ Long, vốn đầu tư xây dựng trong năm 2020 đạt 2.250 tỷ đồng, tăng 20% so với năm trước, nhưng tiến độ giải ngân chỉ đạt khoảng 50% kế hoạch do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và khó khăn về nguồn thu ngân sách. Tình trạng này cũng phản ánh phần nào tại Cẩm Phả, gây khó khăn cho các nhà thầu và ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.

  3. Hạn chế trong công tác quản lý vốn: Qua khảo sát 50 cán bộ và nhà thầu, các yếu tố như trình độ quản lý hạn chế, thủ tục hành chính phức tạp, phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả, và năng lực tổ chức thực hiện dự án của chủ đầu tư còn yếu kém được đánh giá là những nguyên nhân chính gây ra thất thoát, lãng phí và kéo dài dự án.

  4. Vai trò của giám sát và kiểm toán chưa được phát huy tối đa: Công tác thanh tra, kiểm toán vốn đầu tư XDCB còn nhiều bất cập, chưa thường xuyên và chưa đủ mạnh để ngăn chặn các sai phạm, dẫn đến việc sử dụng vốn chưa đạt hiệu quả cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bắt nguồn từ đặc thù vốn NSNN cho đầu tư XDCB có quy mô lớn, thời gian thực hiện dài, dễ phát sinh chi phí và rủi ro thất thoát. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý kinh tế đầu tư công, kết quả này phù hợp với thực trạng chung tại nhiều địa phương Việt Nam, nơi mà công tác lập kế hoạch, phân bổ và kiểm soát vốn còn nhiều hạn chế.

Việc tỷ lệ giải ngân vốn tăng qua các năm cho thấy sự nỗ lực cải thiện quản lý, tuy nhiên, chậm tiến độ giải ngân và nợ đọng xây dựng cơ bản vẫn là thách thức lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng vốn và phát triển kinh tế - xã hội. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải ngân theo năm và tỷ trọng vốn giải ngân theo giai đoạn đầu tư sẽ minh họa rõ nét xu hướng này.

Ngoài ra, sự phức tạp trong thủ tục hành chính và năng lực quản lý hạn chế của các chủ thể liên quan làm giảm hiệu quả quản lý vốn. Việc tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn và cải cách thủ tục hành chính là cần thiết để khắc phục những tồn tại này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập kế hoạch và phân bổ vốn: Đẩy mạnh việc xây dựng kế hoạch vốn đầu tư XDCB sát với khả năng cân đối ngân sách và tiến độ thực hiện dự án. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với UBND thành phố và các phòng ban liên quan. Thời gian: Triển khai ngay từ năm 2021 và duy trì hàng năm.

  2. Cải tiến quy trình tạm ứng, thanh toán và quyết toán vốn: Rút ngắn thủ tục hành chính, minh bạch hóa quy trình thanh toán để đảm bảo vốn được giải ngân kịp thời, đúng mục đích. Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước, Ban Quản lý dự án, Sở Tài chính. Thời gian: 2021-2023.

  3. Nâng cao năng lực quản lý và giám sát vốn đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, quản lý tài chính công cho cán bộ Ban Quản lý dự án và các đơn vị liên quan. Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh, UBND thành phố. Thời gian: 2021-2025.

  4. Tăng cường kiểm tra, thanh tra và kiểm toán vốn đầu tư: Thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ, thường xuyên kiểm tra, thanh tra các dự án sử dụng vốn NSNN để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Chủ thể thực hiện: Cơ quan Thanh tra, Kiểm toán Nhà nước, UBND thành phố. Thời gian: Liên tục trong giai đoạn 2021-2025.

  5. Đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng (GPMB): Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng để đẩy nhanh công tác GPMB, tạo mặt bằng sạch cho thi công, giảm thiểu thời gian chậm trễ dự án. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, Trung tâm phát triển quỹ đất, UBND các phường xã. Thời gian: 2021-2023.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư công: Luận văn cung cấp các phân tích thực trạng và giải pháp cụ thể giúp nâng cao hiệu quả quản lý vốn NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản, hỗ trợ công tác lập kế hoạch, giám sát và quyết toán vốn.

  2. Các nhà hoạch định chính sách địa phương: Thông tin về các nhân tố ảnh hưởng và bài học kinh nghiệm giúp xây dựng chính sách phân bổ vốn đầu tư công phù hợp, tăng cường kiểm soát và minh bạch trong quản lý tài chính công.

  3. Nhà thầu và tổ chức tư vấn xây dựng: Hiểu rõ quy trình quản lý vốn đầu tư công, các yêu cầu về hồ sơ, thủ tục thanh toán và quyết toán, từ đó nâng cao năng lực phối hợp và thực hiện dự án hiệu quả.

  4. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý dự án: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn quản lý vốn đầu tư công, giúp nâng cao kiến thức chuyên môn và kỹ năng nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý vốn NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản có đặc điểm gì nổi bật?
    Vốn NSNN cho đầu tư XDCB thường có quy mô lớn, tính chất dài hạn, sản phẩm đầu tư có giá trị sử dụng lâu dài và dễ bị thất thoát nếu không quản lý chặt chẽ. Đây là nguồn lực quan trọng để phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội.

  2. Tại sao tiến độ giải ngân vốn đầu tư XDCB thường chậm?
    Nguyên nhân chính gồm thủ tục hành chính phức tạp, năng lực quản lý hạn chế, khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng, và ảnh hưởng của các yếu tố khách quan như dịch bệnh, kinh tế suy thoái. Ví dụ, dịch Covid-19 đã làm giảm nguồn thu ngân sách, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân tại thành phố Hạ Long.

  3. Các bước chính trong quy trình quản lý sử dụng vốn NSNN cho đầu tư XDCB là gì?
    Quy trình gồm lập kế hoạch và phân bổ vốn, tạm ứng và thanh toán vốn, quyết toán vốn đầu tư dự án hoàn thành, cùng với công tác kiểm tra, thanh tra và kiểm toán nhằm đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích và hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý vốn NSNN cho đầu tư XDCB?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ quản lý, cải cách thủ tục hành chính, minh bạch hóa quy trình thanh toán, đẩy mạnh kiểm tra, giám sát và kiểm toán, đồng thời phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan để giải quyết kịp thời các vướng mắc.

  5. Vai trò của Ban Quản lý dự án công trình thành phố Cẩm Phả trong quản lý vốn NSNN là gì?
    Ban chịu trách nhiệm quản lý, giám sát các dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư đến nghiệm thu, thanh toán và quyết toán vốn, đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích, hiệu quả và tuân thủ các quy định pháp luật.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng quản lý sử dụng vốn NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản tại Ban Quản lý dự án công trình thành phố Cẩm Phả trong giai đoạn 2018-2020, với tỷ lệ giải ngân vốn đạt từ 96% đến 99%, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chậm tiến độ, thất thoát vốn và nợ đọng xây dựng cơ bản.

  • Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm năng lực quản lý, thủ tục hành chính phức tạp, phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả và công tác giám sát, kiểm toán chưa được phát huy tối đa.

  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường lập kế hoạch và phân bổ vốn, cải tiến quy trình thanh toán, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường kiểm tra, thanh tra và đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng.

  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện công tác quản lý vốn NSNN cho đầu tư xây dựng cơ bản.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công tại địa phương bạn!